18/11/2025
De mentale volksgezondheid van Nederland staat onder druk. We leven in een 'hypernerveuze' samenleving waarin prestatiedruk, versnelling en individualisme zijn doorgeschoten. De Raad voor Volksgezondheid & Samenleving (RVS) pleit dan ook voor alledaagse vertraging: momenten waarop niets hoeft. Een goed idee, want lummelen is hartstikke gezond. Vijf redenen om vaker te niksen.
Wat is vervelen precies? Volgens psycholoog Wijnand van Tilburg treedt verveling op wanneer je activiteit niet voldoet aan een natuurlijke behoefte aan prikkels. Hij denkt dat dat een signaal is om jezelf uit een zinloze routine te halen. 'Dus kan verveling je motiveren om een zinvollere activiteit te ontplooien', legt Van Tilburg in de Volkskrant uit.
Tegenwoordig wordt verveling of niksen als iets negatiefs gezien, alsof het een teken is dat je je leven misschien niet hebt ingericht zoals je dat het liefst zou willen. Gelukkig heeft jezelf af en toe vervelen ook hartstikke veel gezondheidsvoordelen. Het is niet voor niets dat Amerikanen dit Nederlandse 'niksen' hebben overgenomen.
1. Het maakt je creatiever
Je staat onder de do**he of bent in de tuin aan het werk en ineens krijg je allerlei goede ideeën. Herkenbaar? Dit komt doordat je even uit de dagelijkse ratrace bent en je hersenen zich op iets anders kunnen focussen, waardoor je geest weer ruimte krijgt voor creativiteit. Volgens hoogleraar menswetenschappen Alan Lightman worden de grootste ontdekkingen zelfs gedaan als wetenschappers tussen hun drukke werk door aan het 'lummelen' zijn. Dat geeft wel aan hoe belangrijk het is voor je brein om af en toe even helemaal niets te doen.
2. Je voelt je kalmer en gelukkiger
Sinds de komst van de smartphone en sociale media, zoals Facebook en Instagram, zijn we altijd online en verbonden met de wereld. Uit meerdere internationale studies blijkt dat dit leidt tot een toename aan psychische klachten, zoals angstgevoelens, depressies en burn-outs, vooral onder jongeren. Veel sociologen en psychologen denken dat dit komt doordat zij bang zijn om iets te missen en om niet bij te blijven, waardoor ze zich continu onrustig en angstig voelen.
Zodra je je telefoon even uitdoet of weglegt en je aandacht op jezelf richt, voel je je al snel kalmer. Je zult zien dat als je tijd maakt om op te laden, je je daarna juist weer energieker voelt. En dat je weer meer zin hebt om de dingen te doen die je gelukkig maken.
3. Het is goed voor je persoonlijke ontwikkeling
Als je af en toe even een moment neemt om letterlijk en figuurlijk stil te staan, kun je erna weer met meer aandacht en focus doorgaan. Dat klinkt tegenstrijdig, maar dat is het niet. Want terwijl je lekker aan het niksen bent, kun je reflecteren op jezelf en je leven. Hoe voel je je? Wat vind je belangrijk in je leven? En wat wil je bereiken op persoonlijk of zakelijk gebied? Dat zijn allemaal vragen die je jezelf kunt stellen.
Lightman vindt deze 'stille reflectie' zelfs een essentieel element van goed en gezond functioneren. Hij voorspelt dat als we dit te weinig of niet doen ons gevoel van identiteit minder zal worden. We weten dan minder goed wie we zijn en wat we willen, waardoor we verder van onszelf af komen te staan.
4. Je kunt je beter concentreren
In een omgeving zonder veel prikkels merk je al snel dat je je beter kunt concentreren. Het bleek al eerder uit onderzoek dat het goed is voor je concentratie om een pauze van het werk door te brengen in een prikkelarme omgeving, zoals de natuur. Volgens hoogleraar cognitieve psychologie Stefan van der Stigchel is het goed om je brein af en toe even af te sluiten van prikkels. Hij zegt hierover in de Volkskrant: 'In de natuur kan je brein weinig anders dan niks doen, er zijn weinig prikkels om op te reageren.' Eigenlijk werkt je concentratie dus hetzelfde als een spier, die ook zo nu en dan rust nodig heeft.
Hoewel een brein in rust klinkt alsof het niets doet, is het niet helemaal inactief. Uit experimenten met een MRI-scanner kwam naar voren dat als een brein niets te doen heeft er toch in bepaalde hersendelen activiteit te zien is. Dit wordt het default brain network genoemd: het standaardnetwerk. In dit geval schakelt het brein over op dagdromen en zelfreflectie, wat ervoor zorgt dat het concentratievermogen zich kan herstellen.
5. Je krijgt meer zelfvertrouwen
Als je 'nee' zegt tegen de ander, zeg je 'ja' tegen jezelf. Je hebt vast weleens van deze uitdrukking gehoord. Natuurlijk kom je soms niet onder afspraken uit, bijvoorbeeld wanneer je leidinggevende iets belangrijks aan je vraagt, of wanneer je een goede vriend of vriendin graag wilt helpen. Het is alleen toch goed om niet altijd maar 'ja' te zeggen op afspraken en gewoon eens voor jezelf te kiezen. Doe op dat moment liever helemaal niets of iets waardoor je volledig kunt ontspannen, zoals voor je uitstaren, een boek lezen of een warm bad nemen.
Als je af en toe zo'n moment voor jezelf neemt, zal je zien dat je er daarna juist beter voor een ander kunt zijn. Heb je van jezelf moeite om hierin voor jezelf op te komen, oefen er dan vaker mee. Zo zorg je goed voor jezelf en groeit je zelfvertrouwen.
