14/07/2025
छिटो हस्तक्षेप (Early Intervention) धेरै महत्त्वपूर्ण हुन्छ किनभने यसले बालबालिकाको शारीरिक, मानसिक, सामाजिक, र भावनात्मक विकासमा दीर्घकालीन सकारात्मक प्रभाव पार्छ। विशेष गरी, जन्मदेखि ८ वर्षसम्मको उमेर बालबालिकाको मस्तिष्क विकासका लागि सबैभन्दा संवेदनशील हुन्छ। यस अवधिमा दिइएको सही हेरचाह, पोषण, सुरक्षा, र उत्तेजनाले उनीहरूको भविष्यको सम्भावनालाई आकार दिन्छ।
यहाँ छिटो हस्तक्षेप किन यति महत्त्वपूर्ण छ भन्ने केही मुख्य कारणहरू छन्:
मस्तिष्कको तीव्र विकास
बालबालिकाको जीवनको सुरुवाती वर्षहरूमा उनीहरूको मस्तिष्क सबैभन्दा छिटो विकास हुन्छ। यस समयमा उनीहरूले धेरै कुरा सिक्छन् र नयाँ अनुभवहरूबाट प्रभावित हुन्छन्। यदि यस अवधिमा कुनै विकाससम्बन्धी चुनौतीहरू (जस्तै बोल्न ढिलाइ, सिक्नमा कठिनाई, सामाजिक अन्तरक्रियामा समस्या) देखा पर्छन् भने, जति छिटो हस्तक्षेप गरियो, त्यति नै राम्रो परिणाम प्राप्त हुन्छ। यसले मस्तिष्कलाई सही तरिकाले विकास गर्न मद्दत गर्छ।
दीर्घकालीन फाइदाहरू
छिटो हस्तक्षेपले बालबालिकालाई पछि स्कुलमा राम्रो गर्न, सामाजिक सम्बन्धहरू सुधार्न, र समग्रमा स्वस्थ र उत्पादक जीवन बिताउन मद्दत गर्छ। अनुसन्धानले देखाएको छ कि प्रारम्भिक बाल्यकालमा गरिएका लगानीले शैक्षिक उपलब्धि, व्यवहार सुधार, र वयस्क जीवनमा राम्रो रोजगारीका अवसरहरूमा महत्त्वपूर्ण फाइदा पुर्याउँछ।
समस्याहरू बढ्नबाट रोक्छ
यदि विकाससम्बन्धी समस्याहरूलाई सुरुमै पहिचान गरी समाधान गरिएन भने, ती समस्याहरू बढ्दै जान सक्छन् र पछि समाधान गर्न अझ गाह्रो र महँगो हुन सक्छ। उदाहरणका लागि, दृष्टिमा समस्या भएका बालबालिकाले यदि सुरुमै उपचार पाएनन् भने, पछि उनीहरूको पढाइ र सामाजिक जीवनमा ठूलो असर पर्न सक्छ।
परिवारलाई सहयोग
छिटो हस्तक्षेप कार्यक्रमहरूले बालबालिका मात्र होइन, उनीहरूका परिवारलाई पनि सहयोग पुर्याउँछन्। यसले अभिभावकहरूलाई आफ्ना बालबालिकाको आवश्यकता बुझ्न र उनीहरूलाई कसरी समर्थन गर्ने भन्नेबारे ज्ञान र सीप प्रदान गर्छ। यसले परिवारको समग्र कल्याण र जीवनको गुणस्तरमा सुधार ल्याउँछ।
सामाजिक र आर्थिक लाभ
समुदाय र राष्ट्रको लागि पनि छिटो हस्तक्षेपको महत्त्वपूर्ण फाइदा छ। स्वस्थ र राम्रोसँग विकसित बालबालिकाले भविष्यमा समाजमा अझ बढी योगदान गर्न सक्छन्, जसले गर्दा शिक्षा, स्वास्थ्य सेवा, र अन्य सामाजिक सेवाहरूमा निर्भरता घट्छ। नेपाल सरकारले पनि राष्ट्रिय प्रारम्भिक बाल्यकाल विकास रणनीति (National Strategy for Early Childhood Development 2077–2088) मार्फत बालबालिकाको सर्वाङ्गीण विकासका लागि विभिन्न कार्यक्रमहरू सञ्चालन गर्दै आएको छ।
नेपालमा पनि प्रारम्भिक बाल्यकाल विकास (Early Childhood Development - ECD) र छिटो हस्तक्षेप कार्यक्रमहरूलाई प्राथमिकता दिइँदैछ। विभिन्न संघ-संस्थाहरूले पनि बाल्यकालमा देखिने विकासात्मक ढिलाइ वा चुनौतीहरूका लागि फिजियोथेरापी, अकुपेशनल थेरापी, स्पीच थेरापी र परामर्श जस्ता सेवाहरू प्रदान गर्छन्। जति छिटो यी सेवाहरू उपलब्ध गराइयो, त्यति नै बालबालिकाको विकासमा सकारात्मक परिवर्तन ल्याउन सकिन्छ।
त्यसैले, छिटो हस्तक्षेपको मुख्य उद्देश्य भनेको बालबालिकामा कुनै पनि विकासात्मक चुनौती वा ढिलाइलाई जतिसक्दो चाँडो पहिचान गरी आवश्यक सहयोग प्रदान गर्नु हो ताकि उनीहरूले आफ्नो पूर्ण क्षमता हासिल गर्न सकून्।Sunsari autism therapy centerGita Poudel
