13/08/2023
Toksyczni rodzice to temat, o którym wciąż mało się mówi. Jak się jednak okazuje, do nadużyć na dzieciach dochodzi bardzo często i to nie tylko w patologicznych rodzinach.
Rodzice odgrywają bardzo dużą rolę w życiu dziecka. Niestety, mimo ogromnych chęci do tego, by dobrze wychować dziecko, popełniają wiele błędów wychowawczych często nie zdając sobie nawet z tego sprawy. Jak można rozpoznać toksycznych rodziców?
Jak może wyglądać dorosłe życie dzieci wychowywanych przez toksycznych rodziców? I wreszcie jak można się uwolnić od wpływu toksycznych rodziców?
Toksyczni rodzice, czyli jacy?
Toksyczni rodzice wcale nie muszą być agresywni, nerwowi i pełni przemocy. Z zewnątrz toksyczni rodzice mogą wyglądać na całkiem normalnych i przyjaznych ludzi. Jednak ich zachowania oraz sposób wychowania dzieci jest wyniszczający pod względem emocjonalnym oraz fizycznym. Tacy rodzice mogą ranić lekceważąc, znieważając lub poniżając. Ich zachowanie może być traumą dla dziecka, nawet w jego dorosłym życiu. Wielu rodziców nie daje sobie sprawy ze swojego toksycznego zachowania. W głębi duszy chcą wychować swoje dzieci bardzo dobrze, jednak nie pozwalają im na to własne problemy, w tym natury emocjonalnej oraz sytuacja życiowa, w której się znaleźli i nie potrafią sobie z nią poradzić. Swoim sposobem postępowania wobec dzieci mogą zasiać w nich lęk, strach oraz nieadekwatne poczucie winy w stosunku do popełnionych przewinień.
Tego typu rodzice w sposób dla nich naturalny mogą przekazywać podprogowe informacje swoim dzieciom, które w dłuższym czasie przynoszą szkodliwe efekty w postaci emocjonalnego wyniszczenia. Toksyczni rodzice potrafią zręcznie manipulować swoimi dziećmi dla własnych celów. Robią to, nawet po osiągnięciu przez dzieci dorosłego wieku.
Aby skrzywdzić dziecko pod względem emocjonalnym, wcale nie trzeba na nie krzyczeć, ani je bić. Ogromne piętno na młodej psychice wywiera natomiast despotyczne traktowanie oraz surowe metody wychowania. Rodzice w ten sposób narażają dziecko na długotrwały stres oraz lęk, który może odbić się na jego dorosłym życiu. Takie traktowanie dzieci można zaobserwować we wszystkich grupach społecznych. Status materialny nie ma tu większego znaczenia.
Cechy toksycznych rodziców
Po czym można poznać toksycznych rodziców? Toksycznymi rodzicami są zazwyczaj osoby, które cierpią z powodu zaburzonego poczucia własnej wartości.
Brak wsparcia oraz poczucia bezpieczeństwa – nie da się przewidzieć zachowania toksycznych rodziców. Dzieci raz obserwują pełnię ich zadowolenia, a drugim razem nerwy, złość i zmianę zdania. Jednego razu można liczyć na wsparcie z ich strony, a drugiego odrzucą swoje dziecko. Takie zachowanie nie zapewnia poczucia stabilizacji i bezpieczeństwa. Toksyczny ojciec czy matka w trudnej życiowej sytuacji może się odwrócić i nie udzielić wsparcia.
Poniżające żarty – toksyczny rodzic pozwala sobie na przykre i poniżające żarty w stosunku do swoich dzieci. Rodzice mogą żartować, kiedy spotykacie się sami, lub w gronie rodziny i znajomych. Kąśliwą uwagę przykrywają zazwyczaj stwierdzeniem „to tylko żart”. Żart, który potrafi wyrządzić wiele przykrości zawartą w nim krytyką i ironią.
Domaganie się ciągłej uwagi – toksyczny rodzic uważa się na osobę ważniejszą od pracy swojego dziecka, zainteresowań oraz życia prywatnego. Taki rodzic wymaga pozostawienia wszelkich spraw oraz udzielenia mu pomocy, rozmowy czy wysłuchania. Toksyczny rodzic wymaga uwagi i prawienia komplementów.
Nadmierna krytyka – nie łudź się, że twoja ciężka praca oraz osiągnięcia zostaną docenione przez toksycznego rodzica. Najlepszy komplement dostrzeżesz w milczeniu. Toksyczny rodzic widzi tylko twoje błędy i niedociągnięcia, za które nie omieszka cię skrytykować.
Przerzucanie winy – toksyczny rodzic wpaja dziecku, że to ono ponosi odpowiedzialność za to, jak jest traktowane i za to, jak wygląda sytuacja w domu. Toksyczny rodzic nie poczuwa się w żaden sposób do odpowiedzialności za swoje zachowanie. Dziecko w ten sposób zaczyna wierzyć, że nerwowe czy nawet agresywne zachowanie rodzica, jest spowodowane jego niewłaściwym zachowaniem.
Brak miejsca na złe emocje – każde dziecko powinno dawać upust swoim złym emocjom, a rodzic powinien pomagać dziecku rozumieć te emocje oraz uczyć dziecko, jak może nad nimi panować. Toksyczni rodzice nie widzą miejsca na złe emocje, które od razu są tłamszone.
Jak się zachowuje toksyczny rodzic
Toksyczny rodzic swoim zachowaniem zrobi wszystko, aby tylko mieć nad swoim dzieckiem stałą kontrolę. W swoich działaniach może również szantażować i manipulować w ukryty sposób. Do spełnienia swoich celów może wzbudzać poczucie winy i tym samym odgrywać rolę ofiary. Takim zachowaniem toksyczny rodzic niemal zawsze dostaje to, czego chce. W obliczu zmiennych warunków, rodzic – aktor zmienia odgrywaną rolę. Szybko może przeobrazić się w tyrana lub zimną osobę pozbawioną uczuć. Warto zaznaczyć, że działania toksycznych rodziców sprawiają, że dziecko nie ma możliwości działania, jako odrębna jednostka.
Taki rodzic robi wszystko, by dziecko cały czas w pewien sposób było uzależnione od jego wpływu. Dzieje się tak nawet, po opuszczeniu przez dziecko domu rodzinnego. Toksyczny rodzic może często telefonować do swojego dorosłego dziecka. Stanowić to będzie swego rodzaju kontrolę życia. Rodzic będzie się starał mieć swoje dziecko na każde skinienie, a jeśli to nie rzuci wszystkiego i nie przyjedzie z pomocą, toksyczny rodzic będzie stosował przemoc emocjonalną, wpędzając w poczucie winy. Do typowych zachowań toksycznego rodzica należy również krytykowanie wszystkich partnerów życiowych dziecka. Ponadto w zachowaniu rodzica można zaobserwować stosowanie przemocy emocjonalne, psychicznej, fizycznej oraz ekonomicznej. Relacje z toksycznym rodzicem prowadzą do nieprawidłowości w rozwoju dziecka oraz problemów w normalnym funkcjonowaniu już dorosłej osoby.
Rodzaje toksycznych rodziców
Toksyczni rodzice to nie tylko osoby żyjące w patologicznych, niepełnych rodzinach, w których na dobre zakorzeniony jest alkoholizm i bezrobocie. Istnieje wiele różnych rodzajów toksycznych rodziców. Takich rodziców można spotkać również w bogatych rodzinach, zajmujących wysoki status społeczny. Toksycznych rodziców można podzielić na rodzaje ze względu na rodzaj zachowania oraz sposób, w jaki wywierają toksyczny wpływ na swoje dzieci. Stosując taki podział, można wyróżnić rodziców:
stosujących przemoc słowną – tego rodzaju toksyczni rodzice używają bardzo wulgarnego języka. Przeklinają w obecności dzieci, oraz zwracając się bezpośrednio do nich. Ich toksyna polega również na poniżaniu dziecka, wyzywaniu oraz wyśmiewaniu. Taki rodzic będzie wzbudzał w dziecku poczucie winy i wypominał przewinienia. Możliwe, że usłyszy od rodzica, że ten żałuje, że się urodziło
rywalizujących – zdarza się, że rodzice traktują swoje dzieci, jak rywali. Zamiast cieszyć się z osiągnięć i sukcesów dziecka, są zawistni i zazdroszczą im
perfekcjonistów – wymagających tego samego od swoich dzieci. W takich rodzinach nie ma miejsca na błędy i porażki dziecka. Mimo wygórowanych wymagań, nigdy nie są wystarczająco zadowoleni z wyników i sukcesów dziecka
stosujących przemoc fizyczną – w takich relacjach na porządku dziennym będzie szturchanie i popychanie dziecka. Rodzice tego rodzaju często wpadają w złości i charakteryzują ich napady agresji. Bicie dziecka uznawane jest za coś normalnego, nieodłączny element wychowawczy
pasywnych – tacy rodzice po prostu nie reagują. Nawet gdy są świadkiem wyrządzania krzywdy ich dziecku
niedojrzałych – rodzice niedojrzali wciągają w dorosłe życie swoje dzieci, nakładając na nich swoje obowiązki. Nie chodzi tu o posprzątanie własnego pokoju, czy pomoc w wyrzuceniu śmieci. Rodzice niedojrzali wymagają od swoich dzieci, że zajmą się wychowaniem młodszego rodzeństwa oraz obowiązkami domowymi. Skutkuje to przemieszaniem ról rodzinnych.
przesadnie kontrolujących – nadmierna kontrola rodziców objawia się brakiem swobody, manipulowaniem uczuciami dziecka, oraz wychowania dziecka w taki sposób, by podejmowane decyzje zawsze konsultowało z rodzicem
alkoholicy – w takich rodzinach dziecko wychowuje się w poczuciu lęku i braku stabilizacji. Rodzice wymagają od dziecka trzymania w tajemnicy tego, co dzieje się w rodzinnym domu. Dziecko w takich toksycznych relacjach często przejmuje obowiązki domowe rodziców, lub również wpada w nałóg alkoholizmu
nadopiekuńczych – taki rodzic dba o dziecko najlepiej, jak potrafi. Często jego starania są nadmierne, a nadopiekuńczość wyrządza wiele krzywd. Taki rodzic nie uczy dziecka samodzielności. Dziecko nadopiekuńczego rodzica nawet w dorosłym życiu czuje się zależne i zobowiązane do właściwego zajmowania się rodzicami, co stanowi dowód wdzięczności i szacunku do nich. Dorosłe dzieci nadopiekuńczych rodziców, często rezygnują na ich rzecz z własnego życia
doprowadzający do nadużyć seksualnych – mowa o rodzicach dopuszczających kazirodztwo, gwałty oraz molestowanie dziecka. Taki rodzic może również nakłaniać dziecko do pozowania do nagich sesji. Takie zachowanie jest przestępstwem, dlatego rodzic szantażuje dziecko tak, by to nie wyjawiło sekretu rodziny.
Uzależniający emocjonalnie – nadmierne uczucia miłości przekazywane dziecku, mają za zadanie uzależnić dziecko, tak by w odpowiednim momencie zadziałał szantaż typu – „ja cię tak kocham, tyle ci daję, a ty zostawisz mnie samego?”.
Powyżej wymieniliśmy podstawowe typy toksycznych rodziców. Każdy rodzic popełnia błędy, wychowując swoje dziecko. Nie oznacza to jednak od razu, że jest toksycznym rodzicem. Sytuacja wygląda inaczej, gdy rodzice z pełną świadomością dopuszczają się nadużyć wobec dziecka.
Przyczyny błędów w wychowaniu
Co przyczynia się do popełniania przez rodziców błędów wychowawczych? Na początku warto zaznaczyć, że nie wszyscy rodzice świadomie dopuszczają się wobec swoich dzieci toksycznych zachowań. Wszyscy rodzice na co dzień borykają się z wieloma problemami. Ich życie nie kręci się tylko wokół wychowywania dzieci. Rodzice, jak normalni ludzie mogą być przeciążeni, czy nawet zwyczajnie zmęczeni. Nie są też wyjątkowo odporni na stres. Każdy rodzic popełnia błędy wychowawcze, warto jednak, by miłość i oddanie dla dziecka, zakrywała te potknięcia. Wychowanie dziecka nie należy do łatwych zadań. Właśnie dlatego młodzi rodzice często czerpią z rad własnych rodziców, a nawet swoich dziadków. W wielu przypadkach nie zdają sobie sprawy niskiej wartości wielu takich rad, i pełni troski o własne potomstwo wcielają je w życie.
Toksyczne zachowania rodziców nie pojawiają się same z siebie. Bardzo często są one wynikiem przeszłości oraz wychowania, jakie sami odebrali. Toksyczny rodzic bardzo często cierpi z powodu niskiego poczucia własnej wartości oraz zaburzonej samooceny. Całkiem możliwe, że sami mieli toksycznych rodziców, dlatego pewne nieprawidłowe zachowania, wydają się im całkiem normalne. Oni nawet nie wiedzą, że ich zachowanie jest toksyczne.
Skutki – dorosłe dzieci toksycznych rodziców
Do czego może prowadzić takie toksyczne rodzicielstwo? Toksyczne zachowania rodziców mogą prowadzić do zaniżenia poczucia własnej wartości u dziecka, smutku, łez i bólu. Na skutek toksycznego wychowania u dziecka może pojawić się i rozwijać depresja, której mogą towarzyszyć myśli samobójcze. W zależności od rodzaju zachowania toksycznego rodzica u dziecka może rozwinąć się opinia, że nie jest godne miłości oraz, że jego uczucia nie są ważne. Takie dziecko, gdy dorośnie również może mieć podobne problemy. Pojawić się one mogą w życiu zawodowym, takiej osobie ciężko będzie domagać się własnych praw. Problemy mogą pojawić się również w zbudowaniu poważnego związku, a także w małżeństwie, w którym często chcieliby mieć udział toksyczni rodzice. Skutki toksycznego wychowania odbiją się na każdej sferze dziecka także, gdy osiągnie ono dorosły wiek. Dzieci toksycznych rodziców częściej popadają w uzależnienie od alkoholu oraz substancji psychoaktywnych. Są pełne przygnębienia, smutku, żalu oraz nieufności względem drugiego człowieka.
Osoby, które były nadmiernie kontrolowane przez swoich rodziców, należą do osób zamkniętych w sobie, którym nawiązanie kontaktów społecznych przychodzi z wielkim trudem. Nieprzystosowanie do życia może objawiać się nawet, gdy dana osoba ma satysfakcjonującą pracę oraz kochającego partnera małżeńskiego. Taka osoba będzie czuła się niegodna zasług, oraz niekochana, czy też niezasługująca na miłość ze strony partnera małżeńskiego. Trauma z okresu dzieciństwa, jaką jest odebranie toksycznego wychowania, odciska piętno na całym życiu.
Ponadto toksyczne rodzicielstwo może prowadzić do:
uzależnienia nawet w dorosłym życiu od rodziców
unikania kontaktów z ludźmi
zaburzeń psychicznych: depresja, PTSD, zaburzeń lękowych, chorób psychosomatycznych
nieprzemijającego poczucia winy, myśli samobójczych, zachowań auto destruktywnych
problemów ze snem, koszmarów, objawów somatycznych
tworzenia nietrwałych i niestabilnych związków uczuciowych
niedojrzałości emocjonalnej, problemów tożsamościowych
Toksyczni rodzice – jak się uwolnić?
Jak już wcześniej wspomniano, każdy rodzic popełnia błędy. Nawet jeśli uda ci się dostrzec kilka cech wskazujących na to, że twój rodzic jest toksyczny, wcale nie musi tak być. Jeśli natomiast wiele zachowań oraz cech wymienionych w artykule, charakteryzuje twojego rodzica, to warto przemyśleć, co można zrobić w tej sprawie. Z całą pewnością można zdobyć się na szczerą rozmowę z rodzicem. Jednak szansa, że zrozumieją swoje toksyczne działania, jest niewielka. Większość toksycznych zachowań rodziców, jest argumentowana „robię to dla twojego dobra”, a toksyczne żarty „nie są przecież niczym złym”. Toksyczni rodzice zazwyczaj nie dostrzegają niczego złego w swoim zachowaniu.
Jak uwolnić się od toksycznych rodziców? Można zrobić to w sferze emocjonalnej. Nie trzeba od razu zrywać wszelkich kontaktów z rodzicami. Warto jednak nie reagować oraz nie odczuwać odpowiedzialności za uczucia rodziców. Toksyczny rodzic często manipuluje, wzbudzając poczucie winy, warto postawić temu opór i walczyć z takim zachowaniem. Dobrym sposobem będzie brak reakcji, na emocjonalny szantaż rodzica. Można pomyśleć nad postawieniem pewnych granic. Dla rodziców będzie to zupełnie nowa sytuacja, utrata kontroli nad życiem dorosłego dziecka może wywołać dezorientację, która może objawiać się w różny sposób. Warto jednak przetrzymać ten okres.
W postawieniu właściwych granic oraz w pracy nad asertywnością z pewnością pomoże psychoterapeuta. Wsparcie psychologiczne okaże się niezbędne również w wypadkach, w których toksyczne wychowanie wpływa na obniżenie komfortu życia dorosłego człowieka. Pomoc specjalisty pomoże odzyskać równowagę emocjonalną, właściwe spojrzenie na siebie i innych, oraz w uwolnieniu się od toksycznych wpływów rodziców.
źródło:
Toksyczni rodzice mogą mieć negatywny wpływ na całe nasze życie. Wychowani w ich wartościach możemy nie rozpoznać krzywdzących zachowań.
