14/10/2025
Over onszelf,
"Het schrikbeeld van Dementie" deel 1
Dementie is een thema waar veel over te vertellen valt.
In het kader van dit artikel kan ik slechts enkele punten
aanstippen maar het is, denk ik, belangrijk om over dit
thema na te denken: zoals vroeger kanker een taboe
was waar niet veel over werd gesproken, omdat deze
ziekte zoveel angst opriep, lijkt nu dementie een ziet
die angst oproept. Vroeger werd de naam kanker
zelfs niet genoemd maar werd gesproken over die
'gevreesde ziekte.' Het lijkt erop dat dementie in deze
tijd dezelfde angsten oproept als vroeger met kanker
het geval was. Die angst werkt natuurlijk door in de
manier wij met deze ziekte omgaan: het pleidooi voor
euthanasie bij dementie heeft naar mijn mening alles
met deze angst te maken.
Voor mensen die met deze ziekte hebben te maken,
of omdat deze ziekte hen zelf betreft, of omdat iemand
in hun omgeving dement werd, is dit een zware last die
we niet moeten onderschatten.
Voor familie en geliefden van iemand met dementie is
het intens verdrietig en pijnlijk te moeten meemaken
dat je partner, je zus of je moeder je op een zeker niet
meer herkent en je naam niet meer weet.
Mantelzorgers van mensen met dementie krijgen meer
dan gemiddeld een burn-out, depressies en lichamelijke
ziekten.
De vraag die alle mensen bezighoudt die te maken
hebben met dementie is: hoe moeten we met deze ziekte
omgaan? Is dementie alleen maar zinloos, of heeft het
misschien toch een verborgen zin?
Steeds meer mensen komen in deze tijd tot de conclusie
dat dementie een zinloos lijden is en trekken daaruit de
conclusie dat we elkaar en onszelf dit lijden moeten
besparen en euthanasie in dit geval moeten toestaan.
De NVVE (Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig
Levenseinde, pleit daar nu al jaren voor en mede dankzij
een sterke lobby van deze vereniging is het op dit
moment ook bij beginnende dementie wettelijk
toegestaan om voor euthanasie te kiezen.
Het angstbeeld
Waarom zijn velen eigenlijk zo bang voor dementie?
Omdat de mens bij dementie langzamerhand de controle
over zichzelf en zijn leven kwijtraakt. Hij of zij weet niet
altijd meer waar hij is en heeft dus last van oriëntatieverlies. Daarnaast vergeet iemand met dementie meer en meer
namen en gezichten. Soms worden deze mensen daar
angstig en onzeker van en sommigen ook wantrouwend.
Eigenlijk is dat het beeld van de dementie geworden:
een verward en soms ook wantrouwend en angstig mens.
Het is belangrijk om ons te realiseren dat lang niet iedere
dementerende zo is en zo reageert op het verlies van de
cognitieve functies, het vermogen tot denken. Bij een
goede verzorging blijkt bijvoorbeeld iemand met dementie dementerende in staat is om andere aspecten van zichzelf
te ontwikkelen, met name de gevoelskanten en de
kunstzinnige aspecten van zijn wezen.
Een prachtig voorbeeld vond ik het verhaal over een dame
die, geholpen door haar omgeving, een nieuwe carrière als schilderes was begonnen en daarbij zichtbaar van genoot.
Op een zeker moment hield ze zelfs, met hulp van haar verzorgenden, een expositie van haar schilderijen, waarbij
ze een toespraak hield om haar werk toe te lichten,
(1) Haar schilderijen maakten indruk omdat ze mooi
en verzorgd waren.
Veel mensen die te maken hebben met iemand met
dementie, zien echter vooral de negatieve aspecten,
de verwardheid, angst en wantrouwen.
Het lijkt vaak, of zij zich niet bewust zijn dat het bij
een zorgvuldige en liefdevolle verzorging mogelijk is
andere aspecten van hun wezen actief te maken en
te stimuleren. Daardoor staren ze zich blind op de
negatieve aspecten van dementie: de verwarring en
de angsten.
Het lijkt vaak, of velen zich, onbewust, de vraag stellen:
als deze ziekte mij nu zou overkomen? Wat zou ik dan
willen? Die vraag alleen al roept bij velen zo'n angstig
schrikbeeld op dat zij als vanzelf tot de conclusie komen: euthanasie is misschien het beste antwoord op dementie.
Overgave en je laten verzorgen...
De angst voor dementie hangt ook samen met de
groeiende onmacht om afhankelijk van anderen te zijn.
Wat de generaties voor ons nog konden: zich in vertrouwen
over te geven, kunnen de meesten van ons niet meer.
Wij willen vooral onafhankelijke mensen zijn die zelf de
regie over ons leven in handen hebben. Niet voor niets zijn
er allerlei cursussen waar je leert om in je eigen kracht te
staan en voor jezelf op te komen. Afhankelijk zijn van
anderen en daardoor anderen tot last worden, lijkt in onze
tijd een onoverkomelijk schrikbeeld. We willen wel voor
anderen zorgen, maar niet voor ons laten zorgen.
We willen wel geven, maar zijn niet goed in staat om te
ontvangen. Een voorbeeld gegeven door de NVVE, is dit:
mevrouw B. wordt opgenomen op een ouderenafdeling
psychiatrie van het ziekenhuis. Ze gaat langzaam achteruit:
ze krijgt geheugenproblemen, weet af en toe niet goed
meer waar ze is, oriëntatieverlies, en verliest daarmee
iets van de controle over haar leven. Als er wordt besloten
tot overplaatsing naar een verpleeghuis, vraagt ze om
euthanasie. Haar kinderen ondersteunen haar verzoek,
omdat ze de angst van hun moeder begrijpen dat ze bij
het voortschrijden van haar ziekte de controle over zichzelf
volledig zal verliezen. Haar verzoek wordt ingewilligd en
door middel van euthanasie wordt er een einde gemaakt
aan haar leven. Het is slechts een van de vele voorbeelden.
Voor mensen die geen weet hebben van een leven na de
dood en die dit aardse leven niet zien als een leerschool
waar wij ingrijpende lessen komen leren, is euthanasie in
het geval van mevrouw B. vanzelfsprekend: waarom zou je
meer lijden dan nodig is? Anderen hebben daarentegen
het gevoel dat mevrouw B. zichzelf door de keuze voor
euthanasie de mogelijkheid ontneemt om een belangrijke
levensles te leren: de les van overgave en loslaten.
En natuurlijk heeft dat ook gevolgen voor het leven na de
dood en voor een volgende incarnatie.
Het aardse leven als levensles
Elisabeth Kübler-Ross heeft in haar voordrachten en in
haar boeken steeds weer benadrukt dat ons aardse leven
een voortdurende reeks van levenslessen bevat. Wanneer
we bereid zijn deze lessen te leren en eraan te groeien,
keren we rijker terug naar huis, de geestelijke wereld, dan
we waren toen we naar de aarde kwamen. Ook de laatste levensfase houdt een levensles in. Dikwijls is dat, zoals ik
hierboven aangaf, de les om te ontvangen, in plaats van
te geven. Om afhankelijk te durven zijn, in plaats van
autonoom, om dankjewel te leren zeggen, of te denken,
in plaats van alsjeblieft. Iedere ouder wordend mens
heeft meer dan vroeger hulp van anderen nodig en verliest daarmee iets van zijn autonomie en zelfstandigheid.
Als we langzaam naar de dood toeleven, zegt Kübler-Ross,
staat de laatste fase van ons leven niet langer in het teken
van fysieke genezing, maat in het teken van geestelijke
genezing en dus heel wording.
Ze Schrijft: Mijn doodzieke patiënten werden nooit beter
in de fysieke betekenis, maar in emotioneel en geestelijk
opzicht ging het met hen wel beter dan de meeste
gezonde mensen. Volgens Kübler-Ross is het in wezen
een geschenk als we na een actief leven gedurende de
ouderdom nog iets van die andere kant mogen leren:
overgave, ontvangen en afhankelijk durven zijn.
Wie deze les aanvaardt en zich die stap voor stap eigen
maakt, keert na de dood als een rijker mens terug naar huis
en zal ook een volgend leven als een wijzer en evenwichtiger
mens mogen beginnen.
Hans Stolp
( Deel 2 volgt)
