08/12/2025
#နှာခေါင်းပွင့်ဆေးများ နှင့် သိထားသင့်သော အန္တရာယ်များ
(သုံးတတ်လျင် ဆေး - မသုံးတတ်လျင် ဘေး)
___________________________________
“နှာပိတ်ပျောက်ဆေး / နှာခေါင်းပွင့်ဆေး” ရည်ရှည်သုံးစွဲသူတိုင်း
မဖြစ်မနေ သိထားသင့်တယ်ထင်လို့ ဒီစာလေးရေးလိုက်ပါတယ်။
နှာခေါင်းပိတ်ခြင်း (Nasal blockage) ဆိုတာ နှာခေါင်းဓာတ်မတည့်ခြင်း (Allergic Rhinitis) ကနေ တုပ်ကွေးရာသီဖျား (Flu) အထိ နေ့စဉ်တွေ့ကြုံ ကုသပေးနေရတဲ့ အဖြစ်အများဆုံး ဝေဒနာတစ်ခုပါ။
လူအတော်များများက နှာခေါင်းပိတ်တာ ချက်ချင်းသက်သာစေဖို့ နှာခေါင်းပွင့်ဆေးရည် (Nasal Decongestant Sprays/Drops) တွေကို အားကိုးလေ့ရှိကြပါတယ်။
ဒါပေမဲ့... ဒီဆေးတွေကို လွဲမှားစွာ သုံးစွဲမိရင် "နာတာရှည် နှာခေါင်းပိတ်ရောဂါ" ဖြစ်စေနိုင်တယ်ဆိုတာ သိစေချင်ပါတယ်။
⸻
❍ Nasal Decongestants (နှာခေါင်းပွင့်ဆေးများ) ဆိုတာ ဘာလဲ?
အများဆုံးသုံးလေ့ရှိတဲ့ ဆေးဝါးတွေကတော့ -
• Oxymetazoline (ဥပမာ - Afrin)
• Xylometazoline (ဥပမာ - Otrivin)
• Phenylephrine
သူတို့က ရောင်ရမ်းနေတဲ့ နှာခေါင်းသွေးကြောလေးတွေကို ကျုံ့သွားစေပြီး (Vasoconstriction) လေလမ်းကြောင်း ပွင့်သွားအောင် လုပ်ဆောင်ပေးပါတယ်။
✔️ မိနစ်ပိုင်းအတွင်း သိသာတယ်
✔️ နှာခေါင်းပိတ်တာကို ထိထိရောက်ရောက် သက်သာစေတယ်
❌ ဒါပေမဲ့ ရေရှည်သုံးဖို့ ဖြေရှင်းနည်း "မဟုတ်ပါ"
⸻
❍ ဘယ်အချိန်မှာ သုံးသင့်သလဲ?
နှာခေါင်းပွင့်ဆေးတွေကို ရေတို (သို့) တိကျတဲ့ အခြေအနေတွေ(လက်တလောနှာခေါင်းခွဲထားတဲ့သူတွေ)အတွက်သာ သုံးသင့်ပါတယ် -
✔️ ၁။ ဗိုင်းရပ်စ် တုပ်ကွေးမိတဲ့အခါ (Common Cold)
နှာခေါင်းရောင်ရမ်းတာကို ခေတ္တလျော့ကျစေပြီး ကောင်းကောင်း အသက်ရှူနိုင်၊ အိပ်ပျော်နိုင်စေဖို့ သုံးနိုင်ပါတယ်။
✔️ ၂။ လေယာဉ် မစီးခင်အချိန်
နားလေပြွန် ပြဿနာရှိသူတွေမှာ လေယာဉ်စီးရင်ဖြစ်တတ်တဲ့ နားကိုက်တာနဲ့ နားအူ၊ နားလေဖိအားဒဏ်တွေကို လျှော့ချပေးဖို့ သုံးနိုင်ပါတယ်။
✔️ ၃။ နှာခေါင်းပိတ်လွန်းတဲ့အခါ
နှာခေါင်းဓာတ်မတည့်သူတွေ၊ ထိပ်ကပ်နာရှိသူတွေမှာ အခြားကုသမှုတွေ (ဥပမာ - နှာခေါင်းစတီးရွိုက်ဆေး) အာနိသင်မပြခင် ကြားကာလ ကုသမှုအနေနဲ့ ခေတ္တခဏ သုံးနိုင်ပါတယ်။
✔️ ၄။ နှာခေါင်းတွင်း ကုသမှုများ မပြုလုပ်ခင်
နား၊ နှာခေါင်း၊ လည်ချောင်း (ENT) ဆရာဝန်များက လူနာကို စမ်းသပ်စစ်ဆေးတဲ့အခါ သို့မဟုတ် ကုသမှုတွေမလုပ်ခင်မှာ သုံးလေ့ရှိပါတယ်။
⸻
❍ ရေရှည်စွဲသုံးခြင်းကို ဘာကြောင့် မဖြစ်မနေ ရှောင်ကြဉ်ရမလဲ
နှာခေါင်းပွင့်ဆေး တွေကို ၃-၅ ရက်ထက် ပိုသုံးမိရင် အောက်ပါဆိုးကျိုးတွေ ဖြစ်လာနိုင်ပါတယ် -
❌ ၁။ Rhinitis Medicamentosa (ဆေးစွဲပြီး နှာခေါင်းပိတ်ခြင်း/ Rebound Congestion)
ဆေးကို ရက်ရှည်သုံးလိုက်တဲ့အခါ နှာခေါင်းက ဆေးပေါ်မှာ မှီခိုသွားတတ်ပါတယ်။ ဆေးရပ်လိုက်တာနဲ့ သွေးကြောတွေက အရင်ကထက် ပိုရောင်လာပြီး နှာခေါင်းပိတ်တာ ပိုဆိုးလာတတ်ပါတယ်။
ဒါက သံသရာလည်တဲ့ ဖြစ်စဉ် (Vicious cycle) ကို ဖြစ်စေပါတယ် -
➡️ ဆေးဖျန်းလျင် သက်သာသလို ခံစားရမယ်
➡️ ဆေးရပ်လိုက်လျင် နှာခေါင်းပြန်ပိတ်မယ်
➡️ ဆေးကိုတဖြည်းဖြည်း ပိုသုံးလာရပြီး အခြေအနေ ပိုဆိုးသွားတတ်ကြပါတယ်။
ဒါက အဖြစ်များပြီး ဆေးခန်းတွေကို ဒီပြဿနာနဲ့ လာပြကြတဲ့ လူနာတွေ အများကြီးရှိပါတယ်။
⸻
❌ ၂။ နှာခေါင်းအတွင်းမြှေးပါး နာတာရှည် ရောင်ရမ်းခြင်း (Chronic Inflammation)
ရေရှည်သုံးစွဲခြင်းက အောက်ပါတို့ကို ဖြစ်စေနိုင်ပါတယ် -
• နှာခေါင်းအတွင်းသား ရောင်ရမ်းခြင်း (Mucosal edema)
• ပူစပ်ပူလောင် ခံစားရခြင်း
• နှာခေါင်းခြောက်သွေ့ခြင်းနှင့် အနာဖေးတက်ခြင်း
• အနံ့ခံအာရုံ လျော့နည်းခြင်း (Hyposmia)
⸻
❌ ၃။ ခန္ဓာကိုယ်တွင်း ဘေးထွက်ဆိုးကျိုးများ (Systemic Side Effects)
ဒီဆေးတွေက သွေးကြောကျဉ်းစေတဲ့ အာနိသင်ရှိတာကြောင့် (အဖြစ်နည်းပေမဲ့) အောက်ပါတို့ ဖြစ်နိုင်ပါတယ် -
• သွေးဖိအား မြင့်တက်ခြင်း
• ရင်တုန်ခြင်း
• ခေါင်းကိုက်ခြင်း
• အိပ်မပျော်ခြင်း
• သွေးတိုးရောဂါဆေး (သို့) လည်ပင်းကြီးရောဂါဆေးများ၏ အာနိသင်ကို အနှောင့်အယှက်ဖြစ်စေခြင်း
သက်ကြီးရွယ်အိုများ၊ သွေးတိုး၊ မျက်လုံးရေတိမ် နှင့် နှလုံးရောဂါရှိသူများ အထူးသတိထား သုံးစွဲသင့်ပါတယ်။
⸻
❍ အန္တရာယ်ကင်းစွာ သုံးစွဲဖို့ဆို
✔️ တစ်ဖက်ကို ၁-၂ ချက် (Sprays) သာ ဖျန်းပါ
✔️ အများဆုံး ၃-၅ ရက်သာ သုံးပါ
✔️ နေ့စဉ်ရက်ဆက် (သို့) အပတ်နဲ့ချီပြီး လုံးဝ (လုံးဝ) မသုံးပါနှင့်
✔️ နှာခေါင်းပိတ်တာ မပျောက်ရင် ENT ဆရာဝန်နဲ့ ပြသပါ
(ဓာတ်မတည့်တာ၊ ထိပ်ကပ်နာ၊ နှာခေါင်းအသားလုံးရှိတာ စတဲ့ အခြားအကြောင်းရင်းတွေ ဖြစ်နိုင်ခြေများလို့ပါ)
⸻
❍ နှာခေါင်းပွင့်ဆေး စွဲနေပြီဆိုရင် ဘာလုပ်မလဲ?
အကယ်၍ ရည်ရှည်အသုံးပြုလို့ ဆေးကြောင့်ပိုမို နှာခေါင်းပိတ်တဲ့ဒဏ် (Rebound congestion) ခံစားနေရပြီဆိုရင် ဖြေရှင်းနည်းကတော့ -
✔️ ဆေးသုံးတာကို တဖြည်းဖြည်း လျှော့ရပ်ပါ (Gradual withdrawal)
✔️ ရေရှည်သုံးလို့ စိတ်ချရတဲ့ နှာခေါင်းဖြန်း စတီးရွိုက်ဆေး (Intranasal corticosteroids) ပြောင်းသုံးပါ
✔️ ဆားရည်ဖြင့် နှာခေါင်းဆေးပါ (Saline irrigation)
✔️ အခြားရောဂါအခံ ရှိမရှိ သိရအောင် နားနှာခေါင်းလည်ချောင်းအထူးကုနဲ့သေချာပြပါ။
အများစုက လမ်းညွှန်မှုအတိုင်း ကုသရင် ၂-၃ပတ်အတွင်း ပြန်ကောင်းလာတတ်ပါတယ်။
⸻
🗣️ နောက်ဆုံးအနေနဲ့
Nasal decongestants (နှာခေါင်းပွင့်ဆေး) တွေက "မီးသတ်ဆေးဘူး" နဲ့ တူပါတယ်။ အရေးပေါ်အခြေအနေတွေအတွက်ပါပဲ။ အရမ်းကောင်းပေမဲ့ နေ့တိုင်းသုံးဖို့တော့ ဟုတ်မနေပါဘူးခင်ဗျာ။
မိမိသဘောဖြင့် ရည်ရှည်မသုံးသင့်ပါ။
မူးယစ်ဆေးလိုပဲ မသုံးပဲမနေနိုင်သည့် အဖြစ်မျိုး မဖြစ်စေချင်လို့ပါ။
ပိုမို လွယ်ကူအဆင်ပြေစွာ အသက်ရှူနိုင်ကြပါစေ။
(Breathe smarter, not harder!)
⸻
Disclaimer:
ဤပိုစ့်သည် ကျန်းမာရေး အသိပညာပေးရန်သာ ရည်ရွယ်ပြီး တစ်ဦးချင်းစီအတွက် ဆေးကုသမှု အကြံဉာဏ်များကို အစားထိုးရန် မဟုတ်ပါ။ အကယ်၍ နှာခေါင်းဝေဒနာများ မပျောက်ကင်းဘဲ ဖြစ်ပွားနေပါက နား၊ နှာခေါင်း၊ လည်ချောင်း အထူးကုဆရာဝန် (ENT Specialist) နှင့် တိုင်ပင်ဆွေးနွေး ဖို့လိုပါတယ်ခင်ဗျာ။
⸻
မေတ္တာဖြင့်
ဒေါက်တာ အောင်ထက်ထွန်း
M.B.,B.S M.Med.Sc(ORL-HNS)
Dr.Med.Sc(ORL-HNS) M.R.C.S (ENT) Edinburgh
နား၊နှာခေါင်း၊လည်ချောင်း၊ဦးခေါင်းနှင့်လည်ပင်းခွဲစိတ်ပါရဂူ
စာကြွင်း: ကျန်းမာရေးဗဟုသုတအဖြစ်သာ ရေးသားခြင်း ဖြစ်ပါသည်။
သို့ပါ၍ လူနာတစ်ဦးတစ်ယောက်ခြင်းအတွက် ပြန်လည်ဖြေကြားမှုမပြုနိုင်တာ နားလည်ပေးစေလိုပါသည်။
