23/08/2025
Насанд хүрсэн хүн бүрийн уншвал зохих үлгэр:
- Би уучлахгүй, - гэж бүсгүй хэлэв. - Би үргэлж санаж явах болно.
- Уучилчих аа. Уучилчихвал чамд л хэрэгтэй шүү дээ… гэж Сахиусан тэнгэр ятгав.
- Яасан ч үгүй. Ийм зүйлийг уучилж болохгүй. Хэзээ ч… хэмээн бүсгүй зөрүүдлэв.
- Чи хариугаа авах уу?
- Үгүй... би тэгж доош орохгүй.
- Тэднийг хатуу шийтгээсэй гэж чи хүсэж байна уу?
- Тэднийг яаж шийтгэвэл зохихыг би мэдэхгүй байна.
- Бүх хүн гаргасан шийдвэрийнхээ төлөөсийг төлдөг юм. Эрт үү? Орой юу? л гэхээс биш бүгд төлнө… заавал гэж Сахиусан тэнгэр аяархан хэлэв.
- Би мэднэ.
- Тийм бол уучилчих! “Гомдол” гэдэг ачаанаасаа сал. Одоо чи, чамайг гомдоосон хүмүүсээс хол байна шүү дээ…
- Үгүй, чадахгүй нь… бас хүсэхгүй нь. Тэдэнд өршөөл байхгүй.
- За яахав… энэ бол чиний хэрэг, - гэж хэлээд Сахиусан тэнгэр санаа алдав. - Тэгээд чи гомдлоо хаана хадгалах гэж байна?
- Энд… бас энд - хэмээн бүсгүй толгой, бас зүрхэндээ зөөлөн хүрэв.
- Болгоомжтой байгаарай. Гомдлын хор гэдэг маш аюултай. Сэтгэлд чинь бул хар чулуу болон тунаж, доош нь чангааж магад. Нэг бол амьд бүхнийг шатаах хүчтэй уур хилэнгийн галыг бадрааж мэднэ.
- Яахав… дурсамжийн чулуу, зүй ёсны уур хилэн хоёр миний талд байна биз… хэмээн бүсгүй Сахиусан тэнгэрийн үгийг таслав. Ингээд бүсгүйн гомдол толгой ба зүрхэнд нь “нүүж оров”.
Залуу бүсгүй амьдралаа босгож эхлэв. Нөхөрт гарч, үр хүүхэд төрүүлж, найз нөхөдтэй ч болов. Тэрээр найзууддаа гомдох үе байдаг ч ихэнхдээ тэгсгээд өнгөрдөг байв. Зарим үед найзуудтайгаа муудалцдаг ч цаадуул нь уучлан эвлэрдэг байв. Амьдралд нь янз бүрийн юм зөндөө л тохиолдож байсан ч тэр бүрт мөнөөх гомдлоо дурсахгүй байхыг бүсгүй хичээдэг байлаа.
Бүсгүй “уучлах” гэдэг үгийг дахин сонсох хүртэл олон жил өнгөрчээ.
- Нөхөр маань араар минь тавьж, би хүүхдүүдтэйгээ ойлголцохоо больж… мөнгө ч орж ирэхээ байлаа. Би одоо яах вэ? - хэмээн тэрээр сэтгэл зүйчээс асуулаа.
Сэтгэл зүйч эмэгтэйн яриаг анхааралтай сонсон олон зүйлийг тодруулахдаа түүнийг яагаад ч юм хүүхэд насных нь талаар яриулах гээд байв. Үүнд нь эмэгтэй дургүйцэн яриагаа одоо цаг руу авчирч байсан ч сэтгэл зүйч хүүхэд нас руу нь дахин дахин буцаасаар байв. Тэрээр ямар нэгэн зүйлийг олж харан, олон жилийн тэртээх гомдлыг нь ил гаргахыг оролдон ой санамжийнх нь булан тохой бүрийг шалгаад байгаа мэт... Эмэгтэй эртний гомдлоо нуун дарах гээд яаж ч хичээгээд чадсангүй. Сэтгэл зүйч түүнийг нь олоод харчхав.
- Та сэтгэлээ цэвэрлэх хэрэгтэй, - гэж тэрээр дүгнэв. - Гомдол тань томорч, дээр нь хожуу үеийн гомдлууд давхарлаад ургачхаж… шүрэн хад шиг. Энэ хад энергийн чинь урсгалыг боосноос болж хувийн амьдралд чинь асуудал үүсэж, санхүү чинь ч доголдсон байна. Шүрэн хад хурц үзүүртэй… тэр нь таны эмзэг сэтгэлийг хөндөн шархлуулаад байна. Шүрэн хаданд орооцолдсон янз бүрийн мэдрэмжүүд цусыг тань хордуулж, өөр олон мэдрэмжийг нэмж татаад байна.
- Тийм ээ, надад тэгж мэдрэгдээд байдаг юм, - хэмээн эмэгтэй толгой дохив. – Би үе үе нервтэж, заримдаа сэтгэл гутралд орж, заримдаа бүр бүгдийг нь алчихмаар санагддаг... Цэвэрлэгээ хийе дээ. Харин яаж хийх вэ?
- Хамгийн эхний гомдлоо тавьж явуул. Суур нь үгүй болоход шүрэн хад чинь нураад л ирнэ.
- Ёстой үгүй! Тэр чинь зүй ёсны гомдол!
- Танд юу чухал юм? Таны зөв байх нь уу эсвэл жаргалтай явах нь уу? гэж сэтгэл зүйч асуусан боловч эмэгтэй шүрэн хадаа аваад хариу дугаралгүй гараад явчхав.
Дээрх явдлаас хойш хэдэн жил өнгөрчээ. Эмэгтэй дахиад л үзүүлж явна... энэ удаа эмчид. Эмч зураг, шинжилгээнийх нь хариуг хөмсөг зангидан уншиж сууна. Эмэгтэй хүлээж хүлээж тэсгэл алдан:
- Эмч ээ, та юм хэлэхгүй юм уу? гэж асуулаа.
- Танд хамаатан садан гэж бий юу?
- Аав ээж хоёр маань өөд болж, нөхөр бид хоёр салсан. Ач зээ, хүүхдүүд бол байгаа. Та манай хамаатнуудаар яах гээ юм бол?
- Тэгэхээр ийм байна л даа... танд хавдар илэрсэн байна. Энд, - гэж эмч хэлээд эмэгтэйн тархины зураг дээр хавдар илэрсэн хэсгийг зааж үзүүлэв. - Шинжилгээний хариугаас үзэхэд хортой хавдар байна. Таны толгой байнга өвдөж, нойргүйдэж, бас амархан ядардаг чинь үүнтэй холбоотой. Хамгийн хэцүү нь юу вэ гэвэл хавдар түргэн томрох гээд байдаг талтай.
- Одоо тэгээд яадаг билээ? Надад хагалгаа хийх үү? гэж эмэгтэй түгшсэн янзтай асуулаа.
- Үгүй, - гэж хэлээд эмч хөмсгөө улам зангидав. – Таны сүүлд хийлгэсэн зүрхний бичлэгээс үзэхэд таны зүрх сул юм. Тал талаасаа хавчигдан бүрэн хүчин чадлаараа ажиллахгүй байна гэх үү дээ. Хагалгаа хийвэл таны зүрх дийлэхгүй ч байж мэднэ. Тиймээс эхлээд зүрхийг чинь эмчлэх хэрэгтэй. Дараа нь харин...
Эмч үгээ дуусгаж хэлэхээс өмнө эмэгтэй тэр “дараа” гээч нь хэзээ ч тохиохгүй байж магад гэдгийг ойлгов. Нэг бол зүрх нь дийлэхгүй... нэг бол хавдар нь газар авна.
- Нэмж хэлэхэд, таны цусны үзүүлэлтүүд тааруухан гарчээ. Гемоглобин бага, лейкоцит өндөр... Би танд эм бичиж өгье. Та ч бас өөрийн зүгээс өөртөө туслах ёстой. Биеэ тордож, хагалгаанд ороход сэтгэл санаагаа бэлдэх хэрэгтэй.
- Яаж?
- Эерэг сайхан мэдрэмж ав, гэрийнхэнтэйгээ халуун дотно харьцаатай бай. Эцсийн эцэст дурласан ч яадаг юм. Гэрэл зургуудаа сөхөж үз, хүүхэд насныхаа жаргалтай өдрүүдийг эргэн сана...
Энэ үгийг сонсоод эмэгтэй мушилзав. Гэнэт эмч:
- Таныг гомдоосон бүхнийг, ялангуяа аав ээжийгээ уучлаад үз. Сэтгэл хөнгөрдөг юм. Бусдыг уучилснаар гайхамшигтай зүйл тохиолдохыг би олон удаа харсан... гэж зөвлөв.
- Үгүй байлгүй дээ? - хэмээн эмэгтэй ёжлонгуй асуув.
- Тийм шүү. Анагаах ухаанд туслах арга хэрэгслүүд олон бий. Жишээ нь, чанартай асаргаа сувилгаа… халамж. Бусдыг уучлах нь эм болох нь ч бий... үнэгүй бөгөөд жоргүй.
Уучлах... нэг бол үхэх. Уучлах уу эсвэл үхэх үү? Уучлахгүй явсаар үхэх үү?
Толгой хүчтэй өвдөж, зүрхээр хөндүүрлэж байв. “Чи тэгээд гомдлоо хаана хадгалах юм?” “Энд… бас энд." Яг л зааж байсан газруудаар нь өвддөг болжээ. Гомдол нь томорсоор газар авч... сүүлдээ бүр эзнээ түрж гаргаад биеийг нь эзэмдэхээр шийдсэн бололтой. Бие үгүй болоход өөрөө ч бас үгүй болно гэдгийг ойлгоогүй бололтой... муу тэнэг гомдол.
Эмэгтэй өөрийг нь бага байхад гомдоосон гол хүмүүсийг санав. Нэг бол ажил ажил гээд олддоггүй, нэг бол хэрэлдэж муудалцаад болдоггүй аав ээж хоёрыгоо... Тэд охиноо хүсэж байсан шиг нь хайрлаж байсангүй. Онц сурах, өргөмжлөлөөр шагнуулах, шаардсаныг нь биелүүлэх, тэдний эсрэг босох гээд юу ч хийгээд нэмэр болоогүй. Дараа нь аав ээж хоёр нь хоёр тийш болж, амьдралаа шинээр зохиосон юм. Даан ч тэр амьдралд нь охинд нь багтаж шингэх газар олдоогүй.
Тэд охиноо 16 нас хүрмэгц гарт нь чемодантай хувцас, тийз, мөн эхэн үед хэрэглэх гурван мянган рубльтэй атгуулаад өөр хот руу, техникум руу явуулсан юм. Тэр цагаас эхлэн охин биеэ дааж “Хэзээ ч уучлахгүй!” гэж шийдсэн аж. Тэрээр “гомдол минь надтай хамт үхэх болно” хэмээн андгайлж байсан нь яг л хэлсэн ёсоор нь биелэх нь...
Гэтэл ард нь ач зээ, үр хүүхдүүд нь... бас өөрийг нь эв хавгүйхэн эргүүлдэг Сергей Степаныч (хамт ажилладаг, бэлэвсэн эр) байгаа гэж бодохоор үхмээргүй байдаг... “Уучлах хэрэгтэй... ядаж оролдоод үзье” хэмээн эмэгтэй шийдлээ.
- Аав ээж хоёр минь, та хоёрыгоо би уучиллаа, - гэж эмэгтэй итгэл муутайхан хэлсэн нь өрөвдөлтэй бөгөөд үнэмшилгүй сонсогдов. Тэгэхээр нь үзэг цаас авч “Хүндэт аав ээж хоёр минь! Би та хоёртоо уурлахаа больж, уучиллаа” гэж бичив.
Аман дотор нь гашуун оргиж, зүрхээр нь базалж, толгой нь улам хүчтэй өвдөв. Гэсэн ч тэрээр үзгээ улам чанга атган “Та хоёрыгоо уучиллаа... та хоёрыгоо уучиллаа” гэж дахин дахин сийрүүлэн бичив. Сэтгэл нь уужирч байгаа шинж огт үгүй... харин ч эсрэгээрээ бухимдах сэтгэл төрж байв.
- Тэгж биш, - гэж Сахиусан тэнгэр хажуунаас нь шивнэв. - Гол мөрөн нэг л чиглэлд урсдаг. Аав ээж хоёр чинь чамаас ах, чи тэднээс дүү. Тэд чамаас өмнө байсан, чи дараа нь ирсэн. Чи тэднийг биш, тэд чамайг төрүүлсэн. Тэд чамд энэ хорвоод хүн болж төрөх боломж олгосон. Тиймээс, чи талархах ёстой!
- Би талархаж байна. Тэднийг уучлахыг үнэн голоосоо хүсэж байна.
- Хүүхдэд эцэг эхээ шүүмжлэх эрх байдаггүй юм. Эцэг эхийг уучилдаг юм биш... тэднээс өршөөл гуйдаг юм.
- Яалаа гэж тэр вэ? Би тэдэнд муу юм хийгээгүй шүү дээ...
- Чи өөртөө муу юм хийсэн. Чи яах гэж тэр гомдлыг авч үлдсэн юм? Толгой чинь юунд өвдөнө вэ? Цээжиндээ чи ямар гээч чулуу тээж явна вэ? Цусыг чинь юу хордуулна вэ? Амьдрал чинь яагаад гол мөрөн шиг биш, нарийхан горхи адил урсана вэ? Чамд чиний зөв байх нь чухал юм уу эсвэл эрүүл байх нь чухал юм уу?
- Энэ бүхэн аав ээж хоёрт гомдсоноос болсон гэж үү? Энэ гомдол намайг үгүй хийж байгаа хэрэг үү?
- Би анхааруулсан шүү дээ, - гэж Сахиусан тэнгэр сануулав. - Сахиусан тэнгэрүүд бид үргэлж анхааруулдаг: гомдлоо битгий хураа, битгий тээ, өөрийгөө битгий хордуул гэж. Гомдол ялзарч муудан өмхий үнэр ялгаруулж, эргэн тойронд байгаа амьд бүхнийг хордуулдаг. Тухайн хүн гомдож явна гэвэл бид яаж ч чадахгүй... түүнд саад болох эрх бидэнд байхгүй. А харин уучлахаар шийдвэл туслах нь бидний үүрэг.
- Би шүрэн хадаа нурааж амжих болов уу? Эсвэл хожимдчихсон уу?
- Оролдоод үзэхэд хэзээ ч хожимддоггүй юм. - гэж Сахиусан тэнгэр аяархан хэлэв.
- Гэхдээ аав ээж хоёр маань аль эрт явчихсан шүү дээ! Тэгэхээр яах билээ?
- Гуйгаад үз. Тэд чамайг сонсоно. Сонсохгүй ч байж мэднэ. Эцсийн эцэст чи үүнийг тэдний төлөө биш, өөрийнхөө төлөө л хийж байгаа.
- Хайрт аав ээж хоёр минь, - гэж эмэгтэй эхлүүлэв. – Буруу юм хийсэн бол намайг уучлаарай... ер нь л хийсэн бүхнийг минь өршөөгөөрэй.
Ийнхүү хэсэг гуйж байснаа тэрээр дуугаа хураан биеэ чагнав. Гайхамшиг гэх юм огт мэдрэгдсэнгүй: зүрхээр хөндүүрлэдгээрээ хөндүүрлэж, толгой нь өвддөгөөрөө өвдөж байв...
- Би өөрөө ч итгэхгүй байна, - гэж тэрээр үнэнээ хэлэв. – Хэчнээн жил өнгөрсөн билээ дээ...
- Өөрөөр оролдоод үз, - гэж Сахиусан тэнгэр зөвлөв. - Дахин хүүхэд болоод үз…
- Яаж тэр вэ?
- Аав ээж хоёроосоо өвдөг сөхрөн гуйгаад үз... яг хүүхэд байхдаа гуйдаг байсан шиг ээ.
Эмэгтэй хэсэг тээнэгэлзэж байснаа өвдөг сөхрөн суулаа. Хоёр алгаа урдаа хавсран тэнгэр өөд хараад “Аав минь, ээж минь” гэв. Дараа нь дахин “Аав минь, ээж минь...” хэмээн давтан хэлэв. Хоёр нүдэнд нь нулимс цийлгэнээд ирэв . “Аав минь, ээж минь... би байна… охин чинь... намайг уучлаарай... уучлаарай намайгаа!” хэмээн цурхиран уйлахуйд нулимс нь үерийн ус адил урсаад ирэв. Тэрээр “Намайгаа уучлаарай. Гуйя та хоёроосоо... Би та хоёрыгоо шүүх эрхгүй байж... аав минь, ээж минь...” хэмээн давтсаар байлаа...
Эмэгтэй удтал уйлсны эцэст сая нэг юм тайвширч, ядарч туйлдсан амьтан буйдангаа налан шалан дээр чимээгүй суулаа.
- Чи зүгээр үү? - гэж Сахиусан тэнгэр асуулаа.
- Сайн хэлж мэдэхгүй нь. Гэхдээ дотор нэг л хоосорчих шиг...
- Сая хийсэн зүйлээ дөчин өдөр давтаж хийгээрэй. Курс эмчилгээ гэж бодоод. Химийн эмчилгээ шиг... хүсвэл химийн эмчилгээний оронд.
- За, ойлголоо. Дөчин өдөр. Би хийнэ.
Цээжин дотор нь нэг юм лугшиж, час час хийн хатгуулж, бүлээн давлагаа болон нааш цааш өнхрөөд ч байх шиг санагдсан нь магадгүй шүрэн хадных нь хэлтэрхий байсан байх... Толгой нь олон жил болоход анх удаа огт өвдсөнгүй...
- Эльфика (Ирина Семина)
Нетээс орч: Uka Ulziibat
2025-08-23