23/11/2025
Warte uwagi i przeczytania ❗️
DLACZEGO W ZABURZENIACH NEUROROZWOJOWYCH I NEUROZAPALNYCH ZACZYNAMY LECZENIE OD JELIT?
(..bo mózg często zachowuje się tak – jak czuje się brzuch 😉)
ZACZNIJMY OD NAJWAŻNIEJSZEGO:
W zaburzeniach neurorozwojowych (ASD, ADHD) i neurozapalnych (PANS/PANDAS, padaczka) jelito nie jest dodatkiem do historii.
Ono często jest pierwszym rozdziałem, który dyktuje całą resztę książki.
I to nie jest żadna „medycyna magiczna”, tylko immunologia, neurobiologia i biochemia.
JELITO TO NAJWIĘKSZY NARZĄD ODPORNOŚCIOWY.
A mózg nie lubi, gdy odporność robi dramę.
W jelicie znajduje się 70% komórek układu odpornościowego.
Jeśli jelito jest w stanie zapalnym, to odporność działa jak alarm samochodowy —
wyje nawet wtedy, kiedy nikt go nie dotyka.
Od kilku lat literatura mówi wprost: to, co się dzieje w jelitach, nie zostaje w jelitach.
Jelito to nie jest tylko „rura do trawienia”. To największy narząd immunologiczny, laboratorium biochemiczne i call center dla mózgu.
🩵Jeśli tam jest spokój — mózg może rozwijać się stabilnie.
😡Jeśli tam jest pożar — mózg dostaje alert jak straż pożarna w dużym mieście.
Dysbioza → LPS → cytokiny
Kiedy w jelicie robi się bałagan:
🧨rośnie udział bakterii gram-ujemnych (np. pewnych szczepów Clostridia czy Bacteroides),
🧨pojawia się więcej LPS (lipopolisacharydu) — to sygnał „atak!!” dla układu odpornościowego,
🧨spada liczba bakterii produkujących SCFA (maślan, octan).
LPS przechodzi przez bardziej przepuszczalną ścianę jelit („leaky gut”), aktywuje układ odpornościowy i zaczyna się kaskada:
📍wzrost IL-6,
📍wzrost TNF-α,
📍wzrost IL-17,
📍aktywacja komórek Th17 i makrofagów.
A potem mózg dostaje tę samą mieszankę zapalną.
„Leaky brain” — bariera krew–mózg też mówi „do widzenia”
Stan zapalny i cytokiny osłabiają także barierę krew–mózg.
Czyli do mózgu trafiają substancje, które w ogóle nie powinny do niego dotrzeć, i mamy:
✂️ pobudzenie mikrogleju,
✂️ zwiększoną pobudliwość neuronów,
✂️ zaburzenia przewodzenia dopaminy, glutaminianu, GABA,
✂️ kaskadę neurozapalną.
Mózg dziecka, który zamiast spokojnie dojrzewać, ma permanentnie włączony tryb „jest pożar”, zaczyna zachowywać się… jakby był pożar: lęk, pobudzenie, napady, dysregulacja zachowania.
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2666379125000552?
https://bmcmedicine.biomedcentral.com/articles/10.1186/s12916-025-04093-z
TRYPTOFAN, SEROTONINA I KYNURENINA
Tryptofan może stać się:
🎧 serotoniną (spokój, nastrój, regulacja),
🔥 metabolitami kynureniny (część z nich jest pobudzająca, prozapalna).
Zgadnij, która ścieżka dominuje, kiedy jelito jest zapalne?
Tak: ta pro-pobudzająca.
Czyli mniej serotoniny → więcej drażliwości.
Więcej kinureniny → większa podatność na lęki, nadpobudliwość i dysregulację.
Gdy w jelicie jest stan zapalny:
📍 szlak przesuwa się w stronę metabolitów pro-neurotoksycznych,
📍 spada poziom kinurenianu (działa ochronnie na mózg),
📍 rośnie kwas chinolinowy (pobudza receptory NMDA → większa pobudliwość neuronalna).
Efekt?
Więcej drażliwości, więcej pobudzenia, więcej problemów z regulacją i koncentracją.
Mikroby w jelicie sterują tym, co zrobimy z tryptofanem: serotoninę czy metabolity szlaku kynureninowego. https://bmcmedicine.biomedcentral.com/articles/10.1186/s12916-025-04093-z
U dzieci z ASD opisano zaburzenia metabolitów tryptofanu – m.in. spadek kinurenianu (neuroprotekcyjny) i przesunięcie w stronę metabolitów bardziej „neurotoksycznych”, co korelowało ze zmianami aktywności mózgu w obszarach emocji i sensoryki. https://www.verywellhealth.com/gut-brain-connection-in-autism-study-11716438
SCFA — MAŁE KWASY, WIELKA ROBOTA
Maślan, propionian i octan to „soft modulatory” mózgu
SCFA (produkowane przez dobre bakterie jelitowe) wpływają na:
📍 szczelność bariery jelitowej,
📍 szczelność bariery krew–mózg,
📍 mikroglej,
📍 ekspresję genów odpowiedzialnych za neuroplastyczność, (acetylacja histonów).
📍 poziomy dopaminy i GABA.
Gdy SCFA brakuje (bo dziecko ma zaparcia, ból brzucha, zaburzoną dietę, nadmiar cukru, poantybiotykowy chaos) — mózg traci ochronę.
https://www.frontiersin.org/journals/immunology/articles/10.3389/fimmu.2021.742449/full
ASD – JELITO I MÓZG W DUECIE
Co wiemy z badań:
🔎 nawet 70–80% dzieci z ASD ma zaburzenia jelitowe (zaparcia, biegunki, ból, refluks),
🔎 część z nich ma podwyższone markery zapalenia jelit (np. kalprotektynę),
🔎 u wielu obserwuje się zaburzenia mikrobioty — mniej korzystnych Bifidobacterium, więcej prozapalnych Clostridia,
🔎 metabolity jelitowe korelują z nasileniem objawów społecznych, sensorycznych i z meltdowns.
Nie „autyzm powoduje problemy z jelitem”.
Często jelito w złym stanie podkręca objawy ASD jak megafon.
https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0149763420304607
https://www.frontiersin.org/journals/pediatrics/articles/10.3389/fped.2023.1120728/full
https://www.mdpi.com/2072-6643/17/18/2984
https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0166432824003334
ADHD – NIE TYLKO „MÓZG SZYBCIEJ GADA NIŻ RESZTA CIAŁA”
ADHD to nie tylko:
🔧zaburzony układ dopaminowy
🔧osłabiona regulacja wykonawcza w korze czołowej
Coraz więcej dowodów pokazuje:
🟢podwyższony poziom cytokin u części dzieci,
🟢dysbiozę i mniejszą produkcję SCFA,
🟢zaburzenia osi stresu (HPA),
🟢korelacje między florą jelitową a poziomem katecholamin.
Dziecko z ADHD i zaparciem, bólem brzucha, refluksem, chronicznym stanem zapalnym jest:
🫨bardziej impulsywne,
🫨bardziej pobudzone,
🫨mniej zdolne do hamowania reakcji,
🫨bardziej podatne na przeciążenie sensoryczne.
Nie dlatego, że „nie słucha”. Tylko dlatego, że mózg pracuje w trybie zagrożenia.
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0306452225000338
https://link.springer.com/article/10.1007/s40474-025-00314-5
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0306452225000338
https://academic.oup.com/proteincell/article/14/10/762/7160035
PANS / PANDAS – INFEKCJA, AUTOIMMUNOLOGIA I JELITO
Immunologiczny rollercoaster, w którym jelito dokłada swoje trzy grosze
Tutaj mamy miks:
🫱infekcja (np. paciorkowiec),
🫱mimikra molekularna,
🫱autoprzeciwciała przeciwko strukturom mózgu,
🫱przewlekły stan zapalny.
Gdy do tego dołożymy:
dysbiozę po antybiotykach,
LPS z jelit,
wzrost IL-17,
zaburzenie osi HPA,
…to objawy neuropsychiatryczne (lęki, OCD, tiki, wybuchy agresji) mogą skakać jak na trampolinie.
U części dzieci ogarnięcie jelita redukuje intensywność nawrotów.
https://www.mdpi.com/2227-9067/11/9/1043
https://www.jpccr.eu/pdf-193989-119782
https://www.mdpi.com/2227-9067/11/9/1043
https://www.istitutodineuroscienze.it/en/blog/pans-pandas-and-gut-microbiota
PADACZKA - „LEAKY BRAIN”, SCFA I MIKROBIOTA
Nadpobudliwość neuronalna kocha chaos jelitowy.
W badaniach kilka tropów:
🫸dzieci z napadami często mają inną mikrobiotę niż dzieci neurotypowe,
🫸bariera krew–mózg bywa bardziej przepuszczalna,
🫸napady same w sobie zwiększają stan zapalny i „rozszczelniają” jelito,
🫸błędne koło: napad → stan zapalny → większa podatność na napad.
Dodatkowo:
🫸dieta ketogeniczna działa też dlatego, że zmienia mikrobiotę i zmniejsza stan zapalny jelit, a nie tylko dlatego, że zmienia metabolizm mózgu.
https://www.frontiersin.org/journals/immunology/articles/10.3389/fimmu.2021.742449/full
https://www.seizure-journal.com/article/S1059-1311%2821%2900081-9/fulltext
https://www.tandfonline.com/doi/pdf/10.1080/17512433.2025.2550724
https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0006899324006401
https://www.frontiersin.org/journals/molecular-neuroscience/articles/10.3389/fnmol.2024.1454780/full
https://www.frontiersin.org/journals/immunology/articles/10.3389/fimmu.2021.742449/full
https://www.thelancet.com/article/S2352-3964%2819%2930325-1/fulltext
https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0006899324006401
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0969996125000968
Bo jelito nie jest „gdzieś obok” mózgu — ono steruje tym, jak mózg się czuje, reaguje i dojrzewa.
W zaburzeniach takich jak ASD, ADHD, PANS/PANDAS czy padaczka bardzo często to właśnie stan zapalny jelit, dysbioza i rozszczelnienie bariery jelitowej uruchamiają lawinę problemów neurologicznych: od lęku, przez pobudzenie, po napady i dysregulację zachowania.
✔ 70% odporności siedzi w jelicie — jeśli tam jest alarm, mózg też wchodzi w tryb zagrożenia.
✔ LPS i cytokiny zapalne z jelit przedostają się do krwi i mózgu, aktywując mikroglej i zwiększając pobudliwość neuronów.
✔ Zaburzenia metabolizmu tryptofanu oznaczają mniej serotoniny i więcej metabolitów pobudzających.
✔ Niedobór SCFA osłabia barierę jelitową i mózgową, pogarsza neuroplastyczność i regulację neuroprzekaźników.
✔ W ASD, ADHD, PANS/PANDAS i padaczce jelito prawie zawsze pokazuje nieprawidłowości, które korelują z nasileniem objawów.
Dlatego leczenie zaczyna się od jelit.
Bo kiedy jelito wraca do równowagi — mózg w końcu może wyłączyć tryb „pożar” i zacząć pracować tak, jak powinien.
