27/07/2022
Ciekawy artykuł rozwiewający wiele wątpliwości
Ryzyko zapalenia dziąseł i chorób przyzębia jest znacznie wyższe u kobiet w ciąży. Jego skutki mogą być bardzo poważne zarówno dla matki, jak i dziecka: przedwczesny poród, nadciśnienie ciążowe czy niska masa urodzeniowa. Po raz kolejny rozwiązaniem jest prawidłowa, systematyczna higiena jamy ustnej.
Choroby przyzębia u kobiet w ciąży
W trakcie ciąży w ciele kobiety zachodzi wiele zmian. Jedną z nich są duże zmiany hormonalne. Badania pokazują, że wzrost endogennych hormonów steroidowych, towarzyszący ciąży przyspiesza rozwój zapalenia dziąseł, które inicjowane jest przez płytkę nazębną. Według danych amerykańskiej agencji zdrowia Centers for Disease Control and Prevention 60-75% ciężarnych kobiet cierpi na zapalenie dziąseł. Nieleczone może doprowadzić do rozwoju choroby przyzębia. Jej skutkiem może być przedwczesny poród, niska masa urodzeniowa dziecka czy nadciśnienie ciążowe i stan przedrzucawkowy.
Podwyższone ryzyko chorób przyzębia u ciężarnych
Zwiększone ryzyko chorób przyzębia u kobiet w ciąży związane jest ze wzrostem stężenia progesteronu oraz estrogenu, które prowadzą do rozpulchnienia i przekrwienia dziąseł. W takim
stanie są one bardziej podatne na rozwój stanu zapalnego. Mechanizm ten został opisany w wielu badaniach: wzrost progesteronu zwiększa przepuszczalność naczyń włosowatych, również w dziąsłach, przez co tkanka staje się bardziej wrażliwa na bakterie z płytki nazębnej. Inne badania wskazują także na prozapalne działanie zwiększonej ilości estrogenów i relaksyny między drugim, a ósmym miesiącem ciąży. Skutki chorób przyzębia u kobiet w ciąży mogą być bardzo poważne, zarówno dla matki, jak i dziecka. Metaanaliza opublikowana w 2019 roku, w której badania objęły łącznie 10 215 kobiet potwierdziła
związek zapalenia przyzębia ze zwiększonym ryzykiem przedwczesnego porodu. Innym negatywnym skutkiem może być niska masa urodzeniowa dziecka. Istnieją także badania, które potwierdzają występowanie tych dwóch negatywnych efektów jednocześnie, u kobiet, które miały zapalenie przyzębia. Wiele raportów i badań, w tym raport z 15 badań z udziałem 5111 kobiet, przedstawia także dowody na zwiększone ryzyko wystąpienia nadciśnienia ciążowego i stanu przedrzucawkowego, który może być zagrożeniem dla zdrowia i życia matki i dziecka.
Zapobieganie i profilaktyka
Leczenie i zapobieganie chorobom przyzębia poprzez terapię periodontologiczną, czyli skaling i rootplaning, może mieć wpływ na ciążę i jej przebieg, jednak wyniki badań w tym obszarze nie są jednorodne. Istnieją zarówno przeglądy systematyczne, które potwierdzają statystycznie istotną korzyść terapii periodontologicznej dla zmniejszenia częstotliwości występowania negatywnych skutków choroby przyzębia dla ciąży, jak i takie, które tych korzyści nie dowodzą. Kluczowe znaczenie dla zapobiegania rozwojowi zapalenia dziąseł u kobiet w ciąży ma codzienna higiena jamy ustnej, która pozwala usunąć płytkę nazębną. Badania wykazały, że płukanie jamy ustnej
płynem przeciwbakteryjnym przynosi istotne korzyści dla przebiegu ciąży – przegląd systematyczny z metaanalizą na podstawie 5 badaniach klinicznych, w których doniesiono, że codzienne stosowanie płynu do płukania jamy ustnej z chlorheksydyną korelowało z efektem zmniejszenia liczby
przedwczesnych porodów. Korzystny wpływ w usuwaniu i zapobieganiu odkładania się biofilmu wykazano także dla past z fluorkiem cyny. Substancja ta pozwala również ograniczyć krwawienie z dziąseł. W utrzymaniu prawidłowej higieny jamy ustnej najważniejsza jest jednak kontrola mechaniczna biofilmu. Na podstawie metaanalizy z 2020 roku z udziałem 2145 pacjentów wykazano wyższą skuteczność w usuwaniu płytki nazębnej szczoteczek elektrycznych z małą okrągłą główką w
stosunku do szczoteczek manualnych i innych elektrycznych. Badania te wykazały ,że pacjenci używający takich szczoteczek trzy razy częściej uzyskują stan zdrowych dziąseł w porównaniu do pacjentów myjących zęby szczoteczką manualną. Najnowsza szczoteczka elektryczna z małą, okrągłą główką z napędem magnetycznym wykonuje ruchy oscylacyjno-rotacyjne oraz delikatne mikrowibracje skutecznie oczyszczając zęby przy zachowaniu pełnego komfortu użytkownika. Ograniczenie stosowania niektórych leków i preparatów oraz procedur leczniczych w połączeniu z lękiem pacjentek o możliwość wystąpienia ryzyka dla płodu często utrudnia podjęcie leczenia kobiety ciężarnej, a nawet staje się przyczyną zaniechania przez nią wizyt stomatologicznych. Dezinformacja dotycząca występowania wysokiego ryzyka każdego rodzaju procedur stomatologicznych w okresie prenatalnym oraz strach przed nimi dość często powodują całkowite zaprzestanie korzystania z opieki stomatologicznej co może skutkować poważnymi powikłaniami zarówno dla matki jak i dziecka. Dlatego edukacja stomatologiczna tej grupy pacjentów jest szczególnie istotna i powinna być podejmowana w każdej przestrzeni, w tym również w social mediach takich jak Facebook.
W Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 16 sierpnia 2018 r. w sprawie standardu organizacji opieki okołoporodowej, obowiązującym od 1 stycznia 2019 r. zwrócono uwagę na potrzebę zgłoszenia się do lekarza dentysty już na początku trwania ciąży: „zalecenie kontroli stomatologicznej do 10.
tygodnia ciąży lub w chwili pierwszego zgłoszenia się”.
dr n. med. Katarzyna Ostrowska
Piśmiennictwo:
Usin MM, Tabares SM, Parodi RJ, Sembaj A. Periodontal conditions during pregnancy associated with periodontal pathogens. Journal of Investigative and
Clinical Dentistry 2013; 4:54-59.
American Dental Association Council of Access, Prevention, and Interprofessional Relations, 2006 – quoted in Centers for Disease Control and Prevention:
Pregnancy and Oral Health web page (www.cde.gov/oralhealth/publications/features/pregnancy-and-oral-health.html) last reviewed: February 19, 2019.
Hugoson A. Gingivitis in pregnant women. A longitudinal clinical study. Odontol Revy 1971. 22:65-84.; Stamm JW. Epidemiology of gingivitis. J Clin Periodontol
1986; 13:360-366.
Loe H. Periodontal changes in pregnancy. J Periodontol 1965; 36:209-217.
Manrique-Corredor EJ, Orozco-Beltran D, Lopez-Pineda A, Quesada JA, Gil-Guillen VF, Carratala-Munuera C. Maternal periodontitis and preterm birth:
Systematic review and meta-analysis. Community Dent Oral Epidemiol 2019; 47:243-251.
Daalderop LD,Wieland BV, Tomsin K, Reyes L, Kramer BW, Vanterpool SF. Periodontal disease and pregnancy outcomes: Overview of systematic reviews. JDR
Clinical & Translational Research 2018. 3:10-27.
Boutin A, Demers S, Roberge S, Roy-Morency A, Chanda F, Bujold E. Treatment of periodontal disease and prevention of preterm bith: Systematic review and
meta-analysis. American Journal of Perinatology 2013; 30:537-544.
Relationship between periodontitis and pre-eclampsia: a meta-analysis. Sgolastra F, Petrucci A, Severino M, Gatto R, Monaco A. PLoS One. 2013 Aug
19;8(8):e71387. doi: 10.1371/journal.pone.0071387. eCollection 2013. PMID: 23990948
Biesbrock A, He T, DiGennaro J, Zou Y, Ramsey D, Garcia-Godoy F. The effects of bioavailable gluconate chelated stannous fluoride dentifrice on gingival
bleeding: Meta-analysis of eighteen randomized controlled trials. J Clin Periodontol. 2019;46(12):1205-1216.
Grender J, Adam R, Zou Y. The effects of oscillating-rotating electric toothbrushes on plaque and gingival health. Am J Dent 2020; 33:3
