10/11/2025
Cukrzyca i układ mięśniowo-szkieletowy.
Dziś zabieram Was w długą podróż po badaniu, które dla mnie — jako fizjoterapeuty pracującego z pacjentami przewlekłymi — jest ważnym sygnałem: cukrzyca to nie tylko metabolizm i stopy. To choroba systemowa, która robi porządki (niestety) także w ścięgnach, torebkach stawowych i powięziach.
Istnieje wyraźny , spójny związek między cukrzycą a wieloma zaburzeniami mięśniowo-szkieletowymi.
Tkanki miękkie dłoni i barku to jedne z najsilniej powiązanych: zespół cieśni nadgarstka, palec trzaskający, choroba Dupuytrena, „zamrożony bark”, cheiroartropatia.
Stawy — w tym m.in. artropatia Charcota (często u osób z neuropatią) oraz związki z hiperurykemią/dną moczanową.
Warto zdać sobie sprawę z tego, że bóle, sztywności i ograniczenia ruchomości u osób z insulinoopornością/cukrzycą nie są tylko „zużyciem” ale potencjalnym powikłaniem metabolicznym.
No dobrze, jakie mechanizmy za tym stoją.
Otóż dochodzi do tak zwanej glikacji kolagenu → AGEs.
W mechanizmie tym glukoza łączy się nieenzymatycznie z białkami kolagenu.
Następnie powstają trwałe „wiązania krzyżowe” (AGEs), które usztywniają włókna kolagenowe.
Stąd już tylko chwila dzieli Nas do utraty elastyczności tkanek.
Ścięgna, pochewki ścięgniste i torebki stawowe stają się grubsze, mniej śliskie, kruche.
Łatwiej o uwięźnięcia (np. kanał nadgarstka), ograniczenie ślizgu (pochewki zginaczy → palec trzaskający), utratę ruchomości (zamrożony bark).
Kolejnym problemem jest przewlekły stan zapalny i zaburzone gojenie.
Insulinooporność to immunometaboliczny stan prozapalny — sprzyja fibrozom, mikrourazom i przewlekłemu bólowi.
Kolejna konsekwencja to neuropatia czyli wtórne mechaniczne uszkodzenia stawów (Charcot).
Utrata czucia ,mikrourazy, niewłaściwe obciążenia ,destrukcja stawu , to kolejne skutki cukrzycy.
Co warto uwzględnić w wywiadzie?
A)Pytaj o: rozpoznaną cukrzycę, pomiary glikemii/HbA1c, objawy hiperglikemii, insulinooporność, leki (metformina, insulinoterapia), historię dny.
B)Dokładnie pytaj o ręce i barki: „czy masz trudności z zapięciem guzika?”, „czy zdarza Ci się, że palec „zatrzymuje się” podczas zginania?”; objawy parestezji i nocnego drętwienia.
C)U osób z neuropatią/cukrzycą — obowiązkowy przegląd stóp i badanie sensoryczne.
Badanie kliniczne — czego warto szukać?
A)Testy ślizgu ścięgien, mobilność stawów międzypaliczkowych i barku, testy kompresyjne nerwów (np. Phalen, Tinel), ocena tkanek miękkich (grubość pochewek, tkliwość).
B)Zwróć uwagę na asymetrie, sztywność poranną i ograniczenia aktywnej/ogniskowej ruchomości.
3) Diagnoza różnicowa — nie etykietuj jako „zwyrodnienie”
A)U pacjenta z cukrzycą każdy objaw bólowy w stawie lub ścięgnie wymaga myślenia o glikacji i fibrozowaniu(włóknienie) tkanek.
B)Przemyśl USG miękkich tkanek (pochewki, ścięgna), szczególnie przy palcu trzaskającym czy podejrzeniu zapalenia pochewki.
4) Terapia manualna i ćwiczenia - o czym warto pamiętać?
A)Manualnie: delikatna mobilizacja tkanek, techniki zwiększające ślizg (neuromobilizacje, techniki rozluźniające pochewki), praca na obręczy barkowej z uwzględnieniem bólu. Unikaj agresywnych technik u osób z zaburzeniami gojenia i neuropatią.
B)Ćwiczenia: nacisk na kontrolowane, progresywne obciążanie ścięgien (ekscentryka tam, gdzie wskazana), ćwiczenia poprawiające zakres ruchu stawu (stopniowa ekspozycja), praca nad propriocepcją (zwłaszcza stopy).
3)Praca oddechowa i ruch :praca z napięciem globalnym, aby poprawić mechanikę i ślizg tkanek miękkich , co ułatwia rozkład sił.
Ćwiczenia uspokajające system immunologiczny: umiarkowana aktywność aerobowa — ma działanie przeciwzapalne i poprawia wrażliwość insulinową.
5) Edukacja pacjenta = fundament
A)Wyjaśnij mechanizm (AGEs → sztywniejący kolagen) prostymi słowami. Nie minimalizuj: to realna przyczyna problemów z dłonią, barkiem czy stopą.
B. )Pamiętaj, kontrola glikemii i redukcja insulinooporności to element terapii ortopedycznej — nie tylko endokrynologicznej.
C)Przemyśl konsultację z lekarzem prowadzącym w sprawie optymalizacji leczenia metabolicznego.
Kiedy powinniśmy kierować dalej?
Podejrzenie artropatii Charcota → pilna konsultacja ortopedyczna/diabetologiczna.
Nieprawidłowe gojenie po zabiegach, nawracające infekcje, masywne zmiany strukturalne, są wskazaniem do specjalistycznej diagnostyki obrazowej i leczenia.
Naszym zadaniem jest rozumienie, jak metabolizm pacjenta wpływa na jego problemy z ruchem. Wymaga to od nas poszerzenia diagnostyki, dostosowania terapii do zmienionej kondycji tkanek oraz cierpliwego tłumaczenia pacjentom tej kluczowej zależności.
Fotografia pokazuje ograniczoną ruchomość stawów u pacjenta z cukrzycą. Niezdolność do zbliżenia stawów międzypaliczkowych palców od drugiego do piątego – stadium II.
Źródło :”The association between diabetes mellitus and musculoskeletal disorders: a systematic review and meta-analysis” .
Tekst i zdjęcie:
Marcin Absalon
