Ah-Shi

Hulpverlening: samenspel tussen patiënt en acupuncturist

Randvoorwaarden
Zoals bij elke ontmoeting tussen individuen wordt ook een hulpverleningssituatie bepaald door een aantal algemene psychosociale factoren. Te noemen zijn de normen en waarden die voortvloeien uit
cultuur en opvoeding, de sociale omstandigheden, het persoonlijk verleden, de karaktereigenschappen en zeker ook de rol en de positie van elk der deelnemers in de ontmoeting. Daarnaast spelen bij de hulpverlening van de acupuncturist enkele specifieke factoren een rol: de aandoening of ziekte, de vraag òf en in hoeverre acupunctuur hiervoor geïndiceerd is, de vraag òf en in hoeverre acupunctuur aan verwachtings en behoeftenpatroon van de patiënt kan voldoen en, last but not least, kennis, vaardigheden en beroepshouding van de acupuncturist. Dit kader van factoren bepaalt de mate waarin acupunctuur en acupuncturist voor een bepaalde patiënt toegankelijk zijn. Hierbinnen moeten patiënt en acupuncturist een vertrouwensrelatie zien op te bouwen. Dit kader begrenst echter ook de keuzevrijheid binnen het behandelingsproces. Aandoening of ziekte
Aandoeningen of ziekten kenmerken zich veelal door een procesmatig verloop, zijn acuut of chronisch van karakter en mede bepaald door leefsituatie en manier waarop de patiënt ermee omgaat. Een en ander is van invloed op aard en mate van de interventiemogelijkheden. In de acupunctuur wordt ziekte beschouwd als een verstoring van het energetisch evenwicht van mens (of dier). Deze verstoring kan zich op verschillende niveaus manifesteren, kan globaal of lokaal zijn. Door prikkelen van daartoe aangewezen lichaamspunten met naalden, moxatechnieken(1), massage of cupping(2) tracht de acupuncturist de evenwichtsverstoring te herstellen. Daarbij kijkt hij naar de totale energetische toestand van de patiënt met alle daarbij behorende en voor iedere patiënt unieke somatische, psychische en sociale facetten.
________________________________________________________________________________

(1) Moxa is een substantie, meestal de Echte Bijvoet (Artemisia Vulgaris), die smeulend op de naald of indirect op de huid geplaatst wordt. Daardoor wordt het betreffende punt door warmte geprikkeld. (2) Bij cupping worden lichaamspunten geprikkeld door een glaasje (cup) op de huid te plaatsen en tussen huid en cup een vacuüm te zuigen. Het behandelingsproces

Via anamnese en onderzoek wordt per patiënt vastgesteld of een acupunctuurbehandeling mogelijk
is. In dat geval worden de voor behandeling benodigde gegevens verzameld. Op basis daarvan stelt de acupuncturist een diagnose volgens de Traditionele Chinese Geneeskunst (TCG-diagnose) en bepaalt in overleg met de patiënt het behandelingsprogramma. Dit programma wordt vervolgens uitgevoerd en op vooraf bepaalde, in het behandelingsprogramma vastgelegde momenten geëvalueerd. Anamnese

Anamnese is het via een gesprek en dossierstudie achterhalen van gegevens over de klacht en het functioneren van de patiënt. Het is de taak van de acupuncturist om:
• de hulpvraag te verduidelijken;
• inzicht te krijgen in wat de patiënt verwacht;
• de problemen te inventariseren en op grond daarvan de doelstelling(en) van de behandeling te formuleren. De problematiek wordt breed beoordeeld, ook in samenhang met andere, eventueel eerder doorgemaakte aandoeningen en ziekten. Van belang is dat de acupuncturist contra-indicaties voor de acupunctuur signaleert. Zo nodig verwijst hij de patiënt (terug) naar de huisarts c.q. eventuele verwijzer of pleegt overleg met deze(n). Bij de inventarisatie van problemen moet een eventueel spoedeisend karakter herkend en adequaat tegemoet getreden worden. Het is noodzakelijk dat de acupuncturist kennis heeft van gesprekstechnieken, dat hij zich bewust is van zijn eigen functioneren en dat hij de invloed van dit functioneren op de patiënt onderkent. Zo nodig verduidelijkt hij zaken aan de patiënt om diens inzicht te vergroten. Onderzoek

Het acupunctuuronderzoek is het vervolg op de anamnese. Door middel van observatie (zien, horen èn ruiken), pols- en tongdiagnostiek, palpatie van meridiaanpunten (met name de zogenaamde alarmpunten), algemeen en specifiek lichamelijk onderzoek wordt het klachtenpatroon van de patiënt nader beoordeeld. TCG-diagnose

Met behulp van de uit anamnese en onderzoek verkregen gegevens stelt de acupuncturist een TCG- diagnose waaruit blijkt:
• welke energieverstoring zich voordoet;
• welke behandelingsmogelijkheden geïndiceerd zijn. Behandelingsprogramma

Het behandelingsprogramma wordt in overleg door acupuncturist en patiënt bepaald en komt tot stand op basis van keuzemogelijkheden binnen de gestelde TCG-diagnose. Deze keuzes hangen samen met:
• de specifieke problemen en verwachtingen van de patiënt;
• de ervaring, kennis en interesses van de individuele acupuncturist;
• de relevante wetenschappelijke ontwikkelingen;
• de eerder genoemde randvoorwaarden;
• de door patiënt en acupuncturist in gezamenlijk overleg geformuleerde doelstelling(en) van de behandeling. Verantwoorde keuzes kunnen alleen gemaakt worden op basis van een wederzijds vertrouwen tussen patiënt en acupuncturist. Behandeling (Zie hoofdstuk: De methode)
Behandelen is een samenspel tussen acupuncturist en patiënt; beiden streven gezamenlijk naar de gestelde doelen. De actieve inzet van de patiënt, diens leervermogen en belastbaarheid zijn, zeker bij acupunctuur, in belangrijke mate mede bepalend voor het slagen van een behandeling. Goede informatieverstrekking aan de patiënt over de aard van de aandoening en (het verloop van) de behandeling is dan ook een essentieel onderdeel van de behandeling. Evenals de meeste andere disciplines in de gezondheidszorg kenmerkt een acupunctuurbehandeling zich door een methodische werkwijze. De methode
Kernobject van handelen
Kernobject van handelen bij acupunctuur is het, op basis van een diagnose volgens de Traditionele Chinese Geneeskunst (TCG-diagnose), toepassen van (een combinatie van) naaldtechnieken, moxa- technieken, cupping en specifieke massagetechnieken. Definitie acupunctuur
Letterlijk betekent acupunctuur: het prikken (pungere, punctus) met een naald (acus). Als onderdeel van de TCG wordt acupunctuur als volgt gedefinieerd:

Acupunctuur is een geneeswijze die beoogt op basis van een TCG-diagnose de gezondheid of de genezing van een patiënt te stimuleren door het prikkelen van daartoe aangewezen lichaamspunten met speciaal voor dit doel vervaardigde naalden, door middel van moxatechnieken, cupping, specifieke massagetechnieken, laseracupunctuur, moderne acupunctuur, kruiden of door middel van een combinatie van deze technieken. Ontwikkeling van de acupunctuur
Acupunctuur berust op het in diverse culturen bekende verschijnsel dat veel klachten kunnen worden verholpen of verzacht door (pijnlijke) onderhuidse punten of zones te beïnvloeden, ook al is er ogenschijnlijk geen verband tussen de locatie van de klacht(en) en de locatie van de beïnvloede punten of zones. In het verre verleden zijn tal van klachten over de grote organen in borst en buikholte geïnventariseerd en de daarbij behorende prikkelpunten in kaart gebracht. Door de bij eenzelfde orgaan behorende punten met elkaar te verbinden werd een patroon van lijnen verkregen, de zogenaamde meridianen. Traditionele Chinese wereldbeschouwing
In eerste instantie was acupunctuur een ervaringswetenschap. Empirie is dan ook een belangrijke rol blijven spelen in haar verdere ontwikkeling. Als ongeordende accumulatie van ervaringsfeiten zou de acupunctuur
waarschijnlijk niet hebben kunnen overleven. In het kader van de Traditionele Chinese Geneeskunst werd zij echter gedurende ruim 4000 jaar ontwikkeld en gesystematiseerd op basis van de traditionele Chinese wereldbeschouwing. In deze wereldbeschouwing, die hier onmogelijk uitputtend behandeld kan worden, onderkent men een aantal sleutelbegrippen: energie, kringloop en evenwicht. Fundamenteel is de opvatting dat het universum een kringloop van (levens)energie vormt. Vanuit de Grote Leegte verdicht de energie (Qi) zich tot waarneembare manifestaties (materie, emotie, gedachte). Afsterven van die manifestaties betekent oplossen, verstrooien van Qi, die weer terugkeert naar de Grote Leegte.