29/05/2018
“Татвар бол ирээдүйн хөгжил”
Миний нэрийг Алтанзул гэдэг. Би Дархан-Уул аймгийн 15 дугаар сургуульд суралцдаг. Үеийн нөхөдтэйгөө ирээдүйнхээ талаар ярилцаж, мэргэжил боловсролтой зөв хүн болохоор хичээж яваа сурагч. Ирээдүйн мэргэжлийнхээ талаар бодон суухдаа ахтайгаа ажлынх нь талаар ярилцав.
Ахын маань ажил үндсэн цалин хэмээн мөнгө заасан атлаа цалин нь буухад түүнээсээ бага мөнгө авдаг болж таарав. Үүнийг гайхан асуухад татвар хэмээн хариуллаа. Хүмүүс татвар төлдөг гэдгийг л мэдэхээс татварын талаар ойлголтгүй, сайн эсвэл муу гэдгийг нь ч мэдэхгүй явсны эцэст “Нийгмийн ухаан”-ы хичээл дээр татвар гэдэг хичээл үзсэнээр мэдэж авав.
Бидний амьдралд мөнгө зайлшгүй хэрэгтэй шиг төрийн үйл ажиллагаанд татвар хэрэгтэй гэдгийг ухаарч, бүр цаашлаад улсын төсөв татвараас бүрдэж, тэр төсвийн хөрөнгийн зарцуулалт нь бидний аюулгүй байдал, эрүүл мэнд, халамж үйлчилгээ, эрчим хүч, ус дулаан гээд бүх л зүйлд зарцуулагддагийг ойлгож, татвар төлсөнгүй, татвараас зайлсхийлээ гэсэн мэдээ, мэдээллийг сонсох бүр гайхдаг болсон.
Яагаад хүмүүс өөрсдийнхөө төлөө, сайхан ирээдүйнхээ төлөө татвараа төлж болохгүй байгаа юм бэ. Татвар хураамжаа төлөх нь бидний нийгэмд болоод өөртөө оруулж буй хөрөнгө оруулалт төдийгүй “Үндсэн хууль”-д заасан иргэн бүрийн ёсчлон биелүүлэх үүрэг шүү дээ.
Монгол Улсын Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүх “Шударгаар бизнес эрхлэгч, сайн татвар төлөгчийг дэмжин татварын зардлыг бууруулахыг зорино” гэж мэдээлсэн. Энэ нь эрх үүргээ ухамсарлан биелүүлсний төлөө татварын газар бүх хүнд том боломжийг олгож байна гэж би бодож байна.
Хүн бүрт сайшаагдаад буй татварын нэгэн төрөл НӨАТ буюу Нэмүү өртгийн албан татвар билээ. Энэ нь хүн бүхэн санхүүгийн тооцоо хийж чаддаг болох, өрхийн төсвөө хөтөлж, худалдан авалтаа тооцох, жилийн эцэст авах хувиа урьдчилж тооцоолох зэрэг санхүүгийн боловсролыг дээшлүүлэх том нөхцлийг бүрдүүлж байгаа. Мөн борлуулалт хийж байгаа хүмүүсийн хувьд орлогоо нуух боломжгүй болж, сүүдрийн эдийн засаг багасах ч сайн талтай.
Худалдан авалт хийх бүртээ НӨАТ-ын баримтаа авч, өгөхгүй байгаа газрыг аав, ээждээ хэлэхэд татварын газар мэдээлэл өгнө гэсэн. Түүний ачаар татвараас зайлсхийдэг аж ахуйн нэгжүүд ил тод болж байгаа. Түүнд би өчүүхэн ч болов хувь нэмрээ оруулж байгаадаа баяртай байна.
Улс орны хөгжлийн төвшинг иргэд нь татвараа хэр төлж буйгаар нь хэмжиж болно. Иргэдийнх нь татварын боловсрол, мэдлэг их байх тусам иргэд татвараа сайн төлж, улс орныхоо хөгжилд хувь нэмрээ оруулна. Японд татвар төлөгчдийн оруулсан мөнгө жилийн төсөвт орох ёстой татварын 90 гаруй хувийг бүрдүүлдэг. Татварын алба нь үлдсэн 10 хувийнх нь татвараа төлсөн эсэхийг шалгадаг. Харин манай улсад энэ үзүүлэлт 70-аас доогуур хувьтай байдаг гэсэн судалгаа байна. Үүнийг уншаад их гайхаж билээ. Яагаад шударгаар татвараа төлж болдоггүй юм бол оо гээд л.
Эх орондоо оруулж буй хувь нэмэр маань баялгийг бий болгож, эргээд улс, эх орон, бид бүхний сайн сайхны төлөө зарцуулагдаж байна. Хамгийн энгийн жишээ нь, татвараа төлсөн иргэд өвдсөн үедээ эмнэлгийн үйлчилгээг үнэ төлбөргүй авч байгаа шүү дээ. Ингээд бодохоор хүн бүр л ухамсарлан татвараа төлмөөр.
Татвар төлөгч ах, эгч нарынхаа төлсөн татварын шимээр үнэгүй боловсрол эзэмшиж, амь насаа даатгуулж, хамгаалуулж байгаадаа баяртай байна. Би ч удалгүй дөрвөн жилийн дараа татвар төлөгч болоод эх орныхоо хөгжилд хувь нэмрээ оруулна гэхээр бүр ч их баяртай байна. Татвар бол ирээдүйн хөгжил, татвар бол төр оршихуйн үндэс гэдгийг хүн бүхэн ухамсарлаасай.
Дархан-Уул аймгийн XV сургуулийн 12г ангийн сурагч Б.Алтанзул
