08/02/2023
Kolejny post o pamięci
🧠Klasyczny podział pamięci opiera się na kryterium czasu przechowywania informacji. Wywodzi się z magazynowego modelu Atkinsona i Shiffrina, powstałego w 1968 roku. W związku z tym wyróżnia się trzy systemy: magazyn sensoryczny, krótkotrwały (STS) i długotrwały (LTS). Magazyn sensoryczny jest specyficzny dla powiązanego z nim zmysłu, np. wzroku👁, słuchu👂, węchu👃. Każdy z nich przetrzymuje bodziec przez krótki okres, liczony w ms, w kodzie analogowym w stosunku do modalności zmysłowej, którą ów bodziec dociera do systemu poznawczego. Należy pamiętać, że do magazynu sensorycznego trafia cała informacja o danej sytuacji bodźcowej, wobec czego jego pojemność jest bardzo duża, większa niż STS (pamięć krótkotrwała). Pamięć sensoryczna funkcjonuje bez udziału woli, automatycznie, jednak fenomenologicznie każdy z nas doświadcza jej istnienia.
🧠Z kolei magazyn pamięci krótkotrwałej jest mało pojemny i łatwo ulega przeciążeniu. Na jego zawartość mogą składać się informacje pochodzące z magazynów sensorycznych jak również informacje przywołane z LTS (pamięć długotrwała). Podstawową funkcją tego magazynu jest przechowywanie informacji w czasie niezbędnym do jej przetworzenia zgodnie z celem, który jest w danym momencie realizowany. Czas przechowywania informacji w STS wynosi od kilku do kilkudziesięciu sekund. Jesteśmy świadomi tylko tych informacji, które znajdują się w naszym STS. Z pamięcią krótkotrwałą utożsamiana jest pamięć robocza (operacyjna).
🧠Pamięć długotrwała to magazyn pamięci przechowujący ogromne ilości informacji przez długi czas, od kilku godzin do wielu lat. Informacje magazynowane w tym systemie stają się dostępne naszej świadomości, kiedy zostaną przeniesione do pamięci krótkotrwałej. W ramach pamięci długotrwałej możemy wyróżnić pamięć deklaratywną (opisową, pamięć typu „wiem, że…”) i pamięć niedeklaratywną (nieopisową, pamięć typu „wiem, jak…”).
🧠Pamięć deklaratywna to pamięć świadoma, jawna. Zawarta jest w niej pamięć epizodyczna, w której znajdują się informacje dotyczące m.in. zdarzeń i epizodów z naszego życia, które potrafimy zlokalizować czasowo jak również przestrzennie. Prócz pamięci epizodycznej w ramach tego systemu rozróżnia się pamięć semantyczną, która zawiera wiedzę dotyczącą znaczenia słów, pojęć, praw, formuł, kategorii i faktów.
🧠Pamięć niedeklaratywna to inne niż deklaratywna rodzaje pamięci długotrwałej. Jej formy to mi. in.: warunkowanie klasyczne i instrumentalne, torowanie, pamięć proceduralna a także pamięć nieasocjacyjna, czyli habituacja i uwrażliwienie. Należy wspomnieć o jeszcze jednym podziale – na pamięć jawną, inaczej explicite (explicit memory), i pamięć utajoną, inaczej implicite (implicite memory). Najczęściej pamięć explicite jest utożsamiana z pamięcią deklaratywną, a pamięć implicite z pamięcią niedeklaratywną. Różnice między tymi dwoma rodzajami pamięci opisywane są w kategoriach udziału dowolnej kontroli i zaangażowania uwagi w procesach przypominania.
🧠Pamięć implicite nazywana jest pamięcią bez świadomości, ukrytą. Istnienie tej formy pamięci oznacza, że pamiętamy znacznie więcej, niż potrafimy sobie świadomie przypomnieć. Procesem pośrednim między tą formą pamięci a świadomym przypominaniem jest poczucie znaności (FOK).
🧠 Z pamięcią jawną mamy do czynienia podczas świadomego przypominania sobie zdarzeń.
Literatura:
*Daniluk B., Szepietowska E.M. (2008). Zaburzenia pamięci w następstwie uszkodzeń mózgu. W: Domańska Ł., Borkowska A.R. (red.). Podstawy neuropsychologii klinicznej. Wyd. UMCS, Lublin, 261-279.
*Herzyk A., Szepietowska E.M., Daniluk B., Zawadzka E. (2004). Pamięć jawna i ukryta a dysfunkcje mózgu – między świadomym i nieświadomym. Lublin, UMCS.
*Jagodzińska M. (2004). Nieświadome formy pamięci: przegląd badań i teorii. Przegląd Psychologiczny, 47, 4, 345-366.
*Nęcka E., Orzechowski J., Szymura B. (2007). Psychologia Poznawcza. PWN, Warszawa.
