16/11/2025
EDITORIAL COMMENTARY SA VIRAL NA POST: "LAHI RA GYUD ANG Y (WALAY) INJECT"
โSCIENCE OVER FEAR โ PROTECTING NEWBORNS WITH TRUTH AND RESPONSIBLE HEALTH DECISIONSโ
Sa panahong malakas ang impluwensya ng social media, personal testimonies, at viral โhealth advice,โ gaya ng post kamakailan ng isang ina, si Gng. LZ Santiago,
๐๐ป
https://www.facebook.com/share/p/17chaFW7RB/
maraming magulang ang nahuhulog sa bitag ng maling akala at hindi napapatunayang impormasyon.
Lubos nating nauunawaan ang takot at trauma ng mga magulangโlalo na kung may hindi magandang karanasan sa naunang anak. Ngunit kung buhay at kalusugan ng isang bagong silang na sanggol ang nakataya, mas may bigat ang siyentipikong ebidensya kaysa personal na obserbasyon.
Ang mga rekomendadong Vitamin K injection, Hepatitis B vaccine, at BCG ay hindi ipinataw upang dagdagan ang sakit o pahirapan ang sanggol. Ang mga ito ay bahagi ng pandaigdigang standard of care na naglalayong magligtas, magpigil, at magbigay proteksiyon laban sa malubha at nakamamatay na komplikasyon na maaaring hindi agad nakikita sa unang tingin.
Ang isang sanggol ay maaaring magmukhang โhealthyโ sa unang oras, ngunit maraming kondisyon ang tahimik (silent) at lumalabas lamang pagkalipas ng ilang oras o araw, kayaโt preventive protection ang pinakamahalaga.
๐ฉบ ANG HINDI NAKIKITA, MADALAS ANG PINAKAMAPANGANIB
Isa sa mga madalas hindi nauunawaan ay ang jaundice. Maraming newborn ang nagkakaroon nito, at hindi ito awtomatikong senyales ng pagkakamali o masamang naging epekto ng injection. May dalawang uri:
1๏ธโฃ Physiologic Jaundice โ karaniwan, nangyayari sa 24โ72 hours matapos ipanganak dahil hindi pa ganap ang kakayahan ng atay sa pagproseso ng bilirubin. Kadalasan, nawawala nang kusa sa loob ng 1โ2 linggo kapag may tamang monitoring.
2๏ธโฃ Pathologic Jaundice โ lumalabas sa unang 24 oras, may sobrang taas na bilirubin, o may kasamang sintomas tulad ng hirap huminga, seizures, o lethargy. Karaniwang kaugnay ng infection, immune reaction, metabolic disorder, o bleeding disorder.
Sa simpleng kaalaman pa lang na ito, malinaw:
hindi pwedeng basta iugnay ang paninilaw sa bakuna o Vitamin K, dahil iba ang mekanismo, iba ang sanhi, at iba ang target na komplikasyong pinipigilan.
โ ๏ธ๐๐๐
PANGUNAHING LAYUNIN NG 3 NEWBORN INJECTIONS:
KALIGTASAN, PROTEKSIYON, AT PAG-IWAS SA TRAGIC COMPLICATIONS**
1๏ธโฃ VITAMIN K INJECTION
Bakit kailangan sa unang oras ng buhay?
Ang mga sanggol ay naturally mababa sa Vitamin K, at ang kanilang bituka, atay, at gut bacteria ay hindi pa fully functional upang makagawa ng sapat na Vitamin K na kailangan para sa normal clotting.
Ano ang pinipigilan?
โ Vitamin K Deficiency Bleeding (VKDB)
โ Internal hemorrhage sa utak (intracranial bleeding)
โ Gastrointestinal hemorrhage
โ Seizures, coma, permanent disability, o sudden death
Bakit injectable?
Dahil mas epektibo, mabilis, at long-acting โ ang oral preparations ay hindi nagbibigay ng parehong antas ng proteksiyon at hindi standard sa maraming bansa.
2๏ธโฃ HEPATITIS B VACCINE (WITHIN 24 HOURS)
Bakit hindi pwedeng ipagpaliban?
Kung ang baby ay ma-expose sa Hepatitis B sa o bago ipanganak, mas mataas ang risk na maging chronic lifetime carrier โ kung saan ang virus ay maninirahan sa atay habang buhay, na walang nakikitang sintomas sa simula.
Ano ang pinipigilan?
โ Cirrhosis (pagkabulok ng atay)
โ Liver cancer (hepatocellular carcinoma)
โ Chronic Hepatitis B infection (lifelong)
โ Silent household transmission
Critical window:
Must be given within 24 hours โ dahil pagkatapos nito, bumababa ang preventive effectiveness.
3๏ธโฃ BCG VACCINE
Ano ang saklaw ng proteksiyon?
Hindi ito para sa ordinaryong ubo o simpleng TB infection lamang โ ang target nito ay ang pinakamalulubhang anyo:
โ TB Meningitis (infection sa utak at spinal cord)
โ Miliary TB (spread sa buong katawan)
โ Severe disseminated TB in infants
Sa bansang gaya ng Pilipinas, kung saan mataas ang TB burden, ang BCG ay hindi optional convenience kundi essential public health protection.
๐ฉบ ANG DAPAT NA PAMANTAYAN NG HEALTHWORKERS
Sa bawat desisyong medikal, tungkulin ng health professionals na:
โข makinig nang may paggalang sa magulang,
โข magpaliwanag nang malinaw at evidence-based,
โข i-correct ang misinformation nang hindi nanliliit,
โข gumamit ng trauma-informed communication, at
โข magpatupad ng legal at ethical informed consent, kabilang ang waiver kung tumanggi ang magulang.
Kapag may pagtanggi, hindi sapat ang linyang:
> โBahala kaโ o โโWag kang umiyak pagdating sa ER.โ
โ ๏ธ Dapat ay malinaw, documented, at may responsableng pag-unawa sa mga panganib ng pagtanggi.
๐ฉบ HINDI LAHAT NG SUMUNOD, AY SIYA NANG NAGDAHILAN
Maaaring magkasabay lamang ang pangyayari, ngunit ang โnangyari pagkataposโ ay hindi katumbas ng โdahil doon nangyari.โ
Ito ang core principle ng science at medical reasoning:
โจ Correlation is not causation. โจ
๐ฉบ PANGWAKAS NA MENSAHE
Hindi natin kinukuwestiyon ang pagmamahal ng mga magulang.
Ang kinukuwestiyon natin ay ang pinanggagalingan ng desisyong medikal.
Kung takot ang basehan โ maaari tayong magkamali.
Kung ebidensya ang sandigan โ mas mataas ang tsansang magligtas ng buhay.
Ang pagmamahal ay emosyon.
Ang pagpili ng tama ay responsibilidad.
At ang siyensya โ iyon ang sandatang pumipigil sa pagsisisi.
โจ Science saves lives.
๐ Prevention is always wiser than regret.