01/10/2025
УРАН ОЛБОРЛОЛТ ба уугуул иргэдийн эрүүл мэнд, нөхөн олговор.
АНУ-ын Аризона, Нью Мексико, Юта мужуудын Навахо үндэстний нутагт 1940-өөд оноос ураны өргөн хэмжээний олборлолт явагдаж байсан бөгөөд 1960-аад оны эхэн үе хүртэл уурхайн ажилчид, нутгийн оршин суугчдын болон байгаль орчны аюулгүй байдлын тухай хатуу чанга хууль батлагдан мөрдөгдөж байгаагүй.
Судалгаагаар уран олборлох нь уурхайчид болон ойр орчмын оршин суугчид, байгаль орчинд ноцтой үр дагавар авчирсан нь батлагдсан. Эдгээр уран олборлолт явагдаж байсан байршилд хэд хэдэн төрлийн хорт хавдар улсын дунджаас илт өндөр хувьтай байдаг. Ялангуяа өсвөр насны Навахо охидын нөхөн үржихүйн эрхтний хорт хавдрын түвшин өндөр байгаа нь АНУ-ын охидын дунджаас арван долоо дахин их байна.
Навахогийн уран олборлогчдын дунд уушгины өвчлөл нэмэгдэж байгааг тэмдэглэсэн анхны эмч бол уушигны эмч, доктор Леон Готтлиб байв. Тэрээр дараа нь 1982 онд хийсэн судалгаагаар уушгины хорт хавдраар өвчилсөн 17 Навахогийн 16 нь уран олборлогч байсныг судалгаандаа дурджээ. Уран олборлогчид болон уушгины хорт хавдрын хоорондын хамаарлыг судлахын зэрэгцээ зулбалт, ургийн гажиг, нөхөн үржихүйн эрхтэн, яс, ходоодны хорт хавдар, зүрхний өвчний нас баралт зэрэг нь уран олборлолттой холбоотойг тодорхойлсон бусад судалгаанууд байдаг (Churchill 1986, Gofman 1981, McLeod 198). Ураны үйлдвэртэй ойролцоо амьдардаг эхтэй хүүхдүүд гажигтай төрөх, уушигны хорт хавдар, цусны хорт хавдар, эсийн гэмтэл, бөөрний хорт хавдар, ходоодны хорт хавдартай холбоотой болох нь судлагджээ.
Ийнхүү олон судалгааны дүнд 1990 онд Конгресс Цацрагийн нөлөөллийн нөхөн төлбөрийн тухай хуулийг баталсан. Энэхүү хууль нь инфляцийн өсөлтийг үл харгалзан 1990 оноос хойш өөрчлөгдөөгүй байгаа бөгөөд дараахь нөхөн олговор олгож байна:
1. Ураны уурхай болон Невадагийн цөмийн туршилтын газар ажилдаг болон оршин суудаг хүмүүст 50,000 ам.доллар
2. Цөмийн зэвсгийн туршилтад оролцож буй ажилчдад 75,000 ам.доллар
3. Уран олборлогчид, тээрэмчид, хүдэр тээвэрлэгчдэд 100,000 ам.доллар
2023 оны 1-р сарын 12-ны байдлаар 40,274 нэхэмжлэл батлагдсан ба нийт 2,598,374,306 ам.долларын нөхөн олговор төлсөн байна. Амжилттай нэхэмжлэлийг дурдвал: 25,663 оршин суугч (downwinders), 5,388 газар дээр нь оролцогч, 6,896 уран олборлогч, 1,921 уран тээрэмчин, 406 хүдэр тээвэрлэгч.
2024 оны 7-р сарын 15-ны байдлаар 41,900 нэхэмжлэл батлагдсан ба нийт 2,693,750,307 ам.долларын нөхөн олговор төлсөн байна. Амжилттай нэхэмжлэлийг дурдвал: 26,863 оршин суугч (downwinders), 5,665 газар дээр нь оролцогч, 6,996 уран олборлогч, 1,956 уран тээрэмчин, 420 хүдэр тээвэрлэгч.
Зураг: Навахо үндэстний нутагт хаягдсан уран олборлолтын уурхай, тоо
Эх сурвалж:
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC3222290/
https://www.scientificamerican.com/article/abandoned-uranium-mines-a/
https://meridian.allenpress.com/human-organization/article-abstract/51/4/389/72369/Navajo-Uranium-Workers-and-the-Effects-of?redirectedFrom=fulltext
https://www.npr.org/sections/health-shots/2016/04/10/473547227/for-the-navajo-nation-uranium-minings-deadly-legacy-lingers
Snow, Nancy (1996). In the Company of Others: Perspectives on Community, Family, and Culture. Lanham, MD: Rowman & Littlefield. p. 184.
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC1240377/
"AWARDS TO DATE 07/15/2024". www.justice.gov. 2024-07-15. Retrieved 2024-07-17.
