Karina Milan-Szymańska, psycholog, terapeuta, psychoterapeuta

19/10/2025

“Nikt z nas nie zna samego siebie na wylot.

Są miejsca, które pozostają poza naszym polem widzenia, i zawsze będziemy potrzebowali innych ludzi, żeby je nam pokazali.

Kiedy dzięki nim zobaczymy to, czego wcześniej nie mogliśmy dostrzec, wreszcie będziemy mogli przyjąć rzeczywistość taką, jaka jest, i wyciągnąć ręce po dary, jakie przynosi.

Wcześniej w ogóle ich nie widzieliśmy, zaślepieni przez własne kłamstwa.”

Jon Frederickson, Kłamstwa którymi żyjemy. Jak zmierzyć się z prawdą, zaakceptować siebie i zmienić swoje życie.

Foto Pinterest

18/10/2025

Szczęście to suma tych małych momentów, gdy zauważasz, doceniasz i smakujesz życie.

A zatem, idąc tym tropem- czy szczęścia można się nauczyć?
Naukowcy dowiedli, że tak.

Jak zatem to zrobić?

💫 Liczy się świadome przeżywanie ważnych, dobrych momentów ze zwracaniem uwagi na ich różnorodne aspekty, wraz z pełnym poznawczym zaangażowaniem. Czyli myślę o tym, co aktualnie robię, nie odbiegam myślami, dostrzegam swoje uczucia, swoje myśli i ciało oraz całe otoczenie wokół mnie- dźwięki, zapachy, przedmioty.

💫 Regularnie praktykuję wdzięczność. Pozwalam sobie na chwile refleksji, nad tym co w moim życiu doceniam, co jest dla mnie wartościowe, z czego się cieszę i za co dziękuję. Nie chodzi o wykonanie szybkiej wyliczanki, a o chwilę głębszej refleksji.

💫Dbam o swoje zdrowie fizyczne i psychiczne. Jeśli uczucie dobrostanu ma być względnie stałe muszę regularnie dbać o najwazniejsze potrzeby je gwarantujące. Pilnuję regularnego snu, zdrowego żywienia i nawadniania, zapewniam sobie stałą dawkę ruchu.

💫Pielęgnuję dobre dla mnie relacje z ważnymi ludźmi. Potrzeba więzi i przynależności jest jedną z najbardziej podstawowych potrzeb człowieka, bez zaspokojenia której nie sposób żyć zdrowo i szczęśliwie.

💫Pracuję nad samoakceptacją i samorozwojem. Świadomość swoich zasobów i własnych ograniczeń sprzyja samoakceptacji i empatycznemu, życzliwemu podejściu do siebie i innych, bez nierealnych oczekiwań, które mogą być źródłem frustracji i napięć.

Korzystajcie na zdrowie🫶😊

Ściskam❤️
K.

15/10/2025

Niebywała sprawa. Trauma przeżyta w dzieciństwie przez kobiety pozostawia po sobie ślad w postaci... zmiany składu ich mleka. I ślad ten może znacząco wpłynąć na ich dzieci.
🤱⏩
Traumatyczne doświadczenia z najmłodszych lat dotykają niemal 3 na 4 dzieci jeszcze przed ukończeniem 4 roku życia. Takie negatywne zdarzenia najczęściej obejmują narażenie na przemoc emocjonalną bądź fizyczną, nadużycia cielesne, zaniedbania, życie w konfliktach i agresji czy śmierć oraz separację rodziców. Wszystkie one mogą upośledzać zarówno funkcje mózgu, jak i ciała oraz - w rezultacie - zwiększać ryzyko różnych dolegliwości związanych ze zdrowiem psychicznym oraz fizycznym w dorosłości. Badania wskazują na to, że kobiety są zdecydowanie bardziej narażone na tego typu traumy.
⚠️🆘
Oczywiście trauma może być przenoszona z pokolenia na pokolenie, wiemy o tym z wielu badań. Już pół wieku temu zauważono, że potomkowie osób ocalałych z Holocaustu, którzy nie doświadczyli zagłady bezpośrednio lecz wtórnie, na skutek traumatycznej historii ich rodziców i związanej z nią negatywną atmosferą emocjonalną, wykazywali zwiększone ryzyko problemów psychicznych, głównie PTSD, depresji oraz stanów lękowych, a także częściej zapadali na raka, choroby serca i przewlekłe epizody bólowe. Międzypokoleniowe przekazywanie traumy najczęściej wiązało się z brakiem stworzenia przestrzeni, która pozwalałaby poruszać tego typu trudne tematy. To tyle w kwestii psychologii. Biologia jednak także ma w tej kwestii coś jeszcze do przekazania.
🧠☝️
Międzypokoleniowa transmisja skutków przebytej w dzieciństwie traumy może wystąpić bowiem nie tylko przez wychowanie czy zachowanie, ale i przez mechanizmy biologiczne, a konkretniej - zmiany w komórkach rozrodczych, które później wpływają na rozwój dziecka. Jak? Otóż stres lub trauma mogą przyczyniać się do tworzenia określonych zmian w specjalnych cząsteczkach ncRNA odpowiadających za to, które geny są aktywne, a które wyciszone. Zmiany w tych cząsteczkach (znajdujących się w komórkach rozrodczych) mogą więc sprawić, że będą one "instruować" zarodek, jak ma reagować na stres. Co więcej, trauma wpływa także na białka, które "reagują" na hormony oraz składniki odżywcze w konkretny sposób, który to może zostać zmieniony przez przebyty stres (a następnie "przestrojony" i podany dalej kolejnemu pokoleniu). To właśnie te dwa główne przekaźniki sprawiają, że skutki trudnych doświadczeń z dzieciństwa przenoszone są na nasze potomstwo.
👶👧
No i tu dochodzimy do mleka. Badacze (swoją drogą - nasi rodzimi, w tym też i z Uniwersytet Jagielloński) już od pewnego czasu podejrzewali, że laktacja może być potencjalną ścieżką międzypokoleniowej transmisji skutków przebytej w dzieciństwie traumy. Mleko matki jest bowiem bogate w tzw. mikroRNA, czyli cząsteczki RNA, które kontrolują inne geny (w tym też i te krytyczne dla rozwoju neurologicznego), a także w kwasy tłuszczowe, które już wcześniej powiązano z rozwojem poznawczym i temperamentnym potomstwa.
Jak więc zmienia się skład mleka w zależności od przebytej traumy? W badaniu wzięło udział ponad 100 matek karmiących niemowlęta piersią. Część z nich miała wysokie wyniki na specjalnej skali mierzącej "trudy" dzieciństwa, inne - niskie. Z ich mleka badacze wyizolowali mikroRNA oraz kwasy tłuszczowe i odkryli pewne niesamowite powiązania.
🤱🥛
Mleko kobiet, które w dzieciństwie doświadczyły traumatycznych wydarzeń, zawierało więcej tych cząsteczek mikroRNA, które regulują działanie układu odpornościowego i nerwowego oraz wpływają na reakcje organizmu na stres (innymi słowy - to właśnie one "uczą" komórki tego, jak reagować na świat w stresowych sytuacjach). W ich mleku było także mniej kwasów tłuszczowych, które są kluczowe dla rozwoju mózgu niemowlęcia.
Wyższy poziom tych konkretnych cząsteczek mikroRNA korelował więc z wyższą wrażliwością niemowląt oraz z trudniejszym radzeniem sobie z licznymi dziecięcymi przeciwnościami i ograniczeniami. Niższa zawartość kwasów tłuszczowych korelowała z kolei z tym, że dzieci nieco trudniej uspokajały się oraz potrzebowały więcej czasu na osiągnięcie równowagi emocjonalnej po wcześniejszych dramatach.
To naprawdę niezwykła sprawa, biochemiczny kod doświadczeń, który dziecko dostaje od matki, sygnatura historii jej życia oraz podkreślenie faktu, że każde pokolenie dopisuje do biologii swojego rodu kolejne rozdziały.
📖🧬
Oczywiście warto tu jeszcze kilka rzeczy doprecyzować, gdyż przy okazji tego typu doniesień bardzo często pojawiają się głosy sugerujące, że w takim razie lepiej w tym przypadku podać dziecku mleko modyfikowane. Mleko matki to niezwykła, bogata w wiele składników substancja, zawsze skrojona pod konkretne niemowlę. Substancja, która potrafi "zareagować" na infekcje dziecka i dostosować swój skład tak, by je w nich wspomóc (np. poprzez podwyższenie poziomu laktoferyny). Mleko matki NIE przekazuje traumy. Badanie pokazało pewne korelacje między doświadczeniami matek, składem mleka, a pewnymi cechami dziecka. Mleko matki odzwierciedla stan fizjologiczny organizmu kobiety, który ukształtowały pewne doświadczenia. Dziecko nie dziedziczy traum poprzez mleko matki, a karmienie mlekiem modyfikowanym nie "leczy" potencjalnych traum. "Łańcuch traumy" przerywa się nie butelką czy piersią, ale bezpieczeństwem, obecnością i wsparciem.



/Tomaszewska, W., Apanasewicz, A., Gomółka, M. et al. Differential microRNAs and metabolites in the breast milk of mothers with adverse childhood experiences. Transl Psychiatry 15, 367 (2025)/ Grafika via Very Well Family Org/

15/10/2025

Kiedy po raz pierwszy przeczytałam o eksperymencie Rosenthala, pomyślałam, że to historia o magii, choć oparta na danych psychologii. W jednej ze szkół badacze przeprowadzili test inteligencji, ale wyniki nie miały żadnego znaczenia. Losowo wybrali grupę uczniów i przekazali nauczycielom, że to właśnie oni mają największy potencjał. „To będą wasze najzdolniejsze dzieci, najlepsza klasa w szkole” - usłyszeli. Nie zmieniono programu, nie dodano godzin, nie wprowadzono nowych metod.
Zmieniono tylko jedno: oczekiwania.

I to wystarczyło.
Po roku dzieci, które trafiły do „najlepszej klasy”, faktycznie zaczęły osiągać lepsze wyniki, miały wyższą samoocenę i większą motywację. Nauczyciele - nieświadomie - traktowali je z większym zaufaniem, dawali im więcej swobody, mówili z ciepłem i wiarą. Uczniowie odpowiadali na to dokładnie tym samym.
Tak działa efekt Rosenthala, znany też jako efekt Pigmaliona - samospełniające się proroctwo, które pokazuje, że człowiek staje się taki, jakim widzą go inni.

Myślę o tym często w kontekście swojej pracy.
Jako pierwsze wychowawstwo dostałam klasę, o której mówiono różnie. „Trudna”, „nie do ogarnięcia”, „z nimi się nie da”. Zostałam ich trzecią wychowawczynią w ciągu półtora roku. Uczniowie mieli poczucie, że wychowawcy od nich uciekają. Zanim jeszcze ich poznałam, słyszałam więcej ostrzeżeń niż historii.
A potem zobaczyłam grupę młodych ludzi, którzy po prostu bardzo potrzebowali, by ktoś w nich uwierzył.

Nie chciałam powielać etykiet.
Zamiast tego zaczęliśmy mówić o sobie inaczej. Nie „klasa problemowa”, tylko „klasa, która się rozwija”. Nie „z nimi ciągle kłopot”, tylko „oni uczą się, jak być zespołem”. Wspólnie ustaliliśmy zasady, cele, sposób komunikacji. Zmieniliśmy język - a wraz z nim zaczęła się zmieniać rzeczywistość. Skończyli szkołę podstawową jako świetny zespół i wspaniali młodzi ludzie, z których wielu odwiedza mnie do dziś.

W drugim wychowawstwie bardzo pomógł podział klasy na dwie mniejsze grupy. Dwudziestu uczniów to zupełnie inna energia niż trzydziestu - łatwiej o relację, o rozmowę, o zauważenie. W mniejszej grupie ciszej słychać głos każdego ucznia. A kiedy ktoś zaczyna być naprawdę słyszany, zaczyna też chcieć się rozwijać. Uczniowie równali w górę - nie tylko zachowaniem, ale i wynikami.

Nie byłoby tego wszystkiego bez zaufania rodziców. To ono pozwoliło na odważne decyzje, na próby i błędy, na szukanie rozwiązań.
Kiedy rodzice widzą, że nauczyciel dostrzega w ich dziecku dobro, a nie tylko trudność - zaczynają patrzeć tak samo. I wtedy dziecko ma dwa bezpieczne miejsca, w których może rosnąć.

Z perspektywy czasu wiem, że żadna metoda nie zadziała, jeśli w centrum nie stanie człowiek.
Celem jest stworzyć przestrzeń, w której każdy uczeń poczuje się ważny. W której można się pomylić, spróbować jeszcze raz, a potem usłyszeć: „wierzę w ciebie”.

Kiedy dziś słyszę hasło „najlepsza klasa w szkole”, nie myślę o ocenach ani rankingach. Myślę o relacjach, o zaufaniu, o wspólnych rozmowach po lekcjach. O tym, jak wielką siłę mają słowa nauczyciela, który zamiast widzieć trudności, widzi możliwości.

Bo czasem wystarczy jedno zdanie, by ktoś zaczął w siebie wierzyć. A najlepsza klasa to nie ta, w której wszystko idzie gładko - tylko ta, w której wszyscy chcą próbować dalej.
---
Jeśli podoba Ci się to, co tworzę, możesz mnie wzmocnić kawą! Link w komentarzu.

15/10/2025

🚗 Dziś rano, w drodze do pracy, jechałem za samochodem, na którego tylnej szybie widniała kartka:
„Nowy kierowca. Uczę się jeździć. Proszę o cierpliwość.”
Widząc to, zachowałem spokój podczas powolnych skrętów i nagłych zatrzymań.
Szczerze mówiąc, radził sobie całkiem dobrze jak na kogoś, kto dopiero się uczy.
Ale wtedy pomyślałem:
👉 Czy byłbym równie cierpliwy, gdybym nie widział tej kartki?
Prawdopodobnie nie.
I ta myśl naprawdę mnie zatrzymała.
Bo większość ludzi nie nosi tabliczek, które tłumaczą, z czym się zmagają.
Nie zobaczysz napisu:
💔 „Przechodzę przez rozwód.”
🕊️ „Straciłem dziecko.”
🌧️ „Zmagam się z depresją.”
💊 „Właśnie usłyszałem trudną diagnozę.”
Gdybyśmy potrafili odczytywać te niewidzialne znaki, pewnie bylibyśmy dla siebie trochę milsi.
Ale może nie powinniśmy potrzebować tabliczki, żeby okazywać życzliwość.
Każdy człowiek, którego spotykasz, niesie coś, czego nie widzisz.
Dlatego —
🌿 Wybierz cierpliwość.
💫 Wybierz empatię.
❤️ Wybierz miłość — nawet wtedy, gdy nikt o nią nie prosi.

11/10/2025

Jeśli czasem w siebie wątpisz, jeśli brakuje Ci motywacji...warto posłuchać tych, którzy są żywym dowodem siły woli i niezłomności, jak np. Rafał Mikolajczyk: "...nie czekaj, aż bedzie łatwiej.Zacznij mimo, że jest trudno.Bo właśnie wtedy zaczyna się prawdziwe życie. (...)siła to nie mięśnie, tylko upór.(...)szczście nie pochodzi z zewnątrz- buduje się je codziennie, krok po kroku."

Dziś mija 21 lat odkąd poruszam się na wózku.
Nie wiem, kiedy to zleciało. Czasem mam wrażenie, że to było wczoraj. A czasem, że minęło całe inne życie. Ostatni rok bez Mamy♥️ jest trudniejszy w środku niż te 21 lat.

Nie zawsze było łatwo. Były momenty zwątpienia, złości, bólu. Ale też były dni, które pokazały, że życie wciąż potrafi być piękne.
Inne – ale wciąż pełne sensu.

Przez te 21 lat nauczyłem się, że nie trzeba chodzić, żeby iść dalej.
Że siła to nie mięśnie, tylko upór. Że szczęście nie przychodzi z zewnątrz – buduje się je codziennie, krok po kroku, nawet siedząc.

Dziś nie patrzę na wózek jak na ograniczenie. To część mojego życia, ale nie definicja tego, kim jestem.
Jestem wdzięczny za ludzi, których spotkałem, za wszystko, co mogłem zrobić i co jeszcze przede mną.

Jeśli mogę coś powiedzieć każdemu, kto właśnie przeżywa trudny moment – to to:
nie czekaj, aż będzie łatwiej. Zacznij, mimo że jest trudno.
Bo właśnie wtedy zaczyna się prawdziwe życie. 🧡

07/10/2025

🌍 Transgeneracyjność traumy i epigenetyczne dziedziczenie

Postępy badań:
Choć sama koncepcja przekazywania skutków traumy między pokoleniami jest znana od lat, to dopiero w ostatniej dekadzie pojawiły się coraz bardziej precyzyjne dowody biologiczne.

🔹 W badaniach zespołu Leona Mutesy opublikowanych w Nature Communications (2024) analizowano dzieci kobiet ocalałych z ludobójstwa w Rwandzie. Wykazano u nich różnice w metylacji DNA w określonych fragmentach genomu, m.in. w genach związanych z regulacją stresu i rozwojem (BCOR, PRDM8, VWDE).

🔹 Kilka lat wcześniej zespół Rachel Yehudy (Biological Psychiatry, 2016) opisał podobne zjawiska u potomków osób ocalałych z Holokaustu, wskazując na biologiczne „ślady” traumy w regulacji układu hormonalnego i odpornościowego.

🔹 Najnowsze analizy porównawcze potwierdzają, że tego rodzaju zmiany epigenetyczne są mierzalne i mogą stanowić biologiczny wskaźnik podatności na zaburzenia lękowe czy depresyjne. Jednocześnie rośnie liczba badań nad tym, jak interwencje terapeutyczne i wsparcie społeczne mogą modulować te mechanizmy.

Implikacje:
To, co kiedyś było intuicją kliniczną, dziś ma coraz solidniejsze potwierdzenie naukowe. Psychoterapia, oprócz pracy nad indywidualnym doświadczeniem, może być elementem przerywania transgeneracyjnych mechanizmów traumy, wspierając zarówno jednostkę, jak i jej rodzinny kontekst.

06/10/2025

Coaching może być pomocny, gdy chodzi o motywację, cele zawodowe czy rozwój osobisty. Problem pojawia się wtedy, gdy coachowie zaczynają pracować z tematami, które wymagają specjalistycznej wiedzy i przygotowania, jak uzależnienia, trauma czy zaburzenia psychiczne.

Dlaczego to ryzykowne?
Uzależnienia to nie kwestia słabej woli ani braku motywacji. To złożony proces psychiczny i biologiczny. Osoba w aktywnym uzależnieniu potrzebuje diagnozy, często farmakoterapii i profesjonalnej terapii a nie haseł w stylu musisz chcieć bardziej.

Brak wiedzy może prowadzić do pogłębienia problemu, poczucia winy i utraty zaufania do jakiejkolwiek formy pomocy.

Coaching i psychoterapia to dwie różne ścieżki, i warto je rozróżniać.
Coaching: rozwój, cele, motywacja.
Psychoterapia: leczenie, głębokie procesy, uzależnienia i zdrowie psychiczne.

Bo tam, gdzie chodzi o bezpieczeństwo życia i zdrowia - potrzebny jest specjalista, a nie slogan.

05/10/2025

Spójrzmy na tradycyjną definicję matczynej miłości. To 24-godzinna obecność, bycie na zawołanie, usługiwanie, zarówno dzieciom, jak i mężczyźnie. Próba zadbania o własne potrzeby jest określana różnie w zależności od kultury, tu, w Polsce, zapewne jako egocentryzm. Przyklejenie łatki egocentryczki to typowy dla katolicyzmu sposób pokazania kobiecie, gdzie jest jej miejsce. Widziałem to milion razy, bo przez 30 lat zajmowałem się terapią i edukacją kobiet. 70 proc. moich klientek było świetnie wykształconych, inteligentnych i silnych. W chwili, kiedy zaczynały traktować siebie trochę bardziej poważnie, zaczynały czuć się winne. I najczęściej były oskarżane o egocentryzm. Namawiałem je, żeby kiedy usłyszą od męża, dzieci, własnej matki, że są egocentryczkami, odpowiadały: „dziękuję, teraz wiem, że jestem na właściwej drodze”.

Jesper Juul

Foto pinterest

04/10/2025