Medical Assistant

18/11/2025

**Dysarthria (စကားမပီသခြင်း)**

Dysarthria (စကားမပီသခြင်း)
ဆိုတာ စကားပြောရာမှာ အသုံးပြုရတဲ့ *ကြွက်သားအုပ်စုများ* (နှုတ်ခမ်း၊ လျှာ၊ အာခေါင်၊ မျက်နှာ၊ အသက်ရှူစနစ်) ကို ထိန်းချုပ်ပေးနေတဲ့ **အာရုံကြောစနစ်** ထိခိုက်မှုကြောင့် ဖြစ်ပေါ်လာတဲ့ **စကားပြောခြင်းဆိုင်ရာ အားနည်းမှု** ဖြစ်ပါတယ်။ ဦးနှောက်က ကြွက်သားတွေဆီကို မှန်ကန်တဲ့ အချက်ပြမှုမပို့နိုင်တော့လို့ ကြွက်သားတွေ အားနည်း၊ နှေးကွေး၊ မထိန်းနိုင်ဖြစ်ပြီး စကားပြောသံ ပြောင်းလဲကာ နားထောင်ရခက်စေပါတယ်။

**အဓိကအကြောင်းရင်းများ:**

1. **လေဖြတ်ခြင်း (Stroke):** အဖြစ်အများဆုံး အကြောင်းရင်းဖြစ်ပါတယ်။
2. **ဦးနှောက်ဒဏ်ရာ (Traumatic Brain Injury):** မတော်တဆမှုများ။
3. **ဦးနှောက်အကျိတ် (Brain Tumors)**
4. **ပါကင်ဆန်ရောဂါ (Parkinson's Disease):** ကြွက်သားတောင့်တင်းခြင်း၊ လှုပ်ရှားမှုနှေးခြင်း။
5. **မိုင်ယာစတီးနီးဂရေ့စ် (Myasthenia Gravis):** ကြွက်သားအားနည်းရောဂါ။
6. **ALS (Amyotrophic Lateral Sclerosis):** အာရုံကြောဆဲလ်များ ပျက်စီးခြင်း။
7. **မာလ်တီပဲလ် စက်(လ်)ရိုးဆစ်ရောဂါ (Multiple Sclerosis - MS):** အာရုံကြောအမြှေးပါးပျက်စီးခြင်း။
8. **ဆေးဝါး ဘေးထွက်ဆိုးကျိုးများ:** အိပ်ဆေးများ၊ တက်ခြင်းကုဆေးများ။
9. **ဦးနှောက်အတွင်းရေဝင်ခြင်း (Cerebral Palsy):** မွေးရာပါ သို့မဟုတ် ငယ်စဉ်တွင် ဦးနှောက်ထိခိုက်ခြင်း။
10. **ဦးနှောက်အမြှေးရောင်ခြင်း (Meningitis/Encephalitis)**
11. **အရက်အလွန်အကျွံသောက်သုံးခြင်း**

**အဓိကလက္ခဏာများ (လူနာအလိုက် ကွဲပြားနိုင်ပါတယ်):**

* **စကားပီသမှုမရှိခြင်း (Slurred Speech):** အဖြစ်အများဆုံးလက္ခဏာ။ စကားလုံးများ မပီသဘဲ ဖြစ်နေခြင်း။
* **အသံတိုးခြင်း (Quiet Voice):** အသံကျယ်ကျယ်မထွက်နိုင်ခြင်း။
* **အသံဝင်ခြင်း (Hoarse/Breathy Voice):** အသံကြမ်းခြင်း၊ လေပါနေသလိုဖြစ်ခြင်း။
* **အသံတိုးအောင်းခြင်း (Muffled Voice):** ပါးစပ်ထဲမှာပဲ စကားပြောနေသလိုဖြစ်ခြင်း။
* **စကားပြောနှုန်း ပုံမမှန်ခြင်း:** အလွန်နှေးခြင်း၊ အလွန်မြန်ခြင်း၊ စကားလုံးအကြားတွင် ရပ်နားချိန်မမှန်ခြင်း။
* **အသံအနိမ့်အမြင့် မမှန်ခြင်း (Monotone):** အသံတစ်သံတည်းနှင့်ပြောခြင်း (ပီတိစကား၊ ဝမ်းနည်းစကားမှာပါ တူညီနေခြင်း)။
* **စကားပြောစဉ် နှာသံပါခြင်း (Nasal Sound):** နှာခေါင်းကနေ အသံထွက်နေသလိုဖြစ်ခြင်း။
* **စကားပြောရာတွင် အားစိုက်ရခြင်း**

**ကုသမှုနည်းလမ်းများ:**

* **အခြေခံရောဂါကုသခြင်း:** Dysarthria ဖြစ်စေသော အဓိကရောဂါကို ကုသရပါမယ် (ဥပမာ - လေဖြတ်ခြင်းကုသခြင်း၊ ပါကင်ဆန်ရောဂါအတွက် ဆေးသောက်ခြင်း)။
* **စကားပြောနှင့် ဘာသာစကားကုထုံး (Speech and Language Therapy - SLT):** **အဓိကအရေးကြီးပါတယ်။**
* **ကြွက်သားသန်မာစေခြင်း:** ပါးစပ်၊ လျှာ၊ နှုတ်ခမ်းနှင့် အသက်ရှူကြွက်သားများကို လေ့ကျင့်ခန်းများပေးခြင်း။
* **စကားပြောနှုန်း ထိန်းညှိခြင်း:** ပိုမိုနှေးကွေးစွာ၊ ရှင်းလင်းစွာ ပြောနိုင်ရန် လေ့ကျင့်ခြင်း။
* **အသံပမာဏ ထိန်းညှိခြင်း:** အသံကျယ်ကျယ်ဖြင့် ပြောတတ်အောင် လေ့ကျင့်ခြင်း။
* **အသံအနိမ့်အမြင့် ထိန်းညှိခြင်း:** စိတ်ခံစားမှုနှင့်လိုက်ဖက်သော အသံအနိမ့်အမြင့်ဖြင့် ပြောတတ်အောင် လေ့ကျင့်ခြင်း။
* **အသက်ရှူနည်း သင်ကြားခြင်း:** စကားပြောရာတွင် အသက်ရှူမှုကို ထိထိမိမိသုံးတတ်အောင် လေ့ကျင့်ခြင်း။
* **ဆက်သွယ်ရေးနည်းလမ်းအသစ်များ:** အလွန်ပြင်းထန်သောလူနာများအတွက် လက်ဟန်ခြေဟန်၊ ပုံဆွဲခြင်း၊ ဆက်သွယ်ရေးစက်ကိရိယာများ (Communication Aids) အသုံးပြုနည်းကို သင်ကြားပေးခြင်း။
* **ဆေးဝါးကုသမှု:** အခြေခံရောဂါအတွက် ဆေးဝါးများ (ဥပမာ - ပါကင်ဆန်ဆေး)။ Dysarthria အတွက် တိုက်ရိုက်ဆေးမရှိပါ။

**အိမ်တွင်းစောင့်ရှောက်မှုနှင့် အကြံပြုချက်များ:**

* **နားထောင်သူများအနေဖြင့်:**
* စိတ်ရှည်ပါ။ လူနာပြောနေစဉ် မဖြတ်ပါနှင့်။
* ဆူညံသံမရှိသော နေရာတွင် စကားပြောပါ။
* လူနာကို မျက်နှာချင်းဆိုင်ထိုင်ပြီး ပြောပါ။ နှုတ်ခမ်းလှုပ်ရှားမှုကို ကြည့်နိုင်ပါစေ။
* နားမလည်လျှင် ပြန်မေးပါ။ လူနာကို ပြန်ပြောစေခြင်း (သို့) ရေးပြခိုင်းခြင်း ပြုလုပ်နိုင်ပါတယ်။
* "ဟုတ်ပါတယ်/မဟုတ်ဘူး" မေးခွန်းများဖြင့် မေးမြန်းပါ။
* **လူနာအနေဖြင့်:**
* နှေးနှေးနှင့် ရှင်းရှင်းပြောပါ။
* စကားစပြောမယ့်အချိန်၊ အရေးကြီးစကားလုံးများကို အားစိုက်ပြီး ပြောပါ။
* လိုအပ်လျှင် ခဏနားပြီးမှ ဆက်ပြောပါ။
* အသက်ပြင်းပြင်းရှူပြီးမှ စပြောပါ။
* လက်ဟန်ခြေဟန်၊ မျက်နှာအမူအရာများဖြင့် ပြောပါ။
* ဆက်သွယ်ရေးပစ္စည်း (ကဒ်ပြား၊ စာရေးကိရိယာ၊ စမတ်ဖုန်း App) များကို အသုံးပြုပါ။

Dysarthria သည် လူနာ၏ နေ့စဉ်ဘဝ၊ လူမှုဆက်ဆံရေး၊ အလုပ်အကိုင်တို့ကို ကြီးမားစွာ ထိခိုက်စေနိုင်သော်လည်း **စကားပြောကုထုံး (Speech Therapy)** သည် စကားပြောစွမ်းရည်ကို သိသာစွာ မြှင့်တင်ပေးနိုင်ပြီး ဆက်သွယ်ရေးပိုမိုကောင်းမွန်စေရန် အထောက်အကူပြုပါတယ်။ ရောဂါအခြေအနေနှင့် ကုသမှုကို အချိန်မီခံယူခြင်းဖြင့် ပိုမိုကောင်းမွန်သော ရလဒ်များရရှိနိုင်ပါတယ်။

**(မြန်မာလို အတိုကောက်: စကားမပီသ ရောဂါ)**

https://www.apollohospitals.com/my/health-library/how-do-you-treat-dysarthria-how-can-speech-be-improved

11/11/2025

ရင်သားအကျိတ် (Breast tumor)

ရင်သားအကျိတ်ဆိုသည်မှာ ရင်သားတစ်သျှူးအတွင်း ပုံမှန်မဟုတ်ဘဲ ကြီးထွားလာသော အလုံးတစ်ခုခုကို ခေါ်ဆိုခြင်းဖြစ်ပါသည်။ အကျိတ်ဟုကြားလျှင် ကင်ဆာကို ချက်ချင်းမတွေးပဲ စိတ်‌ချထားရန် အရေးကြီးပါသည်။ အဘယ်ကြောင့်ဆိုသော် ရင်သားအကျိတ်အများစုသည် ကင်ဆာမဟုတ်သော အကျိတ်များ (Benign Tumors) ဖြစ်နေတတ်သောကြောင့်ဖြစ်သည်။

---

အကျိတ် အမျိုးအစားများ

ရင်သားအကျိတ်ကို အဓိကအားဖြင့် အုပ်စုနှစ်ခုခွဲခြားနိုင်ပါသည်။

၁။ ကင်ဆာမဟုတ်သော အကျိတ်များ (Benign Breast Lumps)

ဤအကျိတ်များသည် ခန္ဓာကိုယ်အတွင်း အခြားနေရာများသို့ ပြန့်ပွားခြင်းမရှိပါ။ ၎င်းတို့သည် အန္တရာယ်မရှိသော်လည်း ဆရာဝန်နှင့် ပြသပြီး စစ်ဆေးကုသမှု ခံယူရန် လိုအပ်ပါသည်။

· ဖိုင်ဘရိုအဒီနိုမား (Fibroadenoma): အဖြစ်များဆုံး ကင်ဆာမဟုတ်သော အကျိတ်မျိုးဖြစ်သည်။ ချော၍ လှုပ်ရှားနိုင်သော အလုံးများဖြစ်ပြီး နာကျင်ခြင်းမရှိပါ။ အသက် ၁၅-၃၅ နှစ်အကြား အမျိုးသမီးများတွင် အဖြစ်များသည်။
· ရင်သားရေအိတ် (Breast Cysts): အရည်ပြည့်နေသော အိတ်ငယ်များဖြစ်သည်။ ရာသီလာချိန်မတိုင်ခင် ပိုကြီးလာပြီး နာကျင်တတ်သည်။ အသက် ၃၅-၅၀ နှစ်အရွယ်များတွင် အဖြစ်များသည်။
· ရင်သားတစ်သျှူး ပျက်စီးခြင်း (Fat Necrosis): ထိခိုက်ဒဏ်ရာကြောင့် (ဥပမာ- ခွဲစိတ်မှု၊ ထိခိုက်မှု) ဖြစ်ပေါ်လာသော အမာရွတ်တစ်သျှူးအလုံးများ ဖြစ်သည်။ နာကျင်ခြင်းမရှိဘဲ မာနေတတ်သည်။
· ဖိုင်ဘရိုစစ်အပြောင်းအလဲ (Fibrocystic Changes): ရာသီစက်ဝန်းနှင့် ဆက်စပ်နေသော ရင်သား၏ ပုံမှန်ပြောင်းလဲမှုတစ်ခုဖြစ်သည်။ ရင်သားသည် ဖောင်းကြွပြီး နာကျင်ကာ အလုံးအကျိတ်များ စမ်းမိသည်ဟု ခံစားရတတ်သည်။

၂။ ကင်ဆာအကျိတ်များ (Malignant Breast Tumors)

ဤအကျိတ်များသည် ကင်ဆာဆဲလ်များပါဝင်ပြီး ပတ်ဝန်းကျင်ရှိ တစ်သျှူးများနှင့် ခန္ဓာကိုယ်အခြားအစိတ်အပိုင်းများသို့ ပြန့်ပွားနိုင်ခြေရှိသည်။

· အင်ဗေးဆစ် ရင်သားကင်ဆာ (Invasive Ductal Carcinoma - IDC): အဖြစ်အများဆုံး ရင်သားကင်ဆာအမျိုးအစားဖြစ်သည်။ နို့ပြွန်များမှစတင်ကာ ရင်သားအဆီတစ်သျှူးထဲသို့ ပြန့်ပွားသွားသည်။
· အင်ဗေးဆစ် လိုဘျူလာ ရင်သားကင်ဆာ (Invasive Lobular Carcinoma - ILC): နို့ဂလင်းများမှစတင်ပြီး ရင်သားအခြားနေရာများသို့ ပြန့်ပွားသွားသည်။

---

ဘယ်အချိန်မှာ ဆရာဝန်နှင့် ပြသင့်သလဲ？

အောက်ပါလက္ခဏာများထဲမှ တစ်ခုခုကို တွေ့ရှိပါက ဆရာဝန်နှင့် အမြန်ဆုံးပြသပါ။

· ရင်သားတွင် မာပြီး ရွေ့ရှားမှုမရှိသော အလုံးအကျိတ်သစ်ကို စမ်းမိခြင်း။
· ရင်သား၏ ပုံသဏ္ဍာန် သို့မဟုတ် အရွယ်အစား ပြောင်းလဲသွားခြင်း။
· ရင်သားအရေပြားတွင် ချိုင့်ခွက်ဝင်ခြင်း၊ လိမ္မော်ခွံကဲ့သို့ အဖုအထစ်များဖြစ်ခြင်း၊ နီမြန်းရောင်ရမ်းခြင်း။
· နို့သီးခေါင်းမှ သွေး သို့မဟုတ် နို့မဟုတ်သော အရည်များထွက်ခြင်း။
· နို့သီးခေါင်းအတွင်းဘက်သို့ ခေါက်ဝင်သွားခြင်း။
· ရင်သားအရေပြားတွင် နာကျင်ခြင်း သို့မဟုတ် ယားယံခြင်း။
· ချိုင်းကြားတွင် အလုံးအကျိတ်စမ်းမိခြင်း။

---

ရင်သားအကျိတ် ရှာဖွေစစ်ဆေးခြင်း

ဆရာဝန်သည် သင့်ရင်သားကို စမ်းသပ်စစ်ဆေးပြီး အောက်ပါစစ်ဆေးမှုများကို ညွှန်ကြားနိုင်သည်။

· ရင်သားအသံလှိုင်းဖြင့် စစ်ဆေးခြင်း (Breast Ultrasound): အကျိတ်၏ ပုံစံနှင့် အတွင်းသားကို ကြည့်ရှုရန်။
· မင်မိုဂရမ် (Mammogram): ရင်သားဓာတ်မှန်ရိုက်ခြင်းဖြင့် အကျိတ်ကို ရှာဖွေရန်။
· သံလိုက်ဓာတ်မှန် (MRI): ပိုမိုရှုပ်ထွေးသော အခြေအနေများတွင် အသုံးပြုသည်။
· အပ်ဖြင့်ထိုးယူ၍ စစ်ဆေးခြင်း (Biopsy): အကျိတ်မှ တစ်သျှူးနမူနာ သို့မဟုတ် အရည်ကို ထုတ်ယူပြီး ဓာတ်ခွဲစစ်ဆေးခြင်းဖြင့် အကျိတ်၏ သဘောသဘာဝ (ကင်ဆာဟုတ်/မဟုတ်) ကို အတည်ပြုနိုင်သည့် အတိကျဆုံးနည်းလမ်းဖြစ်သည်။

ကုသမှုနည်းလမ်းများ

ကုသမှုသည် အကျိတ်၏ အမျိုးအစားပေါ်တွင် လုံးဝမူတည်ပါသည်။

· ကင်ဆာမဟုတ်သော အကျိတ်များ: လိုက်လျောညီထွေရှိပါက ခွဲစိတ်ဖယ်ရှားရန် မလိုဘဲ စောင့်ကြည့်ရုံသာ လုပ်ဆောင်နိုင်သည်။ နာကျင်မှုရှိပါက ဆေးကုသမှုခံယူနိုင်သည်။ ရေအိတ်များအတွက် အရည်စုပ်ထုတ်ခြင်း (Aspiration) ပြုလုပ်နိုင်သည်။
· ကင်ဆာအကျိတ်များ: ခွဲစိတ်ကုသခြင်း၊ ဓာတ်ရောင်ခြည်ကုထုံး၊ ကီမိုဆေးသွင်းကုထုံး၊ ဟော်မုန်းကုထုံး၊ ပစ်မှတ်ထားကုထုံး စသည့် ကုသမှုများစွာ ရှိပါသည်။

နိဂုံးချုပ်အနေဖြင့်၊ ရင်သားတွင် အလုံးအကျိတ်ကို တွေ့ရှိပါက စိုးရိမ်ပူပန်မှုများနေစရာမလိုဘဲ စနစ်တကျ ဆရာဝန်နှင့် တိုင်ပင်ပြီး စစ်ဆေးကုသမှုခံယူပါ။ အချိန်မီကုသမှုသည် ရောဂါပြင်းထန်မှုကို လျှော့ချနိုင်ပါသည်။

https://www.nationalbreastcancer.org/breast-tumors/

15/09/2025

ပရိုတွန် ပမ့် အင်ဟစ်ဘီတာ (Proton Pump Inhibitors - )
အများအားဖြင့် ဖြစ်လေ့ရှိသော #ဘေးထွက်ဆိုးကျိုးများ

* #ခေါင်းကိုက်ခြင်း၊ ပျို့အန်ခြင်း၊ ဝမ်းလျှောခြင်း၊ ဝမ်းချုပ်ခြင်း၊ ဗိုက်နာခြင်း: ဤဘေးထွက်ဆိုးကျိုးများသည် အများဆုံးဖြစ်လေ့ရှိပြီး အစာအိမ်အက်ဆစ်လျှော့ချမှုကြောင့် အစာအိမ်နှင့် အူလမ်းကြောင်းအတွင်းရှိ ဘက်တီးရီးယားများ ပုံမှန်မဟုတ်တော့ခြင်းကြောင့် ဖြစ်နိုင်သည်ဟု ယူဆရသည်။

ရေရှည်သုံးစွဲမှုနှင့် ဆက်စပ်သော ပို၍
ပြင်းထန်သည့် ဘေးထွက်ဆိုးကျိုးများ

* အာဟာရဓာတ်ချို့တဲ့ခြင်း:

* #ဗီတာမင်B12: ဗီတာမင် B12 ကို အစားအစာမှ ခန္ဓာကိုယ်က စုပ်ယူရန် အစာအိမ်အက်ဆစ်လိုအပ်သည်။ အက်ဆစ်ထုတ်လုပ်မှု လျှော့ချထားသောအခါ B12 စုပ်ယူမှု အားနည်းသွားပြီး ဗီတာမင်ချို့တဲ့မှု ဖြစ်စေနိုင်သည်။

* #မဂ္ဂနီဆီယမ် (Magnesium): ရေရှည် PPI သုံးစွဲခြင်းသည် သွေးတွင်း မဂ္ဂနီဆီယမ်ပမာဏကို ကျစေနိုင်သည်။ ၎င်းသည် မဂ္ဂနီဆီယမ်စုပ်ယူမှုကို အနှောင့်အယှက်ဖြစ်စေသောကြောင့်ဟု ယူဆရသည်။ မဂ္ဂနီဆီယမ်နည်းခြင်းသည် ကြွက်သားနာကျင်မှု၊ တုန်ယင်မှုနှင့် နှလုံးခုန်မမှန်ခြင်းတို့ကို ဖြစ်စေနိုင်သည်။

* #ကယ်လ်စီယမ်နှင့်သံဓာတ်: သက်သေပြချက် အခိုင်အမာမရှိသေးသော်လည်း PPIs သည် ကယ်လ်စီယမ်နှင့် သံဓာတ်စုပ်ယူမှုကို အနည်းငယ်အနှောင့်အယှက်ပေးနိုင်ကြောင်း လေ့လာမှုအချို့က ဆိုသည်။

* #အရိုးကျိုးနိုင်ခြေပိုများခြင်း: ကယ်လ်စီယမ်စုပ်ယူမှု အားနည်းနိုင်ခြင်းနှင့် ဆက်စပ်ပြီး အရိုးပွခြင်းနှင့် အရိုးကျိုးခြင်း ဖြစ်နိုင်ခြေပိုများလာနိုင်သည်ဟု စိုးရိမ်မှုများ ရှိသည်။

* #ရောဂါပိုးဝင်ရောက်နိုင်ခြေပိုများခြင်း:
* Clostridioides difficile (C. diff) နှင့် အခြားအူလမ်းကြောင်းပိုးများ: အစာအိမ်အက်ဆစ်သည် စားသောက်မိသော ဘက်တီးရီးယားများကို သေစေသည့် သဘာဝကာကွယ်ရေးတစ်ရပ်ဖြစ်သည်။ အက်ဆစ်လျှော့ချလိုက်သောအခါ အစာအိမ်နှင့် အူလမ်းကြောင်းအတွင်း ဘက်တီးရီးယားပမာဏ မညီမညွတ်ဖြစ်ကာ C. diff ကဲ့သို့သော ပိုး
ဝင်ရောက်မှုများကို ပိုမိုဖြစ်စေနိုင်သည်။

* #နမိုးနီးယား (Pneumonia): အချို့လေ့လာမှုများအရ PPI ကို ရေရှည်သုံးသူများတွင် နမိုးနီးယား (အဆုတ်ရောင်) ဖြစ်နိုင်ခြေ အနည်းငယ်ပိုများကြောင်း တွေ့ရှိရသည်။

* #ကျောက်ကပ်ပြဿနာများ: ရေရှည် PPI သုံးစွဲခြင်းသည် နာတာရှည်ကျောက်ကပ်ရောဂါ (CKD) ဖြစ်နိုင်ခြေနှင့် ဆက်စပ်နေသည်ဟု ယူဆရသည်။

* #အက်ဆစ်ပြန်ထွက်ခြင်း (Rebound acid hypersecretion): PPI ဆေးကို ရုတ်တရက်ရပ်လိုက်သောအခါ အစာအိမ်သည် ခဏတာ အက်ဆစ်ပိုမိုထုတ်လုပ်နိုင်သည်။ ဤသို့ဖြစ်ရခြင်းမှာ ခန္ဓာကိုယ်သည် အက်ဆစ်လျှော့ချမှုကို ကြာရှည်စွာခံယူထားရသောကြောင့် အက်ဆစ်ထုတ်လုပ်သည့် ဆဲလ်အရေအတွက်ကို တိုးမြှင့်ကာ ပြန်လည်မျှတအောင် ကြိုးစားသောကြောင့်ဖြစ်သည်။

#ဒီမင်ရှီးယား (စိတ်ရှုပ်ထွေးခြင်း) - အထူးသဖြင့် သက်ကြီးရွယ်အိုတွေမှာ စိတ်ရှုပ်ထွေးတာ၊ မှတ်ဉာဏ်နဲ့ပတ်သက်တဲ့ ပြဿနာတွေ ဖြစ်ပေါ်နိုင်ပါတယ်။

သင့်လျော်သော PPI သုံးစွဲမှု အများဆုံးကာလ

အစာအိမ်အက်ဆစ်ကြောင့်ဖြစ်သော ရောဂါများစွာအတွက် PPI ဆေးများကို ၄ ပတ်မှ ၈ ပတ် အတွင်းသာ သုံးစွဲရန် အကြံပြုထားသည်။ ရောဂါလက္ခဏာများ မပျောက်ကင်းသေးပါက ဆရာဝန်၏ ညွှန်ကြားချက်ဖြင့် နောက်ထပ် ၄ ပတ်မှ ၈ ပတ်အထိ ဆက်လက်သောက်သုံးနိုင်သည်။

ယေဘုယျအားဖြင့် ဆရာဝန်၏ ကြီးကြပ်မှုမရှိဘဲ ၈ ပတ်ထက် ပိုမို၍ ဆက်တိုက်သုံးစွဲခြင်း ကို ရေရှည်သုံးစွဲခြင်းဟု သတ်မှတ်သည်။ အချို့သော နာတာရှည်ရောဂါများအတွက် ရေရှည်သုံးစွဲရန် လိုအပ်နိုင်သော်လည်း၊ ၎င်းသည် ဆရာဝန်၏ ကြီးကြပ်မှုဖြင့်သာ ပြုလုပ်သင့်သည်။

ဆေးပညာရှင်များ၏ အကြံပြုချက်မှာ အနိမ့်ဆုံး ထိရောက်သော ပမာဏကို အတိုဆုံးကာလအတွက်သာ သုံးစွဲရန်ဖြစ်သည်။ ပုံမှန်အားဖြင့် ဆေးသောက်ရန် လိုအပ်မှုကို ပြန်လည်စစ်ဆေးပြီး ဆေးပမာဏလျှော့ချခြင်း သို့မဟုတ် ဆေးရပ်တန့်ခြင်းတို့ကို လုပ်ဆောင်ရန်ဖြစ်သည်။

07/09/2025

#တီဘီဆေးသောက်ပြီးအသားဝါခြင်းရဲ့ အဓိကအကြောင်းအရင်းများ
တီဘီရောဂါကုသရာမှာ အသုံးပြုတဲ့ဆေးတွေဟာ အသည်းကို ထိခိုက်စေနိုင်တဲ့ ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး (Hepatotoxicity) ရှိနိုင်ပါတယ်။ အထူးသဖြင့် Isoniazid၊ Rifampicin နဲ့ Pyrazinamide တို့လို ဆေးတွေက အသည်းကို ပိုပြီး ထိခိုက်စေတတ်ပါတယ်။

အသားဝါခြင်း (Jaundice) ဆိုတာဟာ သွေးထဲမှာ Bilirubin လို့ခေါ်တဲ့ ဓာတ်ပစ္စည်းများ ပိုများလာတဲ့အတွက် အရေပြား၊ မျက်လုံးဖြူနဲ့ ခန္ဓာကိုယ်ရဲ့ အခြားအစိတ်အပိုင်းတွေဟာ ဝါလာတာကို ခေါ်ပါတယ်။ တီဘီဆေးတွေကြောင့် အသည်းထိခိုက်ပြီး အသည်းရဲ့ Bilirubin ဓာတ်ပစ္စည်းကို ဖယ်ရှားတဲ့ လုပ်ငန်းစဉ် ပုံမှန်မလုပ်နိုင်တော့တဲ့အခါ အသားဝါလာတာ ဖြစ်ပါတယ်။

အသည်းထိခိုက်နိုင်ခြေကို ပိုမိုမြင့်မားစေတဲ့ အချက်တွေကတော့:

* အရက်သောက်သုံးမှု: အရက်သောက်လေ့ရှိသူတွေမှာ အသည်းထိခိုက်နိုင်ခြေ ပိုများပါတယ်။

* အသည်းရောင်အသားဝါပိုးရှိခြင်း (Hepatitis): Hepatitis B သို့မဟုတ် C ပိုးရှိပြီးသား လူနာတွေမှာ တီဘီဆေးကြောင့် အသည်းထိခိုက်မှု ပိုဆိုးနိုင်ပါတယ်။

* အာဟာရချို့တဲ့ခြင်း: အစားအသောက်ပုံမှန်မစားနိုင်ဘဲ အာဟာရချို့တဲ့နေသူတွေ။

* အသက်ကြီးခြင်း: အသက်ကြီးတဲ့သူတွေဟာ အသည်းလုပ်ငန်းစဉ်တွေ အားနည်းနေနိုင်တာကြောင့် ဆေးရဲ့ဘေးထွက်ဆိုးကျိုးကို ပိုခံစားရနိုင်ပါတယ်။

* ကိုယ်အလေးချိန်နည်းခြင်း: ကိုယ်အလေးချိန် နည်းတဲ့လူနာတွေမှာလည်း အသည်းထိခိုက်နိုင်ခြေ ရှိပါတယ်။

တီဘီဆေးသောက်ပြီးအသားဝါလာတဲ့အခါကုသမှု့

အသားဝါခြင်း (သို့) အသည်းထိခိုက်တဲ့ လက္ခဏာတွေ ပေါ်လာပြီဆိုရင် အချိန်မီ ဆရာဝန်နဲ့ ပြသဖို့ အရေးကြီးပါတယ်။ လက္ခဏာတွေကတော့:
* ပျို့အန်ခြင်း၊ ဗိုက်အောင့်ခြင်း
* အသားဝါခြင်း၊ မျက်လုံးဝါလာခြင်း
* ဆီးရောင်ရင့်လာခြင်း
* အစာမစားချင်စိတ်ဖြစ်ခြင်း
* ခန္ဓာကိုယ်ယားယံခြင်း စတာတွေ ဖြစ်ပါတယ်။
စီမံခန့်ခွဲပုံအဆင့်ဆင့်ကို အောက်မှာ ဖော်ပြထားပါတယ်။

* တီဘီဆေးများ ချက်ချင်းရပ်ဆိုင်းခြင်း: အသားဝါတဲ့ လက္ခဏာ (သို့) အသည်းထိခိုက်တဲ့ လက္ခဏာတွေ ပေါ်လာပြီဆိုရင် ဆရာဝန်ရဲ့ ညွှန်ကြားချက်အတိုင်း တီဘီဆေးအားလုံးကို ချက်ချင်းရပ်ဆိုင်းရပါမယ်။

* အသည်းလုပ်ဆောင်မှုစစ်ဆေးခြင်း (Liver Function Test): ဆရာဝန်က သွေးထဲက Bilirubin, AST, ALT တို့လို အသည်းအင်ဇိုင်းဓာတ်တွေကို စစ်ဆေးဖို့ ညွှန်ကြားပါလိမ့်မယ်။ ဒီရလဒ်တွေက အသည်းထိခိုက်မှုပမာဏကို သိရှိနိုင်ပါတယ်။

* အခြားအကြောင်းအရင်းများ ရှာဖွေဖော်ထုတ်ခြင်း: အသည်းရောင်အသားဝါပိုး (Hepatitis A, B, C) ရှိမရှိ စစ်ဆေးတာအပြင် အသည်းကို ထိခိုက်စေနိုင်တဲ့ အခြားအကြောင်းအရင်းတွေ (ဥပမာ-အရက်၊ အခြားဆေးဝါးများ) ကိုလည်း ဆရာဝန်က မေးမြန်းစစ်ဆေးပါလိမ့်မယ်။

* အသည်းကို အနားပေးခြင်း: ဆေးရပ်လိုက်ပြီးနောက် အသည်းလုပ်ငန်းစဉ်တွေ ပုံမှန်ပြန်ဖြစ်လာအောင် စောင့်ဆိုင်းရပါတယ်။ ဒီကာလအတွင်း အရက်သောက်ခြင်းနဲ့ အသည်းကို ထိခိုက်နိုင်တဲ့ အခြားဆေးဝါးများ သောက်သုံးခြင်းကို ရှောင်ကြဉ်ရပါမယ်။

* တီဘီဆေး ပြန်လည်စတင်ခြင်း: အသည်းရဲ့လုပ်ဆောင်မှုတွေ ပုံမှန်ပြန်ဖြစ်လာပြီဆိုရင် ဆရာဝန်က လူနာရဲ့ အခြေအနေပေါ်မူတည်ပြီး တီဘီဆေးကို ပြန်လည်စတင်ပါလိမ့်မယ်။ ဒီလိုပြန်လည်စတင်တဲ့အခါ အသည်းကို ပိုပြီး ထိခိုက်စေတဲ့ Pyrazinamide လို ဆေးမျိုးကို ဖယ်ရှားပြီး ပိုမိုလုံခြုံတဲ့ ဆေးတွဲအသစ် (Modified Regimen) ကို ပြောင်းလဲပေးနိုင်ပါတယ်။

#အထူးဂရုစိုက်ရမည့်အချက်များ
* တီဘီဆေးသောက်နေစဉ် အသားဝါခြင်း၊ မျက်လုံးဝါခြင်း၊ ပျို့အန်ခြင်း စတဲ့ လက္ခဏာတွေ ပေါ်လာပါက ဆရာဝန်ကို ချက်ချင်းအကြောင်းကြားပြီး ဆေးကို ဆက်မသောက်ဘဲ ချက်ချင်းရပ်ဆိုင်းရပါမယ်။

* တီဘီဆေးသောက်နေသူတွေဟာ ဆရာဝန်နဲ့ ပုံမှန်ပြသပြီး လိုအပ်သလို သွေးစစ်ဆေးမှုတွေ လုပ်ဆောင်သင့်ပါတယ်။

* ကိုယ်ပိုင်အစီအစဉ်နဲ့ ဆေးသောက်ခြင်း၊ ဆေးရပ်ခြင်းမျိုး မလုပ်သင့်ပါဘူး။ ဆရာဝန်ရဲ့ ညွှန်ကြားချက်ကိုသာ တိတိကျကျ လိုက်နာရပါမယ်။

21/08/2025

နောက်ဆုံးပေါ်အစာအိမ်ဆေး

Vonoprazan (ဗိုနိုပရာဇန်) ဆေးအကြောင်း အချက်အလက်များ

1. ဆေးအကြောင်း အခြေခံအချက်များ
- ဆေးအုပ်စု: Potassium-Competitive Acid Blocker (P-CAB) ဟုခေါ်သော အစာအိမ်အက်ဆစ်ထုတ်လုပ်မှုကို ပိတ်ဆို့သည့်ဆေးအုပ်စုဖြစ်သည်။ ရိုးရိုး PPI (Proton Pump Inhibitor) ဆေးများထက် ပိုမြန်ဆန်ထိရောက်သည် ။
- ကုန်အမှတ်တံဆိပ်များ: Voquezna (အမေရိကန်)၊ Takecab (ဂျပန်) စသည်ဖြင့် နိုင်ငံအလိုက်ကွဲပြားသည် ။
- ထုတ်လုပ်မှု: ဂျပန်နိုင်ငံတွင် ၂၀၁၅ ခုနှစ်က စတင်အသုံးပြုခွင့်ရခဲ့ပြီး၊ အမေရိကန် FDA မှ ၂၀၂၃ ခုနှစ်တွင် အတည်ပြုခဲ့သည် ။

2. အသုံးပြုရန်ညွှန်ကြားချက်များ
- အစာအိမ်အနာ (Gastric/Duodenal Ulcer) ။
- GERD (Gastroesophageal Reflux Disease):
- Erosive Esophagitis (ရောင်ရမ်းပျက်စီးနေသော အစာရေမြိုပြွန်) ကုသရန်။
- Non-Erosive GERD (အစာရေမြိုပြွန်မပျက်စီးသော GERD) တွင် ရင်ပူခြင်းသက်သာရန် ။
- H. pylori ပိုး သုတ်သင်ရန်: Amoxicillin နှင့် Clarithromycin ဆေးများနှင့် တွဲဖက်ပေးသည် ။
- NSAIDs ကြောင့်ဖြစ်သော အစာအိမ်အနာများ ကာကွယ်ရန် ။

3. အာနိသင်လုပ်ဆောင်ပုံ
- Parietal Cell များရှိ H+/K+-ATPase အင်ဇိုင်း ကို တိုက်ရိုက်ပိတ်ဆို့ခြင်းဖြင့် အစာအိမ်အက်ဆစ်ထုတ်လုပ်မှုကို ဟန့်တားသည် ။
- PPI ဆေးများနှင့် ကွာခြားချက်:
- အာနိသင် စတင်မြန် (၁-၂ နာရီအတွင်း)၊
- ကြာရှည်ခံ (၂၄ နာရီကျော်)၊
- အစာစားပြီးမှသောက်ရန် မလိုအပ်ခြင်း

4. ဆေးသောက်သုံးနည်း

- Erosive Esophagitis (ကုသရန်) | ၂၀ မီလီဂရမ်/တစ်နေ့တစ်ကြိမ် | ၈ ပတ်
- Erosive Esophagitis (ထိန်းရန်) | ၁၀ မီလီဂရမ်/တစ်နေ့တစ်ကြိမ် | ၆ လအထိ
- Non-Erosive GERD | ၁၀ မီလီဂရမ်/တစ်နေ့တစ်ကြိမ် | ၄ ပတ်

- H. pylori သုတ်သင်ရန် | ၂၀ မီလီဂရမ် + ပဋိဇီဝဆေးများ | ၁၄ ရက် ။

- သောက်သုံးနည်း: အစာနှင့်တွဲ၍ဖြစ်စေ၊ မတွဲဘဲဖြစ်စေ သောက်နိုင်ပြီး ဆေးလုံးကို ဝါးမျိုခြင်းမပြုဘဲ ရေနှင့်မြိုချရမည် ။
- ဆေးလွတ်သွားပါက :
- Erosive Esophagitis: ၁၂ နာရီအတွင်း သတိရလျှင် ချက်ချင်းသောက်ပါ။
- H. pylori: ၄ နာရီအတွင်း သတိရလျှင် ချက်ချင်းသောက်ပါ။
- နှစ်ကြိမ်ထပ်မသောက်ရ ။

5. ဘေးထွက်ဆိုးကျိုးများ
- *အဖြစ်များသောပြဿနာများ*:
- ဝမ်းပျက်ခြင်း/ဝမ်းချုပ်ခြင်း၊
- ဗိုက်အောင့်ခြင်း၊ ပျို့အန်ခြင်း၊
- ဗိုက်ဖောင်းခြင်း၊ ခေါင်းကိုက်ခြင်း ။
- *ပြင်းထန်သောပြဿနာများ* (ဆရာဝန်နှင့်ချက်ချင်းပြသရန်):
- ကျောက်ကပ်ရောင်ခြင်း (ဆီးနည်း/ဆီးထဲသွေးပါ)၊
- Clostridium difficile ပိုးဝင်ခြင်း (ပြင်းထန်ဝမ်းပျက်)၊
- သွေးထဲမဂ္ဂနီစီယမ်နည်းခြင်း (တက်ခြင်း၊ နှလုံးခုန်မြန်ခြင်း)၊
- အရိုးပွခြင်း (ပေါင်ရိုး/လက်ကောက်ဝတ်ကျိုး) ။
- *နှစ်ရှည်သုံးစွဲပါက*:
- ဗိုက်တာမင် B12 ချို့တဲ့ခြင်း၊
- အစာအိမ်တွင် အသားပိုများဖြစ်ခြင်း ။

6. သတိထားရမည့်အချက်များ
- ဓာတ်ပြုနိုင်သောဆေးများ:
- Rilpivirine (HIV ဆေး): တွဲမသောက်ရ ။
- CYP3A4 အင်ဇိုင်းကို သက်ရောက်သောဆေးများ (Ketoconazole, Rifampin) → ဆေးအာနိသင်လျော့ခြင်း/များခြင်း ။
- အထူးသတိထားရမည့် လူနာများ:
- အသည်း/ကျောက်ကပ်မကောင်းသူများ၊
- သွေးတွင်းကယ်လ်စီယမ်/မဂ္ဂနီစီယမ်နည်းသူများ၊
- ကိုယ်ဝန်ဆောင်နှင့် နို့တိုက်မိခင်များ (ဆရာဝန်နှင့်တိုင်ပင်ပါ) ။

7. ဆေးသိုလှောင်သိမ်းဆည်းနည်း
- အခန်းအပူချိန် (၂၅°C အောက်) တွင် ခြောက်သွေ့သောနေရာ၌ သိမ်းပါ။
- နေရောင်တိုက်ရိုက်မထိပါစေနှင့် ။

*အရေးပေါ်သတိပေးချက်*
Vonoprazan ကို ဆရာဝန်ညွှန်ကြားချက်မပါဘဲ မသောက်သုံးရပါ။ ကုသမှုအတွင်း ပြင်းထန်ဘေးထွက်ဆိုးကျိုးများခံစားရပါက ဆေးရုံ/ဆေးခန်းသို့ အမြန်ဆုံးသွားရောက်ပါ။ ဆေးအသုံးပြုစဉ် ဗိုက်တာမင် B12 နှင့် သွေးဓာတ်ဆားများကို ပုံမှန်စစ်ဆေးရန် အကြံပြုထားသည် ။

https://en.wikipedia.org/wiki/Vonoprazan

M.A = Aung Win Hlaing

11/07/2025

နောက်ဆုံးပေါ် ဆီးချို ဆေးများ(SGLT2 inhibitor )

SGLT2 inhibitor ဆေးအမျိုးအစားများသည် ဆီးချိုရောဂါကုသမှုတွင် အသုံးပြုသော ဆေးအုပ်စုတစ်ခုဖြစ်ပြီး၊ စုစုပေါင်း (၄) မျိုး ရှိပါသည်။ ၎င်းတို့မှာ:

1. Canagliflozin
2. Dapagliflozin
3. Empagliflozin
4. Ertugliflozin

အချက်အလက်များအတိုချုပ်:
- အဓိကအသုံးပြုမှု : အမျိုးအစား ၂ ဆီးချိုရောဂါကုသရန်၊ သွေးတွင်းသကြားဓာတ်ထိန်းညှိရန် ။
- လုပ်ဆောင်ချက် : ကျောက်ကပ်မှ ဂလူးကို့စ်ပြန်လည်စုပ်ယူမှုကို တားဆီးကာ ဆီးမှတစ်ဆင့် ဂလူးကို့စ်စွန့်ထုတ်စေခြင်း ။
- ထင်ရှားသောဆေးများ :
- Dapagliflozin (Farxiga®)
- Empagliflozin (Jardiance®)
- Qtern (Dapagliflozin + Saxagliptin ပေါင်းစပ်ဆေး)

သတိပြုရန်:
- FDA မှ အသိအမှတ်ပြုထားသော်လည်း ဆရာဝန်ညွှန်ကြားချက်ဖြင့်သာ သောက်သုံးရမည် ။
- ဆေးတစ်မျိုးချင်းစီတွင် ဘေးထွက်ဆိုးကျိုးနှင့် သတိထားရမည့်အချက်များ ကွဲပြားနိုင်သောကြောင့် ဆရာဝန်နှင့် တိုင်ပင်သင့်ပါသည် ။

ဆေးအမျိုးအစားများအပြည့်အစုံနှင့် အတည်ပြုလေ့လာချက်များအတွက် တို့ကို ရည်ညွှန်းနိုင်ပါသည်။

Dapagliflozin

Dapagliflozin (Dapagliflozin) သည် ဆီးချိုရောဂါ အမျိုးအစား 2၊ နှလုံးအလုပ်မလုပ်တော့သည့်ရောဂါ (heart failure) နှင့် နာတာရှည်ကျောက်ကပ်ရောဂါများအတွက် အဓိကအသုံးပြုသည့် Sodium-Glucose Cotransporter-2 (SGLT2) inhibitor ဆေးအမျိုးအစားဖြစ်သည်။ ဆေးဝါး၏ အသေးစိတ်အချက်အလက်များကို အောက်တွင်ရှင်းပြထားပါသည်။

1. အလုပ်လုပ်ပုံ (Mechanism of Action)*
Dapagliflozin သည် ကျောက်ကပ်ရှိ *SGLT2 ပရိုတိန်း* ကို တားဆီးပေးပြီး၊ ဂလူးကို့စ်ကို ဆီးမှတစ်ဆင့် စွန့်ထုတ်စေသည်။ ဤဖြစ်စဉ်သည်:
- သွေးတွင်းသကြားဓာတ် လျော့ကျစေခြင်း
- ကိုယ်အလေးချိန် ကျစေခြင်း (တစ်နေ့လျှင် ဂလူးကို့စ် ၇၀ ဂရမ်ခန့် ဆီးနှင့်အတူထွက်သွားသောကြောင့်)
- သွေးပေါင်ချိန် လျော့ကျစေခြင်း (ဆိုဒီယမ်နှင့် ရေဓာတ်စွန့်ထုတ်မှု များသောကြောင့်)

2. အဓိက အသုံးပြုမှုများ (Indications)
- ဆီးချိုအမျိုးအစား 2 : သွေးတွင်းသကြားဓာတ်ထိန်းညှိရန် (အစားအသောက်၊ လေ့ကျင့်ခန်းနှင့်အတူ)
- နှလုံးအလုပ်မလုပ်တော့သည့်ရောဂါ :
- နှလုံးပျက်စီးမှုကြောင့် ဆေးရုံတက်ရန် လိုအပ်မှု လျော့ကျစေခြင်း
- နှလုံးသွေးကြောဆိုင်ရာ သေဆုံးမှု လျော့ကျစေခြင်း
- နာတာရှည်ကျောက်ကပ်ရောဂါ : ကျောက်ကပ်ဆုံးရှုံးမှု နှေးကွေးစေခြင်း၊ ကျောက်ကပ်အစားထိုးကုသရန် လိုအပ်မှု လျော့ကျစေခြင်း

> ⚠️ သတိပြုရန် : ဆီးချိုအမျိုးအစား 1 (insulin လုံးဝမထုတ်နိုင်သော) အတွက် *အသုံးမပြုရ* ။

3. ဆေးသောက်သုံးနည်း (Dosage)
- ပုံမှန်ဆေးပမာဏ : 10 mg တစ်နေ့တစ်ကြိမ် (မနက်စာ မစားခင် သို့မဟုတ် စားပြီး)
- ကျောက်ကပ်မကောင်းသူများ :
- eGFR 25–45 mL/min/1.73m²: 10 mg တစ်နေ့တစ်ကြိမ်
- eGFR

21/06/2025

30/05/2025

Acute Cystitis (ဆီးအိမ်ရောင်ခြင်း)

Acute Cystitis (ဆီးအိမ်ရောင်ခြင်း) ဆိုတာက ဘက်တီးရီးယားပိုးဝင်၍ ဆီးအိမ်ရုတ်တရက်ရောင်ရမ်းခြင်း ဖြစ်ပြီး အမျိုးသမီးတွေမှာ အဖြစ်များပါတယ်။

ဖြစ်ရသောအကြောင်းရင်းများ

- Escherichia coli (E. coli) အဓိကဘက်တီးရီးယားဖြစ်ပြီး အူမှဆီးလမ်းကြောင်းသို့ ပျံ့နှံ့ဝင်ရောက်ခြင်း။
- လိင်ဆက်ဆံပြီးချိန်၊ ကိုယ်ဝန်ဆောင်ချိန်၊ ဆီးအိမ်အလုပ်မကောင်းခြင်း၊ ဆီးပိုက်တပ်ထားရခြင်း။
- ရေသောက်နည်းခြင်း၊ ဆီးအောင့်ခြင်း။

ရောဂါလက္ခဏာများ

- ဆီးသွားစဉ်နာခြင်း/စပ်ခြင်း (Dysuria)
- ဆီးခဏခဏသွားချင်ခြင်း (Frequency)
- ဆီးအိမ်ပြည့်နေသော်လည်း ဆီးမထိန်းနိုင်ခြင်း (Urgency)
- ဆီးနှင့်သွေးပါခြင်း (Hematuria)
- အောက်ဗိုက်နာခြင်း (Suprapubic pain)
- (ပြင်းထန်လျှင်) ဖျားခြင်း၊ ချမ်းတုန်ခြင်း (ကျောက်ကပ်ပါရောင်နိုင်သောကြောင့်)

စစ်ဆေးမှုများ

- Urinalysis (ဆီးစစ်ခြင်း) → White blood cells (WBC), Red blood cells (RBC), Nitrites, Leukocyte esterase
- Urine Culture (ဆီးပိုးမွေးခြင်း) → ဘက်တီးရီးယားအမျိုးအစားနှင့် သင့်တော်သောပဋိဇီဝဆေးရွေးရန်

ကုသမှု

- ပဋိဇီဝဆေးများ
- First-line: Nitrofurantoin (5 days), Fosfomycin (Single dose), Trimethoprim-Sulfamethoxazole (3 days)
- အခြားရွေးချယ်စရာများ: Ciprofloxacin, Levofloxacin (သို့သော် ဘက်တီးရီးယားခံနိုင်ရည်မြင့်လာသောကြောင့် သတိထား)
- နာကျင်မှုသက်သာရန်: Phenazopyridine (ဆီးသွားရင် မစပ်အောင်)
- ရေများများသောက်ပါ!

ကာကွယ်ရန်

- ရေများများသောက်ပါ။
- ဆီးအောင့်မထားပါနှင့်။
- လိင်ဆက်ဆံပြီးတိုင်း ဆီးသွားပါ။
- မိန်းမကိုယ်သန့်ရှင်းရာတွင် **ရှေ့မှနောက်သို့** သန့်ပါ (E. coli ဝင်ခြင်းကိုလျှော့ချရန်)။

သတိပြုရန်: လက္ခဏာဆိုးလာပါက (ဖျားခြင်း၊ ခါးနာခြင်း) ကျောက်ကပ်ရောင်ခြင်း (Pyelonephritis) ဖြစ်နိုင်သောကြောင့် ဆရာဝန်နှင့်ပြသပါ။

ဤအချက်များသည် အထွေထွေအချက်များသာဖြစ်ပြီး ကုသမှုအတွက် ဆရာဝန်နှင့်တိုင်ပင်ပါ။
M.A (Note)
M.A= Aung Win Hlaing

25/05/2025

ရေယုန်ပေါက်ခြင်းနှင့်ကျန်းမာရေး

ရေယုန်ပေါက်ခြင်းသည် အသက်အရွယ် (ကျား/မ) မရွေးဖြစ်ပွားတတ်ပြီး အထူးသဖြင့် သက်ကြီးရွယ်အိုများနှင့် ခုခံအားစနစ် အားနည်းသူများတွင် အဖြစ်များသော အခြေအနေတစ်ခုဖြစ်သည်။ ရေယုန်ဆိုသည်မှာ ခန္ဓာကိုယ် ပေါ်ရှိ အရည်ကြည်ဖုများမှတစ်ဆင့်ကူးစက်ခြင်းဖြစ်ပါသည်။ ရေယုန်ဖြစ်တဲ့သူတစ်ယောက်နှင့် အသားချင်း ထိ၍ဖြစ်စေ၊ ကိုင်တွယ်ထားသော အရာဝတ္ထုပစ္စည်းများမှတစ်ဆင့်ဖြစ်စေ ကူးစက်နိုင်ပါသည်။ ရောဂါလက္ခဏာ များမှာ ယားခြင်း၊ ပူခြင်း၊ စပ်ခြင်း၊ နာကျင်ခြင်း၊ အနာဖြစ်ခြင်း၊ အရည်ကြည်အဖုပေါ်လာခြင်းတို့ကို ခံစားရတတ်ပါတယ်။ ရေယုန်သည် ရိုးရိုးရေယုန် Herpes Simplex နှင့် ဆင်ရေယုန် Herpes Zoster ဟူ၍နှစ်မျိုးရှိပါသည်။

📌Herpes Simplex ရိုးရိုးရေယုန်တွင် အမျိုးအစားနှစ်မျိုးရှိသည်။

👉Herpes Simplex Virus Type 1 (HSV-1)

ဤအမျိုးအစားသည် အများအားဖြင့် ခံတွင်းရေယုန်များကိုဖြစ်စေပြီး ပါးစပ်နှင့်နှုတ်ခမ်းတစ်ဝိုက်တွင် အရည်ကြည်အဖုအနာများဖြစ်ပေါ်သည့် လက္ခဏာရပ်များဖြစ်ပါသည်။

👉Herpes Simplex Virus Type 2 (HSV-2)

HSV-2 သည် အဓိကအားဖြင့် လိင်အင်္ဂါတွင်ရေယုန်များကိုဖြစ်စေပြီး လိင်အင်္ဂါနှင့် စအိုနေရာများတွင် အနာများ သို့မဟုတ် အရည်ကြည်ဖုများ ဖြစ်ပေါ်စေပါသည်။ လက္ခဏာများတွင် လိင်အင်္ဂါဧရိယာ၊ တင်ပါး သို့မဟုတ် ပေါင်အတွင်းပိုင်းတွင် အရည်ကြည်ဖုများနှင့် အနာများဖြစ်ပေါ်ပြီး နာကျင်မှုများလည်းရှိနိုင်ပါသည်။

📌Herpes Zoster ဆင်ရေယုန်(ခေါ်)ရေယုန်ခါးပတ်

ဆင်ရေယုန် (Herpes Zoster) ခေါ် Shingles ၏ထူးခြားချက်များသည် ရိုးရိုးရေယုန်နှင့်မတူဘဲ ရင်ဘက်၊ ကြော ဘက်၊ ခါးဘက်များတွင် အများဆုံးပေါက်ခြင်းဖြစ်ပါသည်။ ဆင်ရေယုန်သည် သာမာန်ရေယုန်ထက် အရွယ်အစားကြီးပြီး ကူးစက်မှုနှုန်းလည်းပိုမိုမြန်ဆန်ပါသည်။ ပေါက်သောနေရာများတွင် ပူစပ်၍တင်းနေတတ်ပြီး နာကျင်မှုလည်းပိုမိုပြင်းထန်ပါသည်။ ထို့ကြောင့်အချို့နိုင်ငံများတွင် အသက် ၆၀ ကျော်ရှိသူများကို ရေကျောက် ကာကွယ်ဆေးထိုးပေးနေခြင်းဖြစ်ပါသည်။ ထိုသို့ ထိုးပေးခြင်းဖြင့် ရေကျောက် (Chicken Pox) နှင့် ဆင်ရေယုန် (Herpes Zoster) တို့သည် (Varicella Zoster Virus) Virus အမျိုးစားချင်း ဆင်တူသောကြောင့် ဆင်ရေယုန်ကို ထိန်းချုပ်ကာကွယ်ပြီးသကဲ့သို့ဖြစ်သွားပါသည်။

👆👆👆အထက်ပါရေယုန်နှင့်ပတ်သက်သောအနာများသည် နာကျင်နိုင်ပြီး အများအားဖြင့် အဖျားတက်ခြင်း၊ ရောင်ရမ်းခြင်းနှင့် ယေဘူယျနာမကျန်းဖြစ်ခြင်းစသည့် အခြားလက္ခဏာများပါ ဖြစ်တတ်ပါသည်။ ရေယုန်အနာများမပေါ်မီ ယားယံခြင်း၊ ပူလောင်ခြင်းတို့အပြင် တုပ်ကွေးကဲ့သို့ လက္ခဏာများခံစားရနိုင်သည်။ ရောဂါလက္ခဏာ အမျိုးအစား ပြင်းထန်မှုပေါ်မူတည်ပြီး ဝေဒနာခံစားမှုနှင့် ကြာမြင့်ချိန်လည်းကွဲပြားခြားနားနိုင်ပါသည်။

👉ထို့အပြင် ရေကျောက်ဖြစ်ဖူးသောလူများနှင့် ရေယုန်ဖြစ်ဖူးသောလူများတွင် ခန္ဓာကိုယ်တွင် အချိန်မရွေး ပြန်လည်ဖြစ်ပေါ် နိုင်ပါသည်။ ရေယုန်ဖြစ်ဖူးသောလူများတွင် ရောဂါသက်သာပျောက်ကင်းသွားပြီးလျှင်လည်း ၎င်းရောဂါပိုးသည် အာရုံကြောထဲတွင် ခိုကပ်နေတတ်ပြီး အချိန်မရွေးပြန်လည်ဖြစ်ပေါ်နိုင်ပါသည်။ ရေယုန်သည် ခုခံအားကျဆင်းသည့်ဝေဒနာသည်များနှင့် အသက်ကြီးရွယ်အိုများတွင်အဖြစ်များပါသည်။ ရေယုန်သည် စိတ်ဖိစီးမှုများသော အခါမျိုးတွင် ဖြစ်ပွားတတ်ပါသည်။ အများအားဖြင့်နမ်းခြင်း သို့မဟုတ် အသုံးအဆောင်များကို မျှဝေသုံးစွဲခြင်းနှင့် ထိတွေ့ခြင်းမှလည်း ကူးစက်နိုင်သည်။ ရောဂါပိုးရှိသူနှင့် လိင်ဆက်ဆံခြင်းမှတစ်ဆင့် ကူးစက်နိုင်ပါသည်။

🛡🛡ရေယုန်ကိုဘယ်လိုကြိုတင်ကာကွယ်မလဲ

ရေယုန်ရောဂါသည် ဆေးများသောက်ပြီး သိပ်မထိရောက်တာရှိသလို သက်သာသွားတာလည်းရှိပါသည်။ ထို့ကြောင့်ရောဂါကို မဖြစ်အောင် ကာကွယ်သောအနေဖြင့် သက်ကြီးသောသူများအား ကာကွယ်ဆေးထိုးပေးခြင်း၊ မိမိကိုယ်ကို ကျန်းမာအောင် တစ်ကိုယ်ရည် သန့်ရှင်းမှုရှိအောင်ဂရုစိုက်ခြင်း၊ အခြားသူ၏ အဝတ်အစားများအား လဲလှယ်ဝတ်ဆင်ခြင်းအား တတ်နိုင်သမျှရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊ ရောဂါဖြစ်ပွါးနေသူနှင့် လိင်ဆက်ဆံထိတွေ့မှုများ ကို ရှောင်ကြဉ်ခြင်းတိုဖြင့် ကြိုတင်ကာကွယ်နိုင်ပါသည်။

🔬💉💊ရောဂါရှာဖွေခြင်းနှင့် ကုသခြင်း။ (Diagnosis and Treatment)

🔬ရောဂါရှာဖွေခြင်း– ရေယုန်သည် ပုံမှန်အားဖြင့် ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာစစ်ဆေးမှုမှတစ်ဆင့် ရောဂါအမည်တပ်နိုင်ပြီး (PCR) စစ်ဆေးခြင်း သို့မဟုတ် သွေးစစ်ဆေးမှုကဲ့သို့သော ဓာတ်ခွဲခန်းစစ်ဆေးမှုများသည် ရိုးရိုးရေယုန် (HSV-1, HSV-2) သို့မဟုတ် ဆင်ရေယုန် (Varicella Zoster Virus) ရှိနေကြောင်း အတည်ပြုနိုင်ပါသည်။

💉💊ကုသခြင်း– ရေယုန်အတွက် ကုသဆေးမရှိသော်လည်း၊ acyclovir, valacyclovir နှင့် famciclovir ကဲ့သို့ သောဆေးများသည် ရောဂါဖြစ်ပွားမှု၏ ပြင်းထန်မှုလျှော့ချရန် ကူညီပေးပြီး ရောဂါဖြစ်ပွါးမှု အခြေအနေကို လျှော့ချပေးနိုင်ပါသည်။

😲ရှားရှားပါးပါး ကိစ္စများတွင် ရေယုန်သည် ဦးနှောက်ရောင်ခြင်း သို့မဟုတ် ဦးနှောက်အမြှေးရောင်ခြင်းကဲ့သို့ ပိုမိုပြင်းထန်သော နောက်ဆက်တွဲများကိုဖြစ်စေနိုင်ပါသည်။ မွေးကင်းစကလေးများ ဗိုင်းရပ်စ်ကူးစက်ခံရသောအခါတွင် ပိုမိုပြင်းထန်နိုင်ပြီး ဆေးကုသမှုခံယူရန် လိုအပ်ပါသည်။ ထို့ကြောင့် ရေယုန်ရောဂါခံစားရပါက သက်ဆိုင်ရာ ကျန်းမာရေးစောင့်ရှောက်မှုပေးသူနှင့် ဆွေးနွေးတိုင်ပင်ကုသသင့်ပါကြောင်း ရေယုန်နှင့်ပတ်သက်ပြီး ဆောင်ရန်ရှောင်ရန်များကို ဗဟုသုတအလို့ငှာဖော်ပြပေးလိုက်ပါသည် ခင်ဗျာ။

https://www.bahosihospital.com/articles/%E1%80%9B%E1%80%B1%E1%80%9A%E1%80%AF%E1%80%94%E1%80%BA%E1%80%95%E1%80%B1%E1%80%AB%E1%80%80%E1%80%BA%E1%80%81%E1%80%BC%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%B8%E1%80%94%E1%80%BE%E1%80%84%E1%80%B7%E1%80%BA%E1%80%80/

25/05/2025

နှလုံးအဆို့ရှင်ကျယ်ခြင်း (Heart Valve Regurgitation)

နှလုံးအဆို့ရှင်ကျယ်ခြင်း (Heart Valve Regurgitation) ဆိုတာက နှလုံးအဆို့ရှင်တစ်ခုခု ပုံမှန်မပိတ်နိုင်တဲ့အခါ သွေးတွေ နောက်ပြန်ယိုစီးတဲ့ပြဿနာဖြစ်ပါတယ်။ ဒါကို အဆို့ရှင်မလုံခြင်း (Valvular Insufficiency) လို့လည်းခေါ်ပါတယ်။

အဓိကအကြောင်းရင်းများ

1. မွေးရာပါချို့ယွင်းချက် (Congenital) – ဥပမာ: Mitral valve prolapse, Bicuspid aortic valve.
2. နှလုံးရောဂါအခံ – Rheumatic fever, Infective endocarditis (ဘက်တီးရီးယားကူးစက်မှု).
3. အသက်ကြီးခြင်း – အဆို့ရှင်တွေမာပြီးကျုံ့နိုင်စွမ်းနည်းလာခြင်း (Degenerative valve disease).
4. နှလုံးကြွက်သားပြဿနာ – နှလုံးကြီးခြင်း (Cardiomyopathy), နှလုံးအာရုံကြောသေခြင်း (Heart attack).

လက္ခဏာများ
- အဆို့ရှင်အလိုက် ကွဲပြားမှု
- Mitral valve regurgitation: မောခြင်း၊ ညဘက်ချောင်းဆိုးခြင်း၊ ခြေထောက်ဖောရောင်ခြင်း။
- Aortic valve regurgitation : ရင်ဘတ်အောင့်ခြင်း၊ သတိလစ်ခြင်း၊ နှလုံးခုန်မြန်ခြင်း။
- ပြင်းထန်ရင် : နှလုံးအလုပ်မလုပ်နိုင်ခြင်း (Heart failure)၊ ရုတ်တရက်နှလုံးရပ်ခြင်း။

ရောဂါရှာဖွေမှု

- နှလုံးအသံပြောင်းခြင်း (Murmur) – Stethoscope နဲ့ကြားရနိုင်။
- Echocardiogram – အဆို့ရှင်အခြေအနေကိုအသေးစိတ်ကြည့်ရန်။
- EKG, ရင်ဘတ်ဓာတ်မှန်, MRI တို့လည်းလိုနိုင်ပါတယ်။

ကုသမှုနည်းလမ်းများ
1. ဆေးဝါးဖြင့်ကုသ :
- သွေးပေါင်ကျဆေး (ACE inhibitors, ARBs).
- နှလုံးခုန်နှုန်းထိန်းဆေး (Beta-blockers).
- ရောင်ရမ်းမှုလျှော့ခြင်း (ဥပမာ: Rheumatic fever ဆိုပါက Penicillin).

2. ခွဲစိတ်ကုသ :
- အဆို့ရှင်ပြုပြင်ခြင်း (Valve repair).
- အဆို့ရှင်အစားထိုးခြင်း (Valve replacement) – စက်ခလုတ် (Mechanical) သို့မဟုတ် ဇီဝအဆို့ရှင် (Biological) တပ်ဆင်နိုင်ပါတယ်။

ဘယ်အချိန်မှာဆရာဝန်ပြမလဲ ?

- မောခြင်း၊ ရင်ဘတ်အောင့်ခြင်း၊ သတိလစ်ခြင်းစတဲ့ လက္ခဏာတွေပေါ်ရင် အမြန်ပြသင့်ပါတယ်။
- နှလုံးအဆို့ရှင်ပြဿနာကို စောစောသိပါက နောက်ဆက်တွဲဆိုးကျိုးတွေကို ကာကွယ်နိုင်ပါတယ်။

အသေးစိတ်အတွက် နှလုံးအထူးကု (Cardiologist) နဲ့ တိုင်ပင်ပါ။

M.A(Note)
M.A = Aung Win Hlaing