23/02/2024
🧐 23 lutego - Światowy Dzień Walki z Depresją.
Według Światowej Organizacji Zdrowia depresja jest jedną z najpoważniejszy chorób na świecie. Zaburzenia depresyjne występują u osób w każdym wieku we wszystkich regionach świata (Lopez i in., 2006). Według WHO cierpi na nią około 350 milionów ludzi na całym świecie. Szacuje się, że w Polsce na zaburzenia depresyjne cierpi ok. 4 miliony osób. Ponadto dane wskazują, że w 2020 r. około 34 % nastolatków obciążonych było ryzykiem rozwoju depresji klinicznej (Shorey i in., 2022; National Institute of Mental Health, 2022). Depresja dotyczy szerokiego zakresu problemów zdrowia psychicznego. Charakteryzuje się przede wszystkim brakiem pozytywnego nastawienia, utratą zainteresowań, obniżonym nastrojem i szeregiem powiązanych objawów emocjonalnych, poznawczych, fizycznych i behawioralnych. Zaburzenia depresyjne związane są również ze zwiększonym ryzykiem samobójstwa, z trudnościami w nauce oraz słabym funkcjonowaniem społecznym (Maughan i in., 2013; Clayborne i in., 2019; Kupferberg i in., 2016). Badania wskazują, że czynniki genetyczne, biologiczne, środowiskowe i psychologiczne odgrywają istotną rolę w występowaniu zaburzeń depresyjnych. Dlatego zapewnienie skutecznej i odpowiedniej psychoterapii ma kluczowe znaczenie. Pomimo leczenia opartego na dowodach (evidence-based treatments), aż u około 20% wszystkich pacjentów doświadczających zaburzeń depresyjnych rozwija się jej przewlekły przebieg (Kessler i in., 2003; Curry i in., 2011; Clayborne i in., 2019).
Warto podkreślić, że depresja może być równie skutecznie leczona psychoterapią jak lekami. Często psychoterapię poznawczo-behawioralną w celu poprawy wyników leczenia łączy się z interwencją farmakologiczną. Psychoterapia poznawczo-behawioralna (cognitive-behavioral therapy) zyskuje coraz większe popularność wśród psychologów i lekarzy (Link-Dratkowska, 2011). Istnieje wiele odmian protokołów leczenia zaburzeń depresyjnych u dzieci, młodzieży i osób dorosłych. Historia badań nad psychoterapią depresji to ponad 60-letnia historia terapii poznawczej, możliwej przede wszystkim dzięki badaniom Aarona T. Becka nad psychopatologią i skutecznością terapii depresji. Psychoterapia poznawczo-behawioralna pozostaje najlepszą interwencją psychologiczną w przypadku depresji. Efekt psychoterapii poznawczo-behawioralnej zaburzeń depresyjnych jest dobrze udokumentowany (evidence-based treatments). Co więcej wyniki badań wskazują na to, że psychoterapia poznawczo-behawioralna skuteczniej zapobiega nawrotom depresji niż inne formy terapii czy ukończone leczenie farmakologiczne epizodu depresji. Prawidłowość takiego wniosku potwierdzają również zalecenia NICE z roku 2022.
Amerykańskie Towarzystwo Psychologiczne podkreśla silną bazę dowodową dla metod terapii należących do CBT. Do trzeciej fali psychoterapii poznawczo- behawioralnej zaliczamy: terapię schematów (TS), terapię akceptacji i zaangażowania (ACT), terapię poznawczą opartą na uważności (MBCT) oraz terapię dialektyczno-behawioralną (DBT). Metody te stanowią bardzo ważny obszar rozwoju współczesnej terapii poszerzając spektrum technik terapeutycznych w wymagających zaburzeniach psychicznych, do których zalicza się nawracające zaburzenia depresyjne.
Psychoterapia poznawczo-behawioralna przedstawia dokładnie model poznawczy depresji oraz behawioralne czynniki podtrzymujące to zaburzenie. Psychoterapia zaburzeń depresyjnych opiera się na modelu ABC opracowanym przez Alberta Ellisa. Który zakłada, że zdarzenia aktywizujące (A – activating event) wpływają na nasze myśli i przekonania (B – beliefs) i od interpretacji zdarzeń zaistniałych w naszym życiu zależy to, jak się czujemy i zachowujemy (C – consequences). U podstaw psychoterapii poznawczo–behawioralnej leży założenie, że poprzez zmianę dezadaptacyjnego sposobu myślenia (prowadzącego do cierpienia) można uzyskać zmianę zachowania i nastroju. Najczęściej stosowane techniki psychoterapii poznawczo-behawioralnej w leczeniu zaburzeń depresyjnych to: psychoedukacja, aktywacja behawioralna, opracowanie planu działania, samokontrola czynności, restrukturyzacja poznawcza, rozpoznawanie i weryfikacja przekonań kluczowych oraz rozwiązywanie problemów (Popiel, Pragłowska, 2022; Padesky, Greenberger, 2004). Mocną stroną psychoterapii poznawczo behawioralnej jest uporządkowana struktura sesji, jak również całego cyklu terapeutycznego. Ważnym elementem leczenia jest współdziałanie pacjenta i terapeuty, praca nad ustalonymi celami i monitorowanie efektów leczenia (Curwen i in., 2006; Link-Dratkowska, 2011).
Piśmiennictwo:
1. Clayborne ZM, Varin M, Colman I. Systematic Review and Meta-Analysis: Adolescent Depression and Long-Term Psychosocial Outcomes. J Am Acad Child Adolesc Psychiatry. 2019;58(1):72-79.
2. Curry J, Silva S, Rohde P, Ginsburg G, i in. Recovery and recurrence following treatment for adolescent major depression. Arch Gen Psychiatry. 2011;68(3):263-9.
3. Curwen B, Palmer S, Ruddell P. Poznawczo-behawioralna terapia krótkoterminowa. Gdańskie Wydawnictwo psychologiczne, Gdańsk. 2006.
4. Kessler RC, Berglund P, Demler O, Jin R, Koretz D, Merikangas KR, Rush AJ, Walters EE, Wang PS; National Comorbidity Survey Replication. The epidemiology of major depressive disorder: results from the National Comorbidity Survey Replication (NCS-R). JAMA. 2003; 18;289(23):3095-105.
5. Kupferberg A, Bicks L, Hasler G. Social functioning in major depressive disorder. Neurosci Biobehav Rev. 2016;69:313-32.
6. Link-Dratkowska E. Depresja dzieci i młodzieży—podejście poznawczo-behawioralne. Teoria i terapia. Psychiatria, 2011, 8.3: 84-90.
7. Lopez AD, Mathers CD, Ezzati M, Jamison DT, Murray CJ. Global and regional burden of disease and risk factors, 2001: systematic analysis of population health data. Lancet. 2006; 27;367(9524):1747-57.
8. Maughan B, Collishaw S, Stringaris A. Depression in childhood and adolescence. J Can Acad Child Adolesc Psychiatry. 2013;22(1):35-40.
9. National Institute of Mental Health: https://www.nimh.nih.gov/
10. Padesky, Ch. A., Greenberger, D. (). Umysł ponad nastrojem : podręcznik terapeuty /; tł. [z ang.] Małgorzata Słota. Kraków : Wydaw. Uniwersytetu Jagiellońskiego. 2004
11. Popiel A, Pragłowska E. Psychoterapia poznawczo-behawioralna. Teoria i praktyka. Warszawa: Paradygmat. 2022.
12. Shorey S, Ng ED, Wong CHJ. Global prevalence of depression and elevated depressive symptoms among adolescents: A systematic review and meta-analysis. Br J Clin Psychol. 2022;61(2):287-305.
💪 Autorka: dr n. med. Justyna Świerczyńska
😍 Za wszelką pomoc merytoryczną zawsze dziękujemy Pani Profesor Agnieszce Popiel.
