28/10/2025
Zelfredzaamheid is het vermogen van een kind om binnen zijn/haar eigen kunnen zelfstandig te handelen, keuzes te maken en hulp te vragen.
Er zijn 4 domeinen van zelfredzaamheid:
1. ontwikkeling van zelf kunnen aankleden
2. ontwikkeling van zelf eten en drinken
3. ontwikkeling van persoonlijke hygiëne / zelf naar de wc
4. ontwikkeling van zorg voor de omgeving: opruimen, helpen met dagelijkse taken.
Helaas wordt er een afname gezien in de zelfredzaamheid van kinderen.
En dat is jammer want het belang van zelfredzaamheid is groot. Het is een voorwaarde en katalysator voor de ontwikkeling van het kind. Het is belangrijk voor de autonomie en het zelfvertrouwen van het kind en voor de ontwikkeling van sociale vaardigheden.
De gastouderopvang biedt veel kansen voor de ontwikkeling van de zelfredzaamheid omdat het kleinschalig is en er dus veel aandacht is voor elk uniek kind met zijn/haar eigen temperament en tempo. De kinderen leren door observeren van de gastouder en van de andere kinderen. Ook is fijn dat de groepen klein zijn waardoor er veel aandacht is voor de zone van de naaste ontwikkeling. Doordat de gastouder responsief is en structuur biedt is het mogelijk voor elk gastkind om zich optimaal te ontwikkelen.
Het belang van samenwerken met ouders werd ook nog eens aangestipt. Zelfredzaamheid ontwikkelt zich het best wanneer de gastouderopvang en thuis elkaar versterken. De opvang is niet een plek waar de kinderen 'gedropt' worden omdat ouders moeten werken maar het is een belangrijke leeromgeving.
Vaak gebeurt het dat een ouder even snel het kind in zijn jas hijst of optilt omdat hij/zij snel naar huis wil. In het kader van zelfredzaamheid is dat niet handig. Dat zijn korte termijn oplossingen maar een kind leert daar niet van. Hij/zij vindt het waarschijnlijk wel makkelijk als hij/zij geholpen wordt in plaats van zelf zijn/haar jasje aan te moeten doen.
Er is een Afrikaans gezegde dat er op neer komt: als iemand honger heeft: breng je het eten of leer je het vissen?
Onderzoek heeft aangetoond dat als een kind zelfredzamer is in de peutertijd, hij/zij assertiever is, beter kan samenwerken en een betere zelfbeheersing zal hebben in de kleutertijd.
Daarom is het voor een gastouder dus ook van belang om te investeren in de relatie met ouders en ze op de hoogte te (blijven) brengen van het educatieve doel. Vaak is een overdracht bij de deur niet een geschikt moment om uitvoerig over de activiteiten van de dag te vertellen en waar het betreffende gastkind 'staat'.
Plan daarom af en toe eens een apart gesprek in met ouders om één en ander te bespreken. Zonder oordeel en met respect.
Per slot van rekening zijn we allemaal met hetzelfde bezig: het welzijn en de persoonlijke ontwikkeling van elk gastkind!
