30/09/2025
❗️𝙒𝙖𝙖𝙧𝙤𝙢 𝙟𝙚 𝙣𝙞𝙚𝙩 𝙢𝙤𝙚𝙩 𝙬𝙖𝙘𝙝𝙩𝙚𝙣 𝙢𝙚𝙩 𝙗𝙚𝙡𝙖𝙨𝙩𝙞𝙣𝙜 𝙩𝙤𝙩 𝙚𝙚𝙣 𝙥𝙖𝙖𝙧𝙙 𝙫𝙤𝙡𝙬𝙖𝙨𝙨𝙚𝙣 𝙞𝙨
Het klinkt logisch en voorzichtig: “wacht met trainen tot je paard volledig is uitgegroeid.” Maar juist dát idee kan averechts werken voor de gezondheid en belastbaarheid van het bewegingsapparaat.
Vaak wordt vanuit het idee van ethisch verantwoord omgaan met onze paarden de fysiologie vergeten, het stelsel als geheel vergeten en de nadruk gelegd op open groeischijven.
Indien je deze mening bent toegedaan maar je wellicht geinteresseerd bent in hoe het nou echt zit met die groeischijven en ontwikkelingsfysiologie of wanneer je je jonge paard duurzaam wil opleiden is dit stuk voor jou.
Nee, dit stuk gaat niet over hoe verantwoord jonge paardencompetitie is, over precies op welke leeftijd je jouw paard moet gaan belasten( immers is er ook nog een mentaal stuk)
Het gaat over de fysieke implicaties van het jong specifiek belasten versus pas op volwassen leeftijd.
Ontwikkelingsfysiologie; do's en don'ts en de waarheid over groeischijven.
Bot, pezen en spieren ontwikkelen zich volgens verschillende biologische “vensters”, waarin ze optimaal reageren op prikkels. Worden die prikkels in de jeugd gemist, dan sluit je belangrijke ontwikkelkansen af die later nooit meer volledig ingehaald kunnen worden.
• Bot is in de jeugd zeer plastisch. Dynamische, gevarieerde belasting zorgt voor een hogere botdichtheid en sterkere architectuur. Wachten tot volwassen leeftijd betekent dat bot nooit de maximale reserve en veerkracht bereikt, waardoor stressfracturen later juist vaker optreden.
• Pezen en ligamenten hebben een korte periode rond de eerste levensjaren waarin collageenvezels en crosslinking zich optimaal organiseren. Wordt in die fase nauwelijks belast, dan blijven ze kwetsbaarder voor overbelasting en blessures wanneer pas op latere leeftijd met serieuze training wordt gestart.
• Spieren zijn levenslang goed trainbaar, maar de coördinatie, vezeltypeverdeling en motorische patronen die in de jeugd worden gevormd, leggen een fundament dat je later niet meer in dezelfde mate kunt creëren.
Kortom: zorgvuldig gedoseerde, vroege belasting (>3 jaar) is geen risico maar een investering in de duurzame gezondheid van het paard. Het gaat niet om zwaar werk of vroeg inrijden, maar om gecontroleerde, gevarieerde beweging en lichte training die bot en pezen “programmeren” en spieren en coördinatie voorbereiden op de belasting die we van ze gaan vragen. Paarden die pas op volwassen leeftijd echt belast worden, missen dat fundament en lopen daardoor bij training en revalidatie aanzienlijk meer risico op blessures én zijn fysiek simpelweg minder belastbaar.
Maar..hoe zit het dan met die open groeischijven?
Precies dat is een spanningsveld; je wil het lichaam van je paard optimaal klaarstomen voor de belasting maar niets beschadigen.
𝙊𝙢𝙜𝙖𝙖𝙣 𝙢𝙚𝙩 𝙤𝙥𝙚𝙣 𝙜𝙧𝙤𝙚𝙞𝙨𝙘𝙝𝙞𝙟𝙫𝙚𝙣 𝙗𝙞𝙟 𝙟𝙤𝙣𝙜𝙚 𝙥𝙖𝙖𝙧𝙙𝙚𝙣
Zolang de groeischijven nog open zijn – bij veel paarden tot 6 à 7 jaar, afhankelijk van het skeletdeel – is het skelet extra kwetsbaar. Het kraakbenige deel van de groeischijf kan slecht tegen torsie (draai- en buigkrachten) en compressie (samendrukkende krachten). Overbelasting in deze fase kan blijvende schade veroorzaken aan de vorm en belastbaarheid van het bot.
Waarop letten in de praktijk?
• Geen zware compressie: vermijd langdurig of herhaald dragen van een zware ruiter. Het gewicht wordt direct overgebracht op de wervelkolom en be**en, waar groeischijven relatief laat sluiten.
• Geen torsiekrachten: beperk kleine cirkels, scherp wenden of oefeningen waarbij veel zijwaartse druk op de gewrichten komt.
• Zadelkeuze: boomloze zadels of slecht passende zadels kunnen de druk op de nog kwetsbare rug ongelijk verdelen en daarmee extra risico op compressieschade geven. Een goed passend, ondersteunend zadel is essentieel.
• Korte, lichte belasting: houd het kort en afwisselend. Wissel rechte lijnen met rustig terreinwerk af en bouw voldoende rustmomenten in.
In de afbeeldingen wat handige schema's die één en ander verduidelijken.
Kleine selectie van bronnen:
1. Bone / mechanostat / botadaptatie
• Frost, H. M. Bone’s mechanostat: A 2003 update. Anatomical Record / Wiley. 
• Pivonka, Park, Forwood, e.a. Functional Adaptation of Bone: The Mechanostat and Beyond. (boekhoofdstuk) 
• Firth, E. C. The response of bone, articular cartilage and tendon to exercise. (review) 
• The Effect of Early Training and the Adaptation and Conditioning of Skeletal Tissues (Smith R. K. W. e.a.) 
• Rogers, C. W.; Gee, E. K.; Dittmer, K. E. Growth and Bone Development in the Horse: When Is a Horse Skeletally Mature? (review) 
2. Pees / ligamenten / tendondynamica / adaptatie
• Shojaee, A. et al. Equine tendon mechanical behaviour: Prospects for repair. (recent overzicht) 
• Smith, R. K. W. The influence of ageing and exercise on tendon growth. (review) 
• “The response of bone, articular cartilage and tendon to exercise” (Firth review) — deze behandelt ook tendonadaptatie binnen zijn brede scope. 
3. Jeugdige belasting / vroeg trainen
• Logan, A. A. et al. Training Young Horses: The Science behind the Benefits. (2021) — literatuurreview m.b.t. bot, kraakbeen, pezen bij jonge paarden. 
• Properly Raising Young Horses to Avoid Costly Injuries (extension/publicatie) — toepassing van onderzoek naar jeugdbelasting, lameness-preventie etc. 
• Studies geciteerd in “The Effect of Early Training …” (Smith R. K. W.) over adaptatie van skeletweefsels bij jonge paarden. 
4. Kraakbeen / gewrichten / articular cartilage
• Firth, E. C. The response of bone, articular cartilage and tendon to exercise. (behandelt ook gewrichtskraakbeen) 
• “Equine Articular Cartilage – an overview” (SCi topics) — bespreekt hoe kraakbeen zich aanpast aan belasting in paardengewrichten. 
5. Orthopedische problemen, groeischijven, jeugdziekten
• “Lameness in the Young Horse – Adams and Stashak’s …” — hoofdstuk over groeischijfcellen, ontwikkelingsafwijkingen. 
• Developmental Orthopedic Disease in Foals: An Overview — bespreekt DOD (Developmental Orthopedic Disease), genetica, voeding, groeiprikkels vs schade. 
6. Toegepaste musculoskeletale pathologie bij sportpaarden
• Reis, I. L. et al. Equine Musculoskeletal Pathologies: Clinical Approaches (2024) — behandelopties, soorten letsel, bla. pees, ligament, gewricht. 
• Taguchi, T. Regenerative Medicine for Tendon/Ligament Injuries: de novo equine tendon/ligament neotissue generation. (dissertatie / onderzoek) 
7. Technieken / detectie / methodologie
• Detection of subtle cartilage and bone tissue degeneration in the equine joint using polarisation-sensitive optical coherence tomography (PS-OCT) (Goodwin et al.) — methodologische verbetering voor detectie van vroege degeneratie. 
• Lerebours, Buenzli, Scheiner, Pivonka. A multiscale mechanobiological model of bone remodelling… — modellering van botadaptatie. 
• Lerebours, Buenzli. Towards a cell-based mechanostat theory of bone: … — interpretatie van osteocyten / desensitisatie in adaptatie
