08/10/2025
A jak jest w twoim związku?
https://www.facebook.com/photo/?fbid=1395803075880250&set=a.634814711979094
𝐃𝐥𝐚𝐜𝐳𝐞𝐠𝐨 𝐥𝐮𝐝𝐳𝐢𝐞 𝐜𝐳𝐞̨𝐬́𝐜𝐢𝐞𝐣 𝐩𝐨𝐛𝐢𝐞𝐫𝐚𝐣𝐚̨ 𝐬𝐢𝐞̨ 𝐳 𝐨𝐬𝐨𝐛𝐚̨ 𝐩𝐨𝐝𝐨𝐛𝐧𝐚̨ 𝐝𝐨 𝐬𝐢𝐞𝐛𝐢𝐞, 𝐧𝐢𝐳̇ 𝐳 𝐤𝐢𝐦𝐬́ 𝐜𝐚ł𝐤𝐨𝐰𝐢𝐜𝐢𝐞 𝐢𝐧𝐧𝐲𝐦?
I czy to podobieństwo może wpływać na 𝐳𝐝𝐫𝐨𝐰𝐢𝐞 𝐩𝐬𝐲𝐜𝐡𝐢𝐜𝐳𝐧𝐞 𝐤𝐨𝐥𝐞𝐣𝐧𝐲𝐜𝐡 𝐩𝐨𝐤𝐨𝐥𝐞𝐧́?
🔬 Wbrew popularnemu powiedzeniu, że „przeciwieństwa się przyciągają”, dane naukowe od lat pokazują coś odwrotnego. W większości społeczeństw ludzie wybierają partnerów podobnych do siebie – pod względem cech osobowości, przekonań, poziomu wykształcenia, zachowań zdrowotnych, a nawet podatności na choroby psychiczne. To zjawisko nosi nazwę nielosowego doboru partnerów (ang. assortative mating) [1–3].
📊 Najnowsze metaanalizy obejmujące setki badań i dane z UK Biobank* pokazały, że podobieństwo między partnerami dotyczy aż 133 cech – od wzrostu i masy ciała, po poglądy polityczne i używanie substancji psychoaktywnych. Najsilniejsze korelacje obserwowano dla wartości, religii, edukacji i stylu życia (r ≈ 0,4–0,6), słabsze – dla osobowości i zdrowia psychicznego (r ≈ 0,1–0,2) [2]. Co ciekawe, nawet rytm dobowy („sowa” czy „skowronek”) bywa w parze podobny — w danych UK Biobank korelacja wyniosła około r = –0,18, co oznacza, że partnerzy mają zwykle zbliżony chronotyp, a nie przeciwstawny [2].
🧬 Zespół Matthew Robinsona z University of Queensland jako pierwszy wykazał, że to podobieństwo nie ogranicza się do zachowań – ma też wymiar genetyczny. Partnerzy są podobni nie tylko fenotypowo, ale i na poziomie wariantów genów powiązanych z takimi cechami jak wzrost, masa ciała czy poziom wykształcenia [1]. Oznacza to, że dobierając się „po podobieństwie”, ludzie nieświadomie wzmacniają w populacji korelacje genetyczne między pewnymi cechami, co może wpływać na dziedziczenie zarówno zalet, jak i podatności na zaburzenia.
🧠 Najnowszy etap tej linii badań przyniósł spektakularne wyniki. W pracy opublikowanej w sierpniu w Nature Human Behaviour Fan i współpracownicy przeanalizowali dane pochodzące od 14,8 miliona osób z Tajwanu, Danii i Szwecji [3]. Odkryli, że osoby z diagnozami psychiatrycznymi znacznie częściej łączą się w pary z kimś, kto ma podobne zaburzenie.
Korelacje małżeńskie dla dziewięciu zaburzeń psychicznych (m.in. depresji, lęku, schizofrenii, uzależnień, OCD, anoreksji, ADHD i choroby afektywnej dwubiegunowej) wahały się od 0,05 do 0,57 – i były niemal identyczne w trzech krajach.
📈 Co więcej, w Tajwanie to podobieństwo rośnie z dekady na dekadę: w młodszych kohortach coraz częściej oboje partnerzy mają zaburzenia takie jak depresja czy uzależnienie. Jedynym wyjątkiem był spadek korelacji w zaburzeniu obsesyjno-kompulsyjnym (OCD), co autorzy wiążą z malejącą stygmatyzacją i większym dostępem do leczenia [3].
👨👩👧👦 Analiza rodzin pokazała też, że dzieci rodziców z tym samym zaburzeniem mają 2–4 razy wyższe ryzyko zachorowania. Oznacza to, że nielosowy dobór partnerów nie tylko odzwierciedla podobieństwo, ale może przyczyniać się do koncentracji ryzyka psychicznego w populacji – zwłaszcza gdy współwystępują czynniki genetyczne i środowiskowe [3].
💡 Dlaczego to ważne? Bo nielosowy dobór partnerów może:
– zniekształcać szacowanie odziedziczalności w badaniach genetycznych,
– wpływać na częstość i współwystępowanie zaburzeń psychicznych,
– a także wzmacniać nierówności społeczne, gdy podobieństwo dotyczy też poziomu edukacji czy statusu ekonomicznego [1–3].
📣 W skrócie: nie wybieramy partnerów przypadkowo. W grę wchodzą biologia, środowisko, wartości i historia życia – a ich wspólne działanie wpływa nie tylko na nasze relacje, ale i na strukturę genetyczną całych populacji.
📣 Jak myślisz — czy „chemia” w relacjach to naprawdę tylko metafora?
📣 I czy większe zrozumienie tych mechanizmów może pomóc w profilaktyce zdrowia psychicznego?
* UK Biobank – jeden z największych na świecie biobanków danych medycznych i genetycznych, obejmujący ponad pół miliona mieszkańców Wielkiej Brytanii, którzy udostępnili informacje o swoim zdrowiu, stylu życia, wynikach badań i DNA. Dane te służą do analiz nad związkami między genami, zachowaniem i chorobami.
Photo by Brooke Cagle on Unsplash
PS1. Spis cytowanej literatury w komentarzu pod postem
PS2. Jeżeli podoba Ci się, to co przeczytałxś i chciałxbyś, by wpisy pojawiały się częściej — możesz postawić mi kawę
https://buycoffee.to/miniblog-o-genac
