09/10/2025
Czy Twoje dziecko łatwo się wzrusza, reaguje silnie na głośne dźwięki, a zmiana planów potrafi wywołać u niego łzy lub złość?
Być może masz w domu dziecko o wysokiej wrażliwości. To nie „nadwrażliwość” ani „przesada” – to cecha temperamentu, która niesie ze sobą zarówno wyzwania, jak i ogromny potencjał. Wysoka wrażliwość to cecha, którą posiada około 15–20% populacji.
Oznacza ona większą wrażliwość układu nerwowego na bodźce – zarówno zewnętrzne, takie jak hałas, światło, zapachy czy emocje innych ludzi, jak i wewnętrzne – czyli własne przeżycia, napięcia czy myśli. Dziecko wysoko wrażliwe przetwarza informacje głębiej, mocniej odczuwa emocje i szybciej się przeciąża, gdy świat staje się zbyt intensywny. Psycholożka Elaine Aron, autorka pojęcia highly sensitive person (HSP), opisała cztery kluczowe cechy wysokiej wrażliwości, znane jako akronim DOES: D – deep processing (głębokie przetwarzanie informacji, refleksyjność, potrzeba zrozumienia „dlaczego”), O – overstimulation (łatwe przeciążenie nadmiarem bodźców), E – emotional reactivity and empathy (silne emocje i duża empatia wobec innych) oraz S – sensitivity to subtleties (wrażliwość na detale i subtelne zmiany w otoczeniu).
Nie istnieje jeden test, który pozwala jednoznacznie stwierdzić, że dziecko jest wysoko wrażliwe, ale można zauważyć pewne charakterystyczne zachowania. Dziecko takie szybko reaguje płaczem, złością lub wycofaniem, gdy coś je przytłacza. Potrzebuje więcej czasu, aby zaadaptować się do nowych sytuacji – zmiana przedszkola, grupy czy planu dnia może być dla niego wyjątkowo trudna. Często intensywnie przeżywa emocje – zarówno swoje, jak i innych, bywa bardzo spostrzegawcze, dostrzega drobiazgi, które umykają innym. Nie lubi hałasu, mocnych zapachów, szorstkich ubrań, a po intensywnym dniu potrzebuje ciszy i samotności, by się zregenerować. Wysoko wrażliwe dzieci reagują również silnie na niesprawiedliwość i krytykę. Warto jednak pamiętać, że wysoka wrażliwość nie jest zaburzeniem – to neutralna cecha, która w zależności od środowiska może stać się zarówno źródłem trudności, jak i ogromnym zasobem.
Najważniejsze w pracy z dzieckiem wysoko wrażliwym jest wsparcie i akceptacja. Pierwszym krokiem jest przyjęcie jego wrażliwości z czułością, a nie próbą „naprawiania”. Unikaj komentarzy typu „nie przesadzaj” czy „nic się nie stało” – one uczą dziecko, że jego emocje są niewłaściwe. Zamiast tego warto powiedzieć: „Widzę, że to dla Ciebie trudne. Chcesz, żebym Ci pomogła się uspokoić?”. Dzieci o wysokiej wrażliwości bardzo potrzebują poczucia bezpieczeństwa, dlatego dobrze, by ich dzień był uporządkowany i przewidywalny. Jasne zasady i rytuały pomagają im oswoić świat, który bywa dla nich zbyt intensywny.
Po dniu pełnym bodźców dziecko potrzebuje czasu na regenerację – chwili ciszy, przytulenia, wspólnego czytania lub zabawy w samotności. Warto również uczyć je rozpoznawania i nazywania emocji.
Zamiast pytać „czemu płaczesz?”, lepiej pomóc nazwać to, co się dzieje: „Wyglądasz na rozczarowanego, bo chciałeś dłużej się bawić”. To rozwija świadomość emocjonalną i uczy, że emocje można wyrażać w bezpieczny sposób.
Nie mniej ważne jest wzmacnianie poczucia kompetencji dziecka. Zauważaj jego wysiłek, a nie tylko efekt – słowa „widzę, że bardzo się starałeś” budują w nim odporność psychiczną i wiarę w siebie. Wspieranie nie oznacza jednak chronienia za wszelką cenę – celem nie jest izolowanie dziecka od trudnych doświadczeń, ale pomaganie mu stopniowo uczyć się radzenia sobie z emocjami i nowymi sytuacjami.
Wysoko wrażliwe dzieci często słyszą, że „muszą się uodpornić”, jednak próby hartowania przez zawstydzanie lub bagatelizowanie emocji przynoszą odwrotny skutek – obniżają poczucie własnej wartości i zwiększają lęk. To właśnie wsparcie, akceptacja i bezpieczna więź pozwalają im rozkwitnąć. Dzięki temu rozwijają empatię, kreatywność, intuicję i zdolność do głębokich relacji z innymi ludźmi.
Wysoka wrażliwość to nie etykieta, lecz zaproszenie do uważniejszego, delikatniejszego wychowania. Dziecko, które czuje, że może być sobą – że jego emocje są ważne i zrozumiane – dorasta na osobę, która potrafi mądrze korzystać ze swojej wrażliwości.
Jeśli zauważasz u swojego dziecka cechy wysokiej wrażliwości i zastanawiasz się, jak najlepiej je wspierać w codzienności, rozmowa z psychologiem może pomóc Ci lepiej zrozumieć jego potrzeby i znaleźć własny spokój w rodzicielstwie.
