09/11/2025
Model Komunikacji i Mechanizmy Nieporozumień w Kontekście Atypowości
(własne doświadczenia i spostrzenie)
1. Komunikat Wyjściowy (Jednostka 1)
Proces komunikacji inicjowany jest przez "Jednostkę 1" (nadawcę), która formułuje i wysyła komunikat wyjściowy.
Jest to złożony zbiór informacji, przekazywany w jednym kierunku, składający się z trzech kluczowych warstw:
• Warstwa werbalna:
Obejmuje świadomie kontrolowaną treść wypowiedzi (merytoryka) oraz aspekty wokalne, takie jak ton głosu, intonacja, głośność i tempo mowy. Jest to ta część komunikatu, którą nadawca zazwyczaj kontroluje najbardziej świadomie.
• Warstwa niewerbalna (Mowa ciała):
Obejmuje sygnały wysyłane przez ciało, które są znacznie trudniejsze do świadomej kontroli. Składają się na nią:
o Mimika twarzy.
o Ruchy gałek ocznych (kontakt wzrokowy, jego unikanie).
o Postawa ciała, gestykulacja.
• Warstwa temporalna (Kontekst czasowy):
Unikalny zbiór zachowań nadawcy tuż przed wypowiedzeniem komunikatu werbalnego, w trakcie jego trwania oraz bezpośrednio po jego zakończeniu. Te subtelne działania stanowią integralną część całego przekazu.
Całość tych trzech warstw tworzy jeden, wielowymiarowy komunikat wyjściowy.
2. Proces Odbioru i Filtrowania (Jednostka 2)
Ten złożony komunikat wyjściowy jest następnie odbierany przez "Jednostkę 2" (odbiorcę).
Kluczowy proces zachodzi jednak natychmiast po recepcji:
komunikat jest przetwarzany przez filtry poznawcze odbiorcy.
Filtry te są indywidualną strukturą ukształtowaną przez całe dotychczasowe życie jednostki, w tym przez:
• Uwarunkowania poznawczo-biologiczne (np. specyfika neurologiczna, jak w przypadku ADHD).
• Uwarunkowania poznawczo-rozwojowe (doświadczenia, wzorce nabyte w procesie wychowania, traumy, styl przywiązania, jak w przypadku BPD).
3. Mechanizmy Filtrowania i Dysonans
Filtry poznawcze Jednostki 2 decydują o tym, jak komunikat zostanie zinterpretowany. Proces ten może przebiegać na trzy sposoby:
1. Rejestracja pełna: Odbiorca rejestruje i prawidłowo interpretuje całość zbioru informacji (sytuacja idealna, rzadka).
2. Rejestracja selektywna (Wykluczająca): Odbiorca rejestruje tylko wybrane części zbioru (np. skupia się na tonie głosu, ignorując treść), a pozostałe elementy komunikatu całkowicie wyklucza lub pomija.
3. Rejestracja zniekształcona (Dysonans): Odbiorca rejestruje wszystkie elementy, ale nadaje im inną wagę niż nadawca. Pewne części (np. ruch oczu) są odbierane ze wzmożoną siłą, a inne (np. treść werbalna) są wyciszane. Prowadzi to do swoistego dysonansu poznawczego.
4. Geneza Nieporozumienia
Problem pojawia się, gdy Jednostka 1, pewna spójności swojego komunikatu wyjściowego, konfrontuje się z reakcją Jednostki 2, która zastosowała mechanizm filtrowania nr 2 lub 3.
Okazuje się wówczas, że Jednostka 2 zinterpretowała przekaz w sposób całkowicie odmienny od intencji nadawcy.
Odbiorca skupił się na elementach, które dla nadawcy były nieistotne lub nieświadome (np. chwilowe napięcie mimiczne), uznając je za kluczową i najważniejszą część przekazu.
Dla Jednostki 1 istotna była treść werbalna; dla Jednostki 2 kluczowa okazała się mowa ciała, którą zinterpretowała przez swoje filtry (np. jako zagrożenie lub odrzucenie).
5. Konsekwencja: Destrukcyjny Konflikt
W sytuacji, gdy obie strony (a w szczególności Jednostka 1, zaskoczona reakcją) nie posiadają rozwiniętych umiejętności prowadzenia świadomego dialogu, empatii oraz zrozumienia dla odmienności procesów poznawczych drugiej osoby, dochodzi do eskalacji.
Ten brak zrozumienia dla procesu filtrowania prowadzi do wygenerowania impulsywnego i emocjonalnego przekazu o charakterze destrukcyjnym, który manifestuje się jako gwałtowna kłótnia lub głębokie nieporozumienie, utrwalające negatywne wzorce komunikacyjne.
studium przypadku na
www.inaczej-rkm.pl
Program „Inaczej RKM” powstał z potrzeby stworzenia przestrzeni, w której pacjent nie jest oceniany, ale naprawdę słuchany i wspierany
