Krzysztof Rachwał - Psycholog

15/06/2023

Poniżej zamieszczam link do artykułu dotyczącego związku między osobowością chwiejną emocjonalnie typu borderline a zespołem nadpobudliwości psychoruchowej (ADHD). Badania prowadzone przez jego autorów wykazały, że to zaburzenie osobowości jest często diagnozowane u pacjentów, u których w dzieciństwie zdiagnozowano ADHD. Związek ten wciąż nie jest w pełni zbadany, jednak możliwe jest, że to właśnie mechanizmy i zachowania wywołane przez ADHD w dzieciństwie sprzyjają rozwinięciu się osobowości chwiejnej emocjonalnie typu borderline w późniejszym życiu. W związku z tym warto wziąć to pod uwagę podczas pracy terapeutycznej z pacjentami, aby dobrać odpowiednie leczenie.

https://bpded.biomedcentral.com/articles/10.1186/2051-6673-1-3?fbclid=IwAR21BUqcD5uf_uACY9JUyQlYjdxJ9gQfJXabZ1Fdsgrbj_qMsH-RZnK-8dc

Considerable overlap in diagnostic criteria and shared psychopathologic symptoms in attention deficit hyperactivity disorder (ADHD) and borderline personality disorder (BPD) have stimulated research activities in this field. Longitudinal studies have shown that BPD is frequently diagnosed in adult p...

09/05/2023

Chciałbym polecić ciekawą dyskusję dotyczącą zaburzenia osobowości chwiejnej emocjonalnie typu borderline oraz kanał, na którym została opublikowana. Jest to temat, z którym często spotykam się w mojej pracy klinicznej. Każdy pacjent, który otrzymuje tę diagnozę jest inny. Stwarza to trudności diagnostyczne i część pacjentów, zanim otrzyma prawidłową diagnozę, zostaje zdiagnozowana z innymi zaburzeniami, jak depresja lub zaburzenia lękowe. W pracy z pacjentami z tym zaburzeniem ważne jest, by pamiętać, o tym, że za każdą diagnozą kryje się człowiek, który zasługuje na zrozumienie, a doświadczane przez niego emocje mają realny wpływ na jego funkcjonowanie. W przyszłości przygotuje więcej materiałów dotyczących osobowości chwiejnej emocjonalnie typu borderline oraz omówię jej związek z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej (ADHD).

Get access to hundreds of LIVE workshops with the MedCircle psychologists: https://bit.ly/3gOnUgKDid you know there are 4 types of borderline personality dis...

18/04/2023

Zapraszam do zapoznania się z artykułem, który dobrze opisuje technikę TIPP. Jest to technika wywodząca się z terapii dialektyczno - behawioralnej, która może być przydatna dla osób doświadczających intensywnych i trudnych do kontrolowania stanów emocjonalnych. Często wykorzystuje ją w swojej praktyce i proponuję ją moim pacjentom. Jest skuteczna między innymi w pracy z osobami z zaburzeniami osobowości chwiejnej emocjonalnie oraz w pracy z osobami, które sięgają po szkodliwe sposoby na rozładowanie napięcia emocjonalnego (na przykład poprzez samookaleczanie lub używki).

https://emocje.pro/pobudzenie-emocjonalne-cwiczenia-tipp-ziom-z-terapii-dialektyczno-behawioralnej/?fbclid=IwAR0d7NGEiVxCNvLE4W0ANE5S0DNKPG17bZyM8lNVh_XqMz6s2bVPyfIbQeg

Metoda TIPP-ZIOM dla osób doświadczających silnych stanów afektywnych, które chcą wyregulować swoje ekstremalnie silne, obezwładniające emocje.

16/11/2022

Perfekcjonizm czy pułapka własnej doskonałości?

Dzisiaj chciałbym poruszyć temat, z którym spotykam się coraz częściej w swojej praktyce. Świat pędzi w coraz większym tempie, a my wraz z nim. Dążenie do jak najlepszych wyników, rzetelność w wykonywaniu powierzonych działań, punktualność, sumienność - to ważne cechy w życiu zawodowym i osobistym, jednak czasem mogą stać się destrukcyjne i powodować cierpienie. Sygnałem ostrzegawczym są informacje zwrotne z otoczenia oraz uczucie wiecznego nieusatysfakcjonowania swoimi osiągnięciami. Poczucie winy z powodu własnej niedoskonałości, skupianie się na detalach, które innym wydają się nieistotne i przedkładanie obowiązków nad inne sprawy… Gdy nie ma już w życiu miejsca na przypadkowość, wszystko jest starannie zaplanowane, a wszelka spontaniczność łamie poczucie bezpieczeństwa, należy się zastanowić nad tym ,,sztywnym” mechanizmem.

Niewiele osób zdaje sobie sprawę, że nadmierny perfekcjonizm, upór, ostrożność może wynikać z osobowości anankastycznej – z zaburzenia osobowości, F60.5 według Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD. Jest to spektrum, zróżnicowane symptomatycznie, wymagana jest diagnoza kliniczna do stwierdzenia zaburzenia. Jednak uznałem, że przedstawię po krótce jego charakterystykę w celu lepszego zrozumienia coraz powszechniejszego problemu.

Zaburzenia osobowości charakteryzują się tym, że są utrwalonymi już w okresie dzieciństwa wzorcami myślenia i zachowania, które mogą utrzymywać się przez całe życie. Mogą mieć podłoże genetyczne, psychospołeczne (np. surowe ocenianie w dzieciństwie i nadmierne oczekiwania). Poniżej opiszę cechy charakterystyczne dla osoby chorującej właśnie na takie zaburzenie osobowości.

Taka osoba zwykle normalnie funkcjonuje w społeczeństwie i nie zdaje sobie sprawy z występujących problemów. Towarzyszy im ogromna niepewność co do efektów podejmowanych działań i nieustanna potrzeba ich weryfikowania, co często prowadzi do porzucania, bądź niekończenia zadań. Osoba anankastyczna w każdym swoim działaniu dąży do doskonałości w każdej dziedzinie życia. Jest niezwykle sumienna i skrupulatna w pracy, a jednocześnie niepewna własnych działań i odczuwa nieustającą potrzebę weryfikacji poprawności. Mogą pojawiać się uporczywe, niepożądane myśli i popędy, które nie osiągają nasilenia zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych. Zaburzenie charakteryzują również starannie dobrane słowa, charakterystyczna mimika twarzy, gestykulacja, a nawet sposób poruszania się i dobór ubrań. Taka osoba rzadko czerpie satysfakcję z wyników. Pojawia się częste poczucie winy, odpowiedzialności nawet za cudze niepowodzenia. Taki przedłużający się stan może prowadzić w przyszłości do nerwic i depresji, dlatego pojawiają się u takich osób różne mechanizmy obronne.

W podjętym działaniu, nie chodzi o unikanie błędów, ale uznanie, że błąd jest integralną częścią podejmowanych wyzwań. Warto zadać pytanie ”Co najgorszego mogłoby mi się przytrafić kiedy skończę zadanie?”. Odpowiedź na nie często obnaża katastroficzne myślenie i wyobrażenie, które w rzeczywistości pokazuje, że problem nie jest tak demoniczny jak został zaprezentowany. Poczucie lęku kreuje ocenę i myśli o wiele bardziej przytłaczające niż sytuacja jest w rzeczywistości. Pomocna może okazać się terapia w nurcie psychodynamicznym lub poznawczo-behawioralny, a także regularna praca z psychologiem. Proces zmiany to wytrwała praca przy wsparciu otoczenia, przyjaciół i specjalistów.

Zachęcam do zapoznania się z artykułem:

Lek. Med. Tomasz Nęcka (psychiatra) https://www.psychiatria.pl/artykul/perfekcjonizm-jako-cecha-czy-moze-osobowosc-anankastyczna/21328/2

Bryńska A., Zaburzenia obsesyjno-kompulsywne. (2007). Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

zdjęcie, źródło: unsplash.com

19/08/2022

Wypalenie zawodowe –zagrożenie czy zmęczenie?

Praca zawodowa, która zajmuje sporą część życia, w pewnych warunkach może doprowadzić do wyczerpania psychofizycznego. Brak energii, zniechęcenie, negatywne nastawienie do nowych zadań i obojętność, utrata motywacji i zainteresowania, bezradność, poczucie beznadziejności i cyniczność - z takimi objawami spotykam się często w swojej praktyce psychologicznej.

Szczególnie narażonymi grupami są osoby pracujące z drugim człowiekiem oraz narażone na silny stres. Nie ustalono jednej definicji wypalenia zawodowego, jednak można uznać, że jest to przedłużona reakcja na przewlekle działające w pracy stresory emocjonalne i interpersonalne. W miejscu pracy może pojawiać się lęk oraz bóle somatyczne, np. głowy, zmęczenie.

O istocie tego zespołu świadczy jego zaklasyfikowanie do Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób (ICD-11). Proces ten zaczyna się powoli, jednak ujawnia się zwykle dosyć gwałtownie. Zadania, które wcześniej były wykonalne, traktowane jako nowe wyzwanie, stają się niemożliwe do realizacji. Pracownik staje się przytłoczony, wyczerpany emocjonalnie i niezdolny do wykonania powierzonych zadań. Taka osoba często stosuje zachowania ucieczkowe i niechęć, dystansuje się i ma poczucie braku osiągnięć.

Wypalenie zawodowe może dotknąć każdego pracownika, na dowolnym etapie kariery i w każdej pracy, ale również zależy od wykonywanej pracy, stażu, wieku. Często jest to pozostałość po wysiłku i sporym zaangażowaniu w pracę. Większa wrażliwość i poziom empatii mogą pozytywnie korelować z ryzykiem wypalenia. Różnica przebiegu wśród kobiet i mężczyzn wynika z innych sposobów radzenia sobie z sytuacjami trudnymi, np. większą obojętnością, bądź identyfikowaniem się z problemami.

Silny stres, który przyczynia się do rozwoju tego zjawiska, sprawia, że wypalenie zawodowe wpływa nie tylko na relację pracownik-pracodawca, ale przekłada się również na relacje z bliskimi. Negatywne skutki wypalenia obejmują wszystkie dziedziny życia osobistego, zawodowego oraz zdrowie.

Sygnałami ostrzegawczymi mogą być: zmiana priorytetów, izolacja od spotkań towarzyskich, skłonność do stosowania używek, funkcjonowanie na zasadach automatycznych, odczuwanie pustki wewnętrznej, zmniejszona nadzieja na przyszłość, gdy dotychczasowe ważne cele stają się zbędne, silny konflikt potrzeb zewnętrznych i wewnętrznych, znaczny spadek wydajności.

Profesjonalna pomoc jest niezbędna, zanim wypalenie zawodowe wejdzie w zaawansowaną fazę mogącą doprowadzić do depresji, rozpaczy, ataków paniki i wyczerpania fizycznego i emocjonalnego. Zwraca się w praktyce uwagę na zachowanie równowagi między ponoszonym nakładem czasu i pracy a zadowoleniem z życia. Z pewnością nie należy zostawiać symptomów samych sobie, gdyż wypalenie zawodowe to poważny czynnik ryzyka dla zdrowia psychicznego i somatycznego. W razie pytań zachęcam do kontaktu.

Zachęcam do zapoznania się z pracą dr Marleny Stradomskiej – psycholog, psychoterapeutki, suicydolog z Katedry Psychologii Klinicznej i Neuropsychologii UMCS w Lublinie:

Czym jest wypalenie zawodowe, jak można je zidentyfikować i jakie są sposoby na walkę z tym zjawiskiem? Zapraszamy do zapoznania się z kolejnym komentarzem eksperckim dr Marleny Stradomskiej z Katedry Psychologii Klinicznej i Neuropsychologii UMCS. Tekst powstał w ramach inicjatywy Centrum Pra...

11/08/2022

Lęk i strach- sprzymierzeniec czy przeszkoda?

Lęk to psychologiczna i biologiczna odpowiedź organizmu na zagrożenie. Jest wszechobecny i towarzyszy wielu codziennym sytuacjom. Yerkes i Dodson, w swoich pracach opisywali, że zbyt silny lęk paraliżuje zachowanie, ale ten o umiarkowanym natężeniu działa motywująco. Problem zaczyna się, gdy staje się on nieprzystosowany do miary zagrożenia. Często w potocznym rozumieniu myli się lęk ze strachem. Od lęku różni się głównie tym, że jest proporcjonalny w stosunku do niebezpieczeństwa. Mobilizuje do reakcji ,,walka lub ucieczka”. Gdy staje się nieproporcjonalny do zagrożenia, sprawia, że przestajemy myśleć racjonalnie. Wtedy utrudnia szukanie rozwiązań i dezorganizuje zachowanie.

Różnego typu zaburzenia lękowe należą do najczęstszych problemów psychicznych, z którymi spotykam się w swojej praktyce psychologicznej. Szacuje się, że cierpi na nie ok. 25 proc. ludzi. Może mieć postać lęku napadowego, uogólnionego lub specyficznego, zwanego fobią. Jest związany z zespołem uogólnionego zaburzenia lękowego, lękiem przed separacją (zwykle wieku dziecięcego), lękiem społecznym, objawami PTSD, a także OCD. Zgodnie z kryteriami Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych (ICD-10) zaburzenia lękowe rozpoznajemy wówczas, gdy osoba ma subiektywne odczucie utraty kontroli nad emocjami, a objawom o naturze psychopatologicznej zaczynają towarzyszyć liczne objawy bólowe somatyczne.

Metodą w leczeniu zaburzeń lękowych jest psychoterapia łączona z farmakoterapią. Często lęk tylko jest przejawem poważniejszych problemów, które nie zostały wcześniej przepracowane, bądź ma podłoże neurologiczne, czynnościowe. Częścią mózgu odpowiadającą za odczuwanie lęku jest m.in. ciało migdałowate. Co ciekawe wiele z leków przeciwlękowych opartych o alprazolam (np. popularny Xanax), lorazepam i clonazepam, działają uspokajająco właśnie na tą strukturę.

Psychoterapia jest procesem długotrwałym i wymagającym zaangażowania ze strony klienta. Proces polega na wypracowaniu indywidualnych metod radzenia sobie z lękiem, co zmniejsza ryzyko nawrotów. Zaburzenia lękowe się leczy i są wyleczalne. Zachęcam do zadawania sobie pytania co się za nim kryje, o czym może świadczyć i jak wpływa na codzienne funkcjonowanie oraz przełamania lęku przed szukaniem specjalistycznej pomocy.

Zapraszam do konsultacji i zachęcam do zapoznania się z artykułem Agnieszki Gostyńskiej– psycholog klinicznej, psychoterapeutki SWPS:

Uniwersytet SWPS

20/07/2022

Jak funkcjonuje mózg… w kosmosie?

Zrozumienie tamtejszej psychologii wciąż ma przed sobą długą drogę. Ponadto naukowcy coraz częściej badają kwestie psychologiczne związane z takimi podróżami. Wiele czynników wpływających na astronautów wynika ze stresującego środowiska statku kosmicznego. Zakłócony sen, duże obciążenie umysłowe, wysoki poziom dwutlenku węgla i mikrograwitacja. Są zamknięci na małej przestrzeni z grupą ludzi przez niezwykle długi czas, bez możliwości prowadzenia rozmów w czasie rzeczywistym.

Astronauci na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej (ISS) widzą 16 wschodów i zachodów słońca w ciągu każdego 24-godzinnego dnia na Ziemi ( wg NASA). Sztuczne oświetlenie jest jeszcze bardziej dotkliwe, gdyż składa się głównie z fal światła niebieskiego. Skutkuje to obniżeniem efektywności testów pamięciowych, dając wyniki obserwowane we wczesnych stadiach demencji Alzheimera i łagodnych zaburzeniach poznawczych.

Projekt NASA ujawnił, że wielu astronautów doświadcza osłabienia wzroku po misjach spowodowanych wpływem nieważkości na mózg i płyn mózgowo-rdzeniowy, czego skutki mogą trwać latami.
W 1976 r. radziecka misja Sojuz 21 została wstrzymana po „wspólnym złudzeniu” wśród członków załogi, którzy zgłosili podejrzany zapach, którego nigdy nie można było zidentyfikować.
W 1985 r. sowiecka misja Sojuz T14-Salyut 7 dobiegła nagłego końca, najprawdopodobniej z powodu czynników depresyjnych.
Jednak lot kosmiczny ma również pozytywne skutki psychologiczne. W obszernym badaniu empirycznym opublikowanym w 2006 r. wymieniono niektóre pozytywy: poczucie uznania i zachwytu nad pięknem Ziemi, lepszymi relacjami międzyludzkimi i zwiększoną duchowością.

Przy użyciu skanów fMRI, naukowcy odkryli zmniejszenie łączności obszarów motorycznych i przedsionkowych – niezbędnych w ruchu – po długich lotach kosmicznych.
Badanie z 2016 r. prowadzone przez UC Irvine wykazało, że ekspozycja na galaktyczne promienie kosmiczne może wywołać długotrwałe problemy poznawcze u astronautów, w tym chroniczną demencję.

Co ciekawe, pojawiły się również pewne zmiany behawioralne, które wynikały ze wzrostu akwaporyny-4, a mianowicie wyższą skłonność do zachowań ryzykownych. Istnieje również obawa, że astronauci podróżujący na Marsa bez widoku Ziemi mogą odczuć jeszcze większy stres psychospołeczny i izolację.

Przestrzenie wokół naczyń krwionośnych w mózgach niektórych astronautów były poszerzone, okazało się, że zmiany te są trwałe, ale nie postępujące na Ziemi. Co więcej, nie zaobserwowano ich u astronautów, którzy już wcześniej przebywali na ISS. Oznacza to, że długi pobyt w kosmosie zmienia mózg, ale tylko jeden raz.

Zachęcam do zapoznania się z publikacjami neurologa i naukowca Prof. Nayefa Al-Rodhana i
dr Juana Piantino z Oregon Health & Science University (OHSU) School of Medicine I publikacją:
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5791508/

Zdjęcie: Shutterstock

04/07/2022

Studia a stres – czynniki ryzyka dla zdrowia psychicznego

Dzisiaj chciałbym poruszyć temat, z którym spotykałem się wielokrotnie w mojej praktyce psychologicznej. Problem stresu- temat wielokrotnie poruszany a jednak dla wielu wciąż prozaiczny, może prowadzić do poważnych konsekwencji, szczególnie u młodych dorosłych.

W literaturze psychologicznej i psychiatrycznej pojawia się ostatnio coraz więcej prac wskazujących na narastające problemy ze zdrowiem psychicznym studentów. Okres studiów jest czasem podwyższonego ryzyka, gdyż większość zaburzeń psychicznych rozpoczyna się pod koniec okresu dojrzewania i we wczesnej dorosłości. Z drugiej strony problemy psychiczne wiążą się z mniejszą stygmatyzacją społeczną i możliwe, że młodzi ludzie z większą otwartością o nich mówią.

Czas studiów to źródło czynników stresotwórczych (np. egzaminy, sesja, organizacja czasu, wystąpienia na forum publicznym, samodzielne mieszkanie, nowe otoczenie, relacje). Ci, którzy muszą jeszcze w trakcie studiów pracować zawodowo, doświadczają stresu podwójnie. Wyniki badań potwierdzają podwyższony poziom stresu szczególnie u studentów kierunków medycznych. Środowisko, które charakteryzuje się wysokimi wymaganiami, presją czasu i osiągnięć, sprzyja budowaniu rywalizacji wśród studentów.

Dlatego tak ważna jest profilaktyka stresu, by zapobiegać jego późniejszym skutkom. Zaburzenia depresyjne i lękowe uznaje się za jedne z największych problemów zdrowotnych społeczeństw w skali ogólnoświatowej.

Osoby cierpiące na depresję mają często zaburzenia przebiegu procesów umysłowych, takich jak koncentracja uwagi, podejmowanie decyzji i funkcjonowanie pamięci. Osobie dotkniętej depresją ogromną trudność może sprawiać nawet dokonywanie prostego wyboru, i zauważają też u siebie pogorszenie pamięci. W sposób pośredni symptomy mogą się objawiać np. przez: absencję na zajęciach, konflikty wewnętrzne, okresy wzmożonej i obniżonej aktywności, apatię, wycofanie się z jakichkolwiek aktywności, bierność i zaburzenie rytmu okołodobowego przy chronicznym stresie.

U zdrowej jednostki naturalną konsekwencją zaistnienia stresu jest dążenie do redukcji napięcia. W literaturze psychologicznej zjawisko to występuje pod nazwą radzenia sobie (ang. coping). Umiejętność radzenia sobie ze stresem może przybrać formę działań mających na celu zwalczenie stresu oraz formę działań obronnych.

Dlatego warto jak najwcześniej korzystać z profesjonalnej pomocy, edukacji zdrowotnej oraz wsparcia społecznego, jak również podejmować naukę efektywnych sposobów radzenia sobie ze stresem, najlepiej skoncentrowanych na zadaniu.

Jako działania profilaktyczne prowadzące do radzenia sobie ze stresem można wskazać:

-trening psychologiczny oraz pedagogiczny radzenia sobie ze stresem, już od najmłodszych lat
-rozwijanie instytucjonalnych form wsparcia, tworzenie programów kształcących umiejętność walki ze stresem
-organizację własnej pracy (unikanie prokrastynacji), planowanie działań, ustalanie celów i priorytetów, szczególnie pod presją czasu
-zmianę interpretacji stresora negatywnego- na wyzwanie (eustres)
-regularną aktywność fizyczną, która redukuje stres, poprawia samopoczucie na skutek zwiększenia stężenia endorfin we krwi
-odpowiednią ilość snu
-metody relaksacyjne
- systemy wsparcia edukacyjnego na uniwersytetach np. na Uniwersytecie Jagiellońskim działa ,,Konstelacja Lwa” oraz Studencki Ośrodek Wsparcia i Adaptacji ,,SOWA”
-odpowiednie warunki zewnętrzne do odpoczynku
-dystansowanie się do problemu, samokontrolę stanu emocjonalnego, poszukiwanie wsparcia społecznego, przyjmowanie odpowiedzialności, czy pozytywną reinterpretację wydarzenia
-metody radzenia sobie ze stresem (np. skoncentrowane na problemie i zadaniu, pozytywne przewartościowanie, poczucie humoru oraz zajmowanie się czymś innym)
-szkolenie usprawniające koncentrację, zdolność logicznego myślenia, uwagę, rozwijające kreatywność, poprawną autoprezentację
-poznanie technik lepszego zapamiętywania: mapa myśli, łańcuchowa metoda skojarzeń, haki pamięciowe
-korzystanie z pomocy takich jak kalendarz, stoper, notatki, nauka szybkiego czytania, mnemotechniki, powtórki, rozwiązywanie przykładowych zadań, regularne powtarzanie materiału
-wsparcie w realistycznym planowaniu działań na studiach (np. pisaniu pracy magisterskiej)
-identyfikację źródeł stresu

Zachęcam do zapoznania się z literaturą na ten temat 😊

Jurkiewicz B., Kołpa M. Stres a ryzyko wystąpienia depresji u ludzi młodych w przedziale wiekowym 20–35 lat. Problemy Pielęgniarstwa 23(1), 2016, s. 13-19.

Karmolińska-Jogodzik Ewa, Zaburzenia depresyjne wśród studentek i studentów w Polsce [Depressive Disorders Among Students in Poland]. Studia Edukacyjne nr 55, 2019, Poznań 2019, s. 139- 162.

Bagrowski B. Stres, aktywność fizyczna i jakość snu a pamięć prospektywna i retrospektywna u studentów kierunków medycznych. Polskie Forum Psychologiczne. Wydawnictwo UKW Bydgoszcz 2022; 27(1): 45-62.

Zdjęcie: www.polityka.pl autor: Image Source / Corbis

09/06/2022

Czym jest ,,Hikkomori"?
To słowo pochodzące z języka japońskiego oznacza m.in. „wejście do środka i niewychodzenie na zewnątrz”, „ograniczenie się do przebywania w zamkniętej przestrzeni, domu, pokoju”. Zjawisko to po raz pierwszy zaobserwowano wśród młodzieży, szczególnie płci męskiej, w Japonii w latach 90. W nowym znaczeniu polega na izolowaniu się od społeczeństwa i niemożności uczestnictwa w życiu społecznym (ang. social withdrawal).
W ostatnich latach zjawisko to zaczęło się nasilać w Azji, a także na całym świecie z powodu izolacji spowodowanych pandemią. Okazuje się, że może ono mieć również podstawy biochemiczne.

Zapraszam do zapoznania się z artykułem na ten temat :) https://neuroexpert.org/wiki/biomarker-patologicznego-zostawania-w-domu/

P.S. Na tej stronie również znajdą Państwo wiele innych ciekawostek z zakresu neuropsychologii :)

Hikikomori pochodzi od japońskiego słowa oznaczającego “wejście do środka i niewychodzenie na zewnątrz”. W latach 90. XX wieku użyto go do określenia patologicznego wycofania społecznego, polegającego na niewychodzeniu do pracy lub szkoły, z wyjątkiem okazjonalnych wyjść, przez co ...