14/08/2025
ХҮҮХДҮҮД ХООРОНДОО ӨРСӨЛДӨЖ, ХЭРЭЛДЭЖ, МУУДАЛЦАЖ, ЗОДОЛДОХ ХАМГИЙН ХЭЦҮҮ БАЙДАГ ДАА.
Бид бага насандаа ах дүүтэйгээ өөрийнхөөрөө байж тоглож, баярлаж, уйлалдаж, нэг тал болж, зодолдож, муудалцаж, хамтдаа хэрэг тарьж аад ээждээ загнуулаад л уур бухимдал, уйтгар гуниг, баяр баясал, сайхан муухай дурсамж бүрийг хамтдаа бүтээсэн байдаг. Тэрхүү дурсамж бүр бидний хөгжил, сэтгэлзүйд нөлөөлдөг. Тиймээ дүүтэйгээ муудалцаж ээж, аавдаа загнуулж байсан ах, эгч нар ялагдаад сурсан, өөрийн үзэл бодлоо хойш тавиад сурсан эсвэл бүр тэмцээд зөрүүдлээд өөрийгөө тоолгох гэсэн үйлдлийг гаргадаг. Энэ нь өнөөдрийн та биднийг тодорхой хэмжээгээр тодорхойлдог ч байж магадгүй. Эсрэгээрээ та ах дүүтэй байснаараа бусдыг илүү ойлгодог, бусадтай эвтэй учираа олохдоо илүү гарамгай, бусадтай хэлэлцээр хийхдээ сайн гэх мэтчилэн чадваруудыг олж авсан байх ч талтай.
Канад, АНУ-н сэтгэлзүйчдийн бичсэн ах, дүүгийн харилцааны талаарх нийтлэлүүдийг эмхтгэн хүргэе.
Ах, эгч, дүүгийн харилцаа нь хүний амьдралын туршид хамгийн удаан үргэлжилдэг харилцааны нэг юм. Дэлхий дахинд хүн амын 80 орчим хувь нь ах, дүүтэй байдаг. Ах, дүүгийн харилцаа нь онцгой бөгөөд тэд ихэнхдээ хамт өсч, гэр бүлийн түүхийг хуваалцдаг. Мэдээж нэг айлын (нэг эцэг, эхийн) ах, дүү нар нь генетикийн хувьд ч ижил төстэй байдаг.
Хүүхэд насанд ах, дүү нар хоорондоо хамгийн их цагийг хамт өнгөрөөдөг бөгөөд энэ нь эцэг эхтэйгээ хамт өнгөрүүлсэн цаг хугацаанаас ч их байдаг.
Нэгэн урт хугацааны судалгаагаар залуу насанд тогтсон ах, дүүгийн харилцааны чанар нь 65 насанд аз жаргалтай байхын гол үзүүлэлт болох нь тогтоогджээ.
Нас ахихын хэрээр ах, дүүгийн харилцаа өөрчлөгддөг. Насанд хүрсэн хойно энэ харилцааг хадгалах нь хүний өөрийн сонголт болдог ч ихэнх ах, дүү нар насан туршдаа холбоотой байдаг. Харин хүүхэд насанд ЭЦЭГ ЭХ нь ах, дүү хоёрын ирээдүйн ЭЕРЭГ ХАРИЛЦААны үндсийг тавих чухал үүрэгтэй.
Ах, дүүгийн харилцаа ба хүүхдийн хөгжил
Ах, дүүгийн харилцаа нь өвөрмөц төдийгүй хүүхдийн хөгжилд чухал үүрэг гүйцэтгэдэг. Ах, дүүтэй хүүхдүүд найз нөхөдтэйгээ илүү сайн харилцаж, бүтээлч тоглоом тоглодог, өрөвч сэтгэл, бусдын мэдрэмж, бодлыг ойлгох чадвар өндөртэй байдаг. Тэд нийгмийн ур чадварыг ах, дүүгүй хүүхдээс илүү эрт эзэмшдэг тул сургуульд ороход найз нөхөдтэй болох нь илүү хялбар байдаг.
Мөн эерэг ах, дүүгийн харилцаа нь хүнд хэцүү үед, жишээлбэл, амьдралын стресс ихтэй үед эсвэл эцэг эхийн хоорондын маргаан зөрчилтэй нөхцөлд хамгаалагч хүчин зүйл болдог нь судалгаагаар тогтоогдсон.
Ах, дүүгийн зөрчил, өрсөлдөөн
Хүүхэд насанд ах, дүүгийн хооронд өрсөлдөөн их байж болдог. Өсвөр насанд энэ харилцаа түр зуур холдож, хүүхдүүд өөрсдийн танилын хүрээг тэлж, бие даасан байдлаа илэрхийлж эхэлдэг.
Судалгааны нэг гол сэдэв бол ах, дүүгийн хоорондын зөрчил юм. Энэ нь түгээмэл бөгөөд тодорхой хэмжээнд хүүхдийн хөгжлийг дэмждэг сайн талтай. Ах, дүүгийн харилцаа нь нөхөрлөлийн харилцаа шиг хаяад явах боломжгүй учир зөрчлийг шийдвэрлэх өвөрмөц боломжийг олгодог. Энэ нь бусдыг ойлгох, өрөвдөх, сонсох, хил хязгаараа тогтоох, өөрийгөө хамгаалах зэрэг олон ур чадварыг хөгжүүлдэг.
Гэхдээ маргаан бага хэмжээгээр байх нь хэвийн ч хэрвээ энэ нь харилцааны гол онцлог шинж болвол сөрөг нөлөөтэй. Хүүхэд эцэг эхийн анхаарал, хайр халамжийн төлөө байнга өрсөлдөх шаардлагатай байна гэж бодвол ах дүүдээ атаархаж, үзэн ядах хандлагатай болдог.
Тэгвэл ЭЦЭГ ЭХИЙН ҮҮРЭГ — Зөрчлийг хэрхэн зохицуулах вэ?
Ихэнх эцэг эх “би ялгаварлан үздэггүй” гэж хэлдэг ч хүүхдүүдийн 85% нь “манай аав, ээж нэгийг нь илүү хайрладаг” гэж боддог.
Ах, дүүгийн хоорондын зөрчил үүсэх хамгийн гол шалтгаан бол ЭЦЭГ ЭХИЙН ЯЛГАВАРТАЙ ХАНДЛАГА юм — тэр дундаа хүүхдүүдийн хүлээж авсан ялгаатай хандлага. Өөрөөр хэлбэл, эцэг эх тэгш хандсан гэж бодож байсан ч хүүхдүүд өөр өөрөөр мэдэрч болох нь зөрчил үүсгэдэг.
Жишээ нь: Хоёр хүүхэд хамтдаа хэрэг тарьж нэг нь “төрсөн өдөрт очиж болохгүй” шийтгэл авч, нөгөө нь “утас үзэх эрхээ хасуулах” шийтгэл авахад хүүхэд “энэ бол шударга бус” гэж мэдэрч, дүүтэйгээ илүү ширүүн хандах нөхцөл үүсдэг.
Эцэг эх ижил үйлдэлд ижил хариу өгөх, хүүхдийн хувь хүний онцлог, авьяасыг хүндэтгэх, тэднийг хооронд нь харьцуулахгүй байх нь чухал. Жишээлбэл, нэг нь математикаар сайн, нөгөө нь шинжлэх ухаанаар сайн байвал тэдний давуу талуудыг мэдрэмжтэйгээр тус тусад нь магтаж, хэн нь илүү вэ гэж харьцуулах хэрэггүй.
Эерэг ах, дүүгийн харилцааг дэмжих аргууд (судалгаанд үндэслэсэн):
• ХАМТДАА ЭЕРЭГ ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНД ОРОЛЦУУЛАХ: Хоёуланд нь таалагдах тоглоом, хоббиг сонгох. Хамтдаа нэг баг болгох. Тухайлбал нэг айлын 4 хүүхэд байлаа гэхэд хоёр, хоёроор нь баг болгож ажил хуваарилж өгөх.
• САЙН ЖИШЭЭГ ОНЦЛОХ: Хамтарч тоглох, туслах, дэмжих үед нь магтах. Тухайлбал Гэрийн ажлаа хамтраад хийсэн үед нь “Та хоёр хамтраад хийсэн болохоор сайхан харагдаж байнаа ээжид нь таалагдаж байна” гэж мэтчилэн урамшуулах.
• СЭТГЭЛ ХӨДЛӨЛИЙГ ЗОХИЦУУЛАХ: Уурлах, гомдох зэрэг мэдрэмжийг таньж, удирдахад нь туслах. Хүүхэд өөрийн мэдрэмж, сэтгэл хөдлөлөө таньж байж ах дүүгээ ойлгох чадамж нэмэгдэнэ.
• НИЙГЭМ-СЭТГЭЛ ХӨДЛӨЛИЙН ОЙЛГОЛТЫГ ХӨГЖҮҮЛЭХ: Мэдрэмж, сэтгэл хөдлөлөө ойлгоод зогсохгүй түүнийгээ хуваалцаж суралцах нь ах дүүтэйгээ ойлголцох эерэг харилцаа үүсгэхэд чухал үүрэгтэй. Иймд нэг нэгэндээ юу бодогдож, юу мэдрэгдэж, ямар сэтгэл хөдлөлтэй байгаагаа ойлгуулж мэдрүүлж байхад туслах хэрэгтэй. Хүүхэд сэтгэл хөдлөлөө идэрхийлж мэдэхээс түүнийг хэрхэн яаж зөв зүйтэй удирдаж, зохицуулахаа мэддэггүй. Үүнийг бидний тусламжтайгаар сурдаг.
• СӨРӨГ ЗАН АВИРЫГ УДИРДАХ: Дүүгээ захирч зандарч байгаа тохиолдолд зохицуулах. Дүүдээ эелдэгээр хэлээд үзээрэй. Ингэж хэлэхээр дүүд нь ямар байгаа бол? Гэх мэтчилэн асуух.
• ХАРИЛЦАН ОЙЛГОЛЦЛЫГ НЭМЭГДҮҮЛЭХ: Дүүгийн хийсэн зүйлс санаатай биш байж болно гэдгийг ойлгуулах.
• ЗӨРЧЛИЙГ УДИРДАХ: Эцэг эхчүүд шударгаар дундын шийдэлд хүрэхэд туслах.
Шударга бус хандлагын тухай ярилцах: “Яагаад энэ шударга бус санагдав?” гэж хүүхдээс асууж, хамтдаа ойлголтод хүрэх.
