Dr. Filsan

13/01/2025

Fiidnimo wanagsan asxaabta caawa mowduucenu wuxu ku sabsan yahay spina bifida

Xanuunka lagu dhasho ee ilmaha ay xanguladu dhabarka ka soo baxdo (Spina Bifida) waa cilad ku timaada samaysanka tuunbo neerfeeda marka uu ilmuhu afar todobaad uurka ku jiro tuunbadaas waxa ka samaysma xangulada iyo maskaxda marka ay xaga danbe ka xidhmi waydo waxa ilmuhu ku dhashaa xanuunkan ay xangulada iyo neerfuhu lafdhabarta dusheeda ka soo baxaan waana nooca ugu daran ee spina bifida dada oo la yidhaahdo (myelomeningocele) waxaana sabab u ah Faytamiin B ga 9aad (Folate) oo hooyada uurka leh ku yar maadaamay ka qayb qaadato samayska tuunbo neerfeeda.

Halkan waxaan uga socdaa waa wacyi galin ah inaan bulshada gaadhsiiyo in xanuunkan halista caafimaad keeni kara laga hortagi karo hadii haweenayda uurka leh la siiyo Faytamiin B 9 ama Folic acid(Folate) 400mcg maalintii ugu yaraan oo waa in uurka ka hor loo bilaabo waayo ciladani waxay timaadaamaa todobaadka afaraad ee Uurka waana mid lagu taliyo in la siiyo haweenka uurka leh oo dhan taasoo lagaga hortagi karo xanuunkann iyo kuwo kale oo aynu ka hadli doono in shaa Allaah .
Dr. Filsan

11/01/2025

Galab wacan ,isu so noqod wanagsan asxaabta .
Insha'Allah waxa halkeenii inoga sii socon doona cashardenii cafimaad .

Waxaan si Kooban uga hadli doona turner syndrome.

Xanuunkani waa mid lagu dhasho oo halka dhedigu ka yahay calaamad hidasideed 46,XX ay 45,X kaliya ku dhalanaayaan oo qaybbaa maqnaanaysa Koromosoomkaas X ee maaanina wuxuu ku keenaa inay dhalmo dayso iyadoon qaangaadhin oo waxa burburaya ugxamihii kaydsanaa ee markay qaadhgaadho bilba midi qaadhgaadhi lahayd,sioo kale ugxansidihii ayaa sharaanaya oo talaxgabaya estrogen na soo saarayn sidaana caado la'aan ayaa ku dhacaysa ,hadii caado la waayo amaba makaankii caadi u samaysmi waayo maladhalaysnimo cilada ay ku dhalatay keentay ayaa ku dhacaysa .

Calaamadaha muuqda ee lagu arki karo waxa ka mid ah:
●gaabnaan
● xubinta taranka iyo horaadada oon korin oo kuwii ciyaalnimo iska ahanaya
●ibaha horaadad oo Kala fog masaafana u dhaxayso
●gacmaha oo aan hoos u dagin si dhamaystiran oo siday wax sido halkaa ku takhlama
●qoorta oo wayn murquhu qoorta iyo garbaha isku xidhmeen
●haaro jidhka ka baxa

Dawaynta waxa la dawayn karaa waa inta ay yartahay oo koritaanka si looga caawiyo hoormoonada koritaanka ayaa la sinaya si ay horaadada iyo xubnaha taranku u koraana Estrogen,haweenka qaarkood ciladan ku dhasha hadii aanay ugxamaha ugxansidaha ku jira wada waayin ilmo beeris waa loo samayn karaa .

Dr. Filsan

29/11/2023

21/11/2023

Maanta waxay ku beegan tahay 21 November oo ah maalinta macalinka somaliyed.
Maalinta Macallinka ee Farxada leh waxaan u mahad celinaya hooyaday Mcn oo Ii ah macalinka ugu fiican noloshayda! Aad ayaan ugu faraxsanahay inaan haysto macalin cajiib ah sidaada oo kale oo i haga tallaabo kasta oo nolosheyda ah ❤️❤️❤️❤️😘😘😘😘

15/04/2023

Faidada caafimaad ee liin dhanaanta

26/12/2022

Duhurnimo wangsan,mowduceena maanta wuxuu ku saabsan yahay dhiig baxa yimada dhalmada ka dib ee loo yaqaano postpartum hemmorage.

08/12/2022

Waa maxay xanuunka isu-furanku (Obstetric fistula)?

Isu-furanku waa dhaawac soo gaadha xubnaha taranka ee hooyada xiliga ay umulayso, dhaawacaas oo keena inuu isku furma xubnaha taranka ee marka h**e kala xidhna.

■Maxa keena isu-furanka (Obstetric fistula)?

Waxa keena foosha oo ku dheerata hooyada xiliga dhalmada, kadibna madaxa ilmuhu uu cadaadis saaro xubnaha taranka ee hooyada, cadaadiska oo u diida in xubnaha mihiimka ee hooyada uu soo gaadho dhiig ku filan taas oo keenaysa in meeshaas uu cadaadisku keenay in ay dalooshanto una dalooshanto xubin kale oo aan loogu talo gelin in ay isu-furnadaan.

■Noocyada loo qaybiyo isku furanka:
Inta badan waa laba qaybood

1.Isu-furank ku dhaca kaadi haysta iyo xubnaha taranka ee makaanka (uterus/cervix) ama saxaaxa (va**na).
2.Isu-furanka ku dhaca malawadka (re**um) iyo xubnaha taranka (va**na).

■Maxa lagaga hor tagi kara dhicitaanka isu-furanka?

◇Hooyada oo xanaanada la socota inta uurka ay leedahay.
◇Foosha iyo umusha oo ay fuliso umuliso tababaran oo garan garta marka ay fooshu ku dheerato hooyada una gudbin karta meesha iyo cida wax u qaban karta hooyada iyo ilmaha.

■Yuu ku dhici kara isu-furanku?

Hooyo kasta oo fooshu ku dheerato wuu ku dhici kara, lakin wuxuu u badan yahay ugubka

■Calamadaha xanuunka

◇Caabuqyo (infections) soo noqnoqda
◇ Kaadida ama saxarada oo aan la hayn karayn siiba xiliga habeenkii
◇ Cuncun ama xanuun ka haysta xubinta taranka ee haweenayda

■Wax ma laga qaban kara marka uu dhaco isu-furanka ?

Marka ugu horaysa ee la ogaado isku-furanka umusha ka dib (nooca ku dhaca kaadi mareenka iyo xubnaha taranka), waxa la geliya cinjirka kaadida (catheter) oo kaadida kasoo qaata mudo 4 usbuuc ah iyado ka dib la eegayo in daloolkii soo yaraaday ama xidhmay. Hadii weli ay kaadidu socoto waxa loo sameeya qaliin.

Nooca isku furanka ee ku dhaca malawadka iyo xubnaha taranka waxa lagu xaliya qaliin uun.
Fariinta aanu idin farayna waxa weeye in ay hooyo kasta goob caafimaad booqato xiliga uurka, umushana ay raadsato cid cilmigeeda leh sababtoo ah waa laga hortagi karaa inta aanu ku dhicin isku furan.

Dr. Filsan

02/11/2022

Dhiikarka xiliga uurka

30/10/2022

kulanti wanagsan, mowduucena caawa wuxu ku sabsan yahay learning disorders

Xanuunkan waxa ilmaha ku adkaada waxbarashada gaar ahaan xisaabta iyo dhanka wax qorida .

■Shuruuda ku xidhan in ilmaha lagu sheego xanuunkani waa in uu koobsado calaamadaha soo socda :

1)Wuxuu ilmuhu wax u akhriyaa si qaldan ama si gaabis ah taas oo aan midho dhal ahayn ,wuxuu wax u akhriyaa si ku nasiibso ah isagoon xarfaha wada akhriyayn waxana ku adag akhriska oo dhibuu kala kulmaa.
2)Waxa ku adag fahanka waxa uu akhriyay .
3)Waxa ku adag higaadinta erayada .
4)Waxa ku adag inuu qoraal ahaan fikir ku dhiibto ama wax ku cabiro .
5)Waxa ku adag tirooyinka fahankooda isku darkooda ama kala jarkooda isku dhufashadooda ama xalinta xisaabaadka .

Waxaana badanaa la ogaadaa marka uu soo gaadho ardaygu dugsiga dhexe lkn nafsi ahaan waa mid u fayo qaba waxasse hoos u dhaca marka uu xalin waayo waxyaabaha ardayda kale xalin karaan inay hoos u dhacdo qiimaynta naftiisa wuxuuna isu qaataa mid ka hooseeya kuwa filkiisa ah .

■Maxaa keena ?

Waxa keni kara dhibaatooyin dhanka neerfaha ah ama maskxada sida “Cerepral palsy” oo ah xanuun aanu ilmuhu awoodiisa kaantarooli Karin ama murqihiisa oo ka dhalata koritaanka maskaxda oo hoosaysa .

■Sidee loo dawayn karaa ?

Mar hadii dhibka uu qabaa uu yahay dhanka waxbarashada waxa uu u baahan yahay in laga taageero dhankaas oo macalin gaar ah loo qabto oo wakhti dheeraad u heli kara ,waa in lala taliyaa ehelkiisa si ay uga taageeraan dhanka kor u soo qaadidada qiimayn nafsiyeedkiisa hoos u dhacday oona laga ilaaliyo in lagu yidhaahdo erayo sii nayid jabin kara sida saaqid ayaad tahay aan waxba baran Karin.

Dr. Filsan

27/10/2022

Caweys wngsn akhyaarta, mowduca caawa waa missed abortion.

■Waa maxay Missed abortion ku ?

Missed abortionku waa nooc ka mid ah dhiciska balse noocan wax calaamado waawayn ah haweenaydu dareemi mayso kamana soo dhacayee wuxuu joojinayaa koritaanka waxaana la ogaadaa si kadis ah oo mar danbe oo hooyadu ka shakido waxa uurkeedu u waynaan waayay ayay dhakhtarka tagtaa sidaasaana lagu ogaadaa ama iyadoo baadhitaan kale ku jirtaba .

■Maxaa keena ?

Waxa keenaa waxay isugu jiraan khalkhal dhanka hide sidaha ilmuhu ka samaysmo ee chromosoms ka la yidhaah,xanuuno ilmo_ galeenka ku dhaca,xanuuno kale oo iyada haya ,cilad ku timaada mandheerta ilmuhu ku jiro iyo ciladaha kale keeni kara dhiciska……

■Sidee lagu ogaan karaa ?

Waxa lagu ogaadaa ilmaha oo koritaanka joojiya,marka dhakhtarka gynecologist ka ahi ku eego Ultrasound ka,ilmuhu wax dhaqdhaqaaq ah ma sameynyo, haduu aad u yaryahayna bil iyo labana waxa uu dhakhtarku eegayaa qulqulka dhiiga ee u socda kaas oo marka uu missed abortionku dhaco aanu wax qulqul dhiig ah arkayn,sidoo kale dhiiga iyo kaadidana waa laga ogaadaa marka la baadho oo Estriol iyo hCG ayaa hoos u dhacaya .

■Sidee loo daweeyaa ?

Dawayntu mar hadii aanu ilmuhu noolayn amaba gaadhin xili ilmo lagu sheego calaamadihii koritaankana muuqan in la siiyo ayay noqonaysaa dawaayoonka foosha gacan ku rimiska ah keena , sidoo kalena waa in la soo xaaqo ilmo galeenka( dilation and curettage)

Dr. Filsan

25/10/2022

Kulanti wanagsan akhyaarey , caawa waxan ka hadli dona dysmenorrhoea.

Xanuunka ay dareemaan haweenku xiliga caadada waxa la yidhaahdaa eray caafimaad ahaan "Dysmenorrhoea " waana mid uu keeno ururka iyo kala bax ay sameeyaan murqaha ilmo_ gaeenka oo keenta xanuun majiirid oo kale ah waxaana sabab u ah Prostaglandin ta uu soo daayo lakabka ilmo_ galeenka ee hoose ee la yidhaah "endometrium" kabacdi marka uu hormonkan a progesterone ayaa hoos u dhaco xiliga caadada .

Xanuunka ay dareemaan haweenku wuu ku kala duwan yahay waxaana uu daran yahay ka hor inta aanay guursan ama wax dhalin oo dumarka waawayn xoog looma qabto .

Dysmenorrhoea laba ayaa loo qaybiyaa oo kala ah "Primary Dysmenorrhoea " oo ah xaalad dabeeci ah oo haweenka oo dhan ku timaada xiliga caadada 90% iyo nooca labaad oo loo yaqaan "Secondary Dysmenorrhoea" taas oo ay keento 10% xanuuno kale oo ilmo galeenka ku dhaca sida "endometriosis, ovarian cysts,uterine fibroids" hadii marka aad qaadato qandho jabiyaal lagaa fuqo waa Primary Dysmenorrhoea .

■Sidee loo daweeyaa ?

Dawada ugu badan ee loo qaato PD waa qandho jabiyayaal loona yaqaan NSAIDS "Non steroid anti-inflammatory drugs" sida Ibuprofen iyo Iaproxen ,iyagana waa in taxadar lagu qaataa maadaamoo ay dhaawac gaadhsiin karaan caloosha iyo kalyahaba .

Hadii aanad dawo rabin ama qabto boog calooleed NSAIDS ku halis u yihiin waxaad samaynkartaa waa inaad biyo kulul ku shubato bahasha laysku kubeeyo ee sawirka ka muuqata amaba wixii kuu dhaw ee biyo diiran lagu shubi karo saartana halka ku xanuunaysa ee ilmo galeenka ku beegan.
Hadii aad jimicsi samayn kartana way kaa caawin kartaa .

Dr. Filsan

23/10/2022

Caweys wangsan asxabta, caawa waxan ka hadli dona placenta previa.

■Waa maxay placenta previa?

Placenta previa waa marka ay mandheertu ku samaysanto afka makaanka/ilmo galeenka taas oo awdaysa/daboolaysa qayb amaba dhamaan marinkuu ilmuhu soo mari lahaa ,badanaa mandheerta ilmaha ay u soo marto nafaqada iyo oxygene tuba waxay ku taal gidaarka sare ee dhinaceed ee ilmo galeenka mararka qaar se ayay dhacdaa inay ku samysanto xaga hoose taas oo hadhaw ilmuhu marka uu gaadho xiliguu dhalan lahaa dhibaato ku keenta sababtana inay haweenaydu sidii caadiga ahayd u dhali waydo qaliinka CS"cesarean section " in loo sameeyo noqonaysa waa haday gabiga afka makaanka daboosho.

■Maxaa keena P.P.

Waxa keena oo ay ku badan tahay ,dumarka mar ay ku timi mar labaadna way ku iman kartaa,haweenay oo qaada uur ka badan hal,sida mataanaha ,dumarka dhalmada badan iyo dumarka da'da danbe caruur ku dhala .

■Calaamaddaha lagu garto waxa ka mid ah :

Calaamaddaha lagu garto inay makaanka awday mandheeri waxa weeye dhiig ay haweenayda uurka leh isku aragto bilaha ugu danbeeya ee uurka,dhiiggaas oo AANAY DAREEMIN WAX XANUUN AH ,makaankuna aanu majiirin/urur iyo kala bax makaanku sameeyo oo xanuun wata,dhiiggaas oo iman kara xili ay iska nasanaysay,xili ay hawl haysay amaba dhaawac soo gaadhay kale amaba iyadoo baadhitaan xubinta taranka ah ku jirtay.

■Waxa loo kala qaybiyaa saddex qaybood:

1)Total,complete ama central previa:Waa markay mandheertu ku dul samaysanto qoorta makaanka ee uu ilmuhu soo mari lahaa si dhamaystiran ,waana ta ugu daran oo dhiig baxa keenta .

2)Partial previa:Waa markay mandheertu xidho qayb ka mid ah marinka ilmuhu mari lahaa ama afka makaanka.

3)Marginal ama low-lying previa: Waa markay mandheertu meel hoose oo afka makaanka u dhaw ku taalo .

■Sidee loola tacaalaa ?

Hadday baadhitaan ka bacdi la ogaado sababta dhiiga bilaa xanuunka ah keentay tahay placenta previa,waxa loo sameeyaa .

1)Qaliin"CS" degdeg ah waa haddii ilmaha ama hooyadu halis ku jirto.

2)Haddii aanu midkoodna xalaadadoodu halis ku jirin mudo ayaa lagu baxnaaniyaa dhakhtarka dhiiga ka baxayna waxa loo sameeyaa nafaqayn/dhiig soo celin waxaana la sugaa inta ilmuhu ka waynaanayo waa hadii ay arintani dhacday ilaa todobaadkii 30naad ee uurka.

3)Haddii makaanku furan yahay wax ka badan 2cm waxa loo sameeyaa "va**nal delivary"=waxa laysku dayaa inay si dabeeci ah u dhali karto ilmaha.

4)Haddii ilmaha uu gaadho 36 week lana ogaado inay hooyada xaaladeedu degantahay iyo ilmaha inuu shaqada sanbabkiisu qaangaadhay waxa loo sameeya qaliin "CS" qorshaysan oo xiliga la qalayo ayaa loosii diyaariyaa.

Dr. Filsan