26/09/2025
Public Health bez aptek to fikcja. Dlaczego Polska potrzebuje krótkich interwencji alkoholowych w aptekach?
Polityczne złudzenia i realne problemy
W Polsce od lat debata o alkoholu krąży wokół zakazów: nocnej sprzedaży, podnoszenia akcyzy, pomysłów quasi-prohibicyjnych. To działania widowiskowe, ale nieskuteczne. Historia pokazuje, że prohibicja nie zmniejsza konsumpcji – przenosi ją jedynie do szarej strefy, a koszty zdrowotne i społeczne rosną.
Tymczasem istnieją rozwiązania, które naprawdę działają. Jednym z nich są Brief Alcohol Interventions (BAI) – krótkie interwencje alkoholowe, stosowane w wielu krajach jako proste, szybkie i tanie narzędzie profilaktyki zdrowotnej.
Jak wygląda interwencja w aptece?
Apteka to naturalne miejsce, by takie działania prowadzić. Pacjent przychodzi tu regularnie, bez stygmatyzacji, a farmaceuta – jeden z najbardziej zaufanych zawodów medycznych – ma realny wpływ na zachowania zdrowotne pacjentów.
Interwencja w aptece to krótka, 5–10 minutowa rozmowa, podczas której farmaceuta:
• rozpoznaje ryzyko nadmiernego picia przy pomocy prostych narzędzi przesiewowych,
• uświadamia pacjenta, jakie konsekwencje zdrowotne i społeczne niesie nadmierne spożywanie alkoholu,
• pokazuje, jak wzorzec picia pacjenta wypada wobec norm zdrowotnych,
• motywuje do zmiany, wskazując realne korzyści redukcji spożycia,
• w razie potrzeby kieruje pacjenta do specjalistycznych placówek (signposting).
To nie jest terapia ani długotrwałe leczenie, ale edukacja zdrowotna i pierwszy krok ku zmianie.
Rola edukacyjna aptek
Apteki mogą i powinny pełnić rolę pierwszej linii profilaktyki. Rozmowa z farmaceutą nie stygmatyzuje, nie zamyka drzwi do dalszej pomocy, ale daje pacjentowi jasny komunikat: zmiana jest możliwa.
Dlatego kpina i absurdem jest mówienie o zdrowiu publicznym bez uwzględniania aptek. Politycy, którzy redukują rolę farmaceutów do roli sprzedawców leków, świadomie marnują potencjał jednego z najważniejszych zasobów systemu ochrony zdrowia.
Brief Alcohol Interventions – skuteczność udowodniona badaniami
• Lotfipour i wsp. (2012) – badanie wśród pacjentów urazowych na oddziale ratunkowym. Zastosowano komputerowe narzędzie CASI, które oceniało ryzyko na podstawie testu AUDIT i dobierało treść krótkiej interwencji. Wyniki pokazały, że nawet w tej trudnej grupie pacjentów interwencje zwiększały gotowość do zmiany zachowań.
👉 Wniosek: technologia wsparta rozmową działa także w warunkach ostrych i kryzysowych.
• Baker i wsp. (2012) – grupa badawcza: osoby z depresją i problemem alkoholowym. Już po pierwszej interwencji odnotowano pozytywne zmiany – redukcję picia i poprawę nastroju.
👉 Wniosek: szybka reakcja ma ogromne znaczenie kliniczne w grupach wysokiego ryzyka.
• Kaner i wsp. (2007, Cochrane Review) – przegląd badań w podstawowej opiece zdrowotnej. Krótkie rozmowy prowadzone przez lekarzy i pielęgniarki konsekwentnie obniżały spożycie alkoholu.
👉 Wniosek: BAI są skuteczne, tanie i łatwe do wdrożenia w praktyce klinicznej.
• McQueen i wsp. (2011, Cochrane Review) – badania wśród pacjentów hospitalizowanych z powodu nadużywania alkoholu. Krótkie interwencje prowadzone w szpitalu poprawiały wyniki zdrowotne i redukowały spożycie.
👉 Wniosek: nawet w warunkach szpitalnych krótkie działania przynoszą wymierne efekty.
• Ker i Chinnock (2008, Cochrane Review) – interwencje w miejscach, gdzie podaje się alkohol – pubach i restauracjach. Wprowadzenie prostych działań edukacyjnych zmniejszyło liczbę urazów i incydentów.
👉 Wniosek: BAI działają także w przestrzeni publicznej, nie tylko w placówkach medycznych.
Wnioski i podsumowanie
Dowody naukowe są jednoznaczne: krótkie interwencje alkoholowe działają w różnych środowiskach – od oddziałów ratunkowych, przez gabinety lekarzy rodzinnych, szpitale, aż po przestrzeń publiczną. Są tanie, proste i uniwersalne.
Dlatego wdrożenie BAI w aptekach w Polsce to logiczny i konieczny krok.
• Apteki są najbardziej dostępnymi placówkami ochrony zdrowia.
• Farmaceuci mają kompetencje i cieszą się wysokim zaufaniem pacjentów.
• Krótka rozmowa w aptece może stać się pierwszym impulsem do zmiany zachowań zdrowotnych.
Politycy, którzy ignorują te fakty, wybierają drogę zakazów i półśrodków. To nie jest brak wiedzy – to zaniechanie, które kosztuje życie i zdrowie tysięcy obywateli.
Właśnie o tym pisałem już w 2017 roku w mojej pracy doktorskiej, zwracając uwagę na rolę aptek w świadczeniu usług zdrowotnych i ich potencjał w zakresie profilaktyki [6].
Bibliografia
1. Lotfipour S, Cisneros V, Chakravarthy B, Barrios C, Anderson CL, Fox JC, Roumani S, Hoonpongsimanont W, Vaca FE. Assessment of Readiness to Change and Relationship to AUDIT Score in a Trauma Population Utilizing Computerized Alcohol Screening and Brief Intervention. Subst Abus. 2012;33(4):378-86. PMID: 22989282 | Full text – PMC
2. Baker AL, Kay-Lambkin FJ, Gilligan C, Kavanagh DJ, Baker F, Lewin TJ. When does change begin following screening and brief intervention among depressed problem drinkers? Subst Abuse Treat. 2012. PMID: 22981698
3. Kaner EF, Beyer F, Dickinson HO, Pienaar E, Campbell F, Schlesinger C, Heather N, Saunders J, Burnand B. Effectiveness of brief alcohol interventions in primary care populations. Cochrane Database Syst Rev. 2007;(2):CD004148. PMID: 17443541 | Cochrane Library
4. McQueen J, Howe TE, Allan L, Mains D, Hardy V. Brief interventions for heavy alcohol users admitted to general hospital wards. Cochrane Database Syst Rev. 2011;(8):CD005191. PMID: 21833953 | Cochrane Library
5. Ker K, Chinnock P. Interventions in the alcohol server setting for preventing injuries. Cochrane Database Syst Rev. 2008;(3):CD005244. PMID: 18646075 | Cochrane Library
6. Merks, P. (2017). The scope and quality of pharmaceutical services from the point of view of patients in Poland and England. Doctoral Thesis, Department of Pharmaceutical Technology, Faculty of Pharmacy, Collegium Medicum in Bydgoszcz, Nicolaus Copernicus University in Toruń, Poland.
Link: https://www.researchgate.net/publication/319742172_Merks_P_2017_The_scope_and_quality_of_pharmaceutical_services_from_the_point_of_view_of_patients_in_Poland_and_England_Doctoral_Thesis_Department_of_Pharmaceutical_Technology_Faculty_of_Pharmacy_Colle
