26/09/2025
LIST OTWARTY DO PREZYDENTA RZECZPOSPOLITEJ POLSKIEJ KAROLA NAWROCKIEGO
Szanowny Panie Prezydencie,
Z najwyższym szacunkiem dla prawa rodziców do decydowania o edukacji swoich dzieci, apeluję o debatę opartą na faktach oraz wiedzy naukowej¹.
Pańska decyzja o wypisaniu dziecka z zajęć „Edukacji Zdrowotnej” wywołała ważną dyskusję publiczną, w której dominują uproszczenia dotyczące celu i treści nowego przedmiotu¹.
„Edukacja Zdrowotna” jest realizowana na podstawie wytycznych Ministerstwa Edukacji oraz oficjalnych stanowisk
1) Światowej Organizacji Zdrowia (WHO)¹,
2) Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego²³,
3) Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników⁴,
4) Polskiego Towarzystwa Seksuologicznego⁵⁶,
5) Polskiego Towarzystwa Psychologicznego⁷,
6) Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego⁸
i innych gremiów eksperckich⁹.
Program obejmuje profilaktykę chorób cywilizacyjnych oraz wszechstronną promocję zdrowia dzieci i młodzieży:
- edukację o dojrzewaniu i psychice²⁸,
- zasady higieny, żywienia, bezpieczeństwa²⁹,
- rzetelną edukację seksualną – opartą o założenia medyczne, zapobiegającą chorobom przenoszonym drogą płciową, nieplanowanym ciążom, przemocy seksualnej¹⁵.
Kluczowe polskie towarzystwa naukowe jednogłośnie wskazują, że:
1) edukacja zdrowotna ogranicza zachorowalność na choroby przewlekłe, nowotworowe i psychiczne²,⁸,⁹,
2) redukuje liczbę ciąż nastolatek i aborcji⁴ ¹⁵,
3) chroni przed uzależnieniami, poprawia dobrostan psychiczny²⁷⁸,
4) promuje odpowiedzialne, szanujące innych postawy, opóźnia wiek inicjacji seksualnej⁵¹⁵,
5) buduje kompetencje psychospołeczne i zdrowy styl życia na dorosłość²⁸⁹.
Stanowiska Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego²³ oraz Polskiego Towarzystwa Ginekologów⁴ i Seksuologicznego⁵⁶ podkreślają, że skuteczna edukacja zdrowotna powinna być obowiązkowym elementem programu szkolnego oraz prowadzona przez wykwalifikowanych specjalistów, zgodnie z aktualną wiedzą naukową⁴⁵.
Polskie Towarzystwo Psychologiczne⁷ i Psychiatryczne⁸ akcentują, że ten przedmiot jest niezbędny w prewencji zaburzeń psychicznych i poważnych problemów wieku młodzieńczego, a zaniedbania w tym zakresie grożą falą depresji, samobójstw, uzależnień oraz przemocy w dorosłości²⁷⁸.
Międzynarodowe wytyczne WHO¹ i rekomendacje UNESCO, UNICEF oraz Europejskiej Akademii Pediatrii¹³⁹ potwierdzają, że wysokiej jakości edukacja zdrowotna:
1) obniża wskaźniki przemocy seksualnej,
2) podnosi świadomość zdrowotną nastolatków,
3) chroni przed zachowaniami ryzykownymi,
4) wpływa pozytywnie na stan zdrowia populacji w dorosłym życiu¹¹³⁹.
Apeluję o prowadzenie debaty w oparciu o dowody naukowe i stanowiska ekspertów – w trosce o zdrowie i dobro dzieci i młodzieży.
Jako lekarz ginekolog-położnik z ponad 20-letnim doświadczeniem, a zarazem jako rodzic i obywatel, czuję obowiązek podzielenia się z Panem refleksją na temat Pańskiej decyzji o wypisaniu syna z zajęć edukacji zdrowotnej.
Piszę ten list z szacunkiem, ale i głębokim niepokojem – w trosce o dobro Pańskiego dziecka, wszystkich dzieci i naszą wspólną przyszłość. Pańskie słowa o „przemycaniu ideologii” i obronie tradycji zabrzmiały donośnie, jednak pozwolę sobie zwrócić uwagę, że edukacja zdrowotna to nie ideologia, lecz nauka i codzienność.
Jej celem nie jest burzenie wartości, ale ochrona życia i zdrowia młodego pokolenia. Jak trafnie ujęła to jedna z posłanek: „Edukacja zdrowotna to nie jest ideologia […] to jest codzienność, z którą mierzą się nasze dzieci, bo depresja, uzależnienia, hejt w sieci nie pytają o poglądy”.
Wyzwania zdrowotne młodego pokolenia
Nie sposób przecenić skali wyzwań, przed jakimi stoją dziś młodzi ludzie. Proszę spojrzeć na twarde dane epidemiologiczne, które powinny poruszyć sumienie każdego odpowiedzialnego rodzica i osoby sprawującej najwyższy urząd w państwie:
– Samobójstwa nieletnich: W 2024 roku aż 127 dzieci i nastolatków odebrało sobie życie. Choć liczba ta nieco spadła względem rekordowo tragicznego 2022 r., wciąż mówimy o setkach rodzin zrujnowanych niewyobrażalną stratą.
Eksperci alarmują, że młode pokolenie zmaga się z epidemią depresji i kryzysów psychicznych – w 2024 odnotowano ponad 2000 prób samobójczych osób poniżej 18. roku życia. To nie abstrakcja: to realne dzieci, często osamotnione z problemami.
Jak zauważa krajowa konsultant ds. psychiatrii dziecięcej dr Aleksandra Lewandowska, kluczem jest profilaktyka i edukacja: „Dużą nadzieję wiążę z przedmiotem edukacja zdrowotna” – mówi, podkreślając, że właśnie takie zajęcia mogą uczyć dzieci radzenia sobie z emocjami, stresem i szukania pomocy.
Czy naprawdę chcemy odbierać młodzieży tę nadzieję?
Ofiary przemocy seksualnej:
Każdego roku w Polsce wszczynanych jest ponad 2000 postępowań w sprawach wykorzystania seksualnego małoletnich, a około 1200–1400 czynów zostaje potwierdzonych jako przestępstwa.
To tylko wierzchołek góry lodowej, bo wiele dzieci milczy z lęku i wstydu. Statystyki są wstrząsające – z danych sądowych wynika, że ponad 600 dzieci rocznie pada ofiarą przestępstwa obcowania płciowego z osobą poniżej 15 lat.
Większość ofiar to dziewczynki, choć chłopcy również doświadczają takich dramatów.
Proszę pomyśleć: czy nie wolałby Pan, by Pańskie dziecko wiedziało, gdzie stawiają granice intymności, jak rozpoznać zagrożenie i do kogo zwrócić się o pomoc?
Właśnie tego – autonomii cielesnej, rozpoznawania niewłaściwych zachowań dorosłych, szacunku do siebie – uczy szkoła w ramach edukacji zdrowotnej.
To nie „deprawacja”, ale tarcza ochronna.
Bo „dziecko pozbawione edukacji seksualnej nie staje się niewinne – staje się bezbronne”.
Kontakt z pornografią:
Czy tego chcemy czy nie, żyjemy w dobie Internetu, który przeniknął do dziecięcych pokojów. Średni wiek pierwszego kontaktu polskiego dziecka z pornografią to już tylko 9–10 lat.
Co czwarte dziecko w wieku 7–12 lat ogląda takie treści regularnie, przynajmniej raz w miesiącu.
W ostatnim kwartale 2024 r. aż 1,4 miliona dzieci w wieku 7–14 lat w Polsce odwiedziło strony erotyczne, z czego większość na smartfonie.
Proszę sobie uzmysłowić: w grudniu 2024 jedna z największych stron pornograficznych znalazła się w top 10 najczęściej odwiedzanych witryn przez polskie dzieci!
Ten świat wdziera się do świadomości młodych bardzo wcześnie, często zniekształcając ich wyobrażenia o bliskości.
Możemy próbować to ignorować lub – jako odpowiedzialna wspólnota – możemy wyposażyć dzieci w kompas.
Szkoła może pomóc odróżnić fikcję od rzeczywistości, nauczyć szacunku, intymności i tego, że Internet bywa pełen niebezpieczeństw.
Nie chodzi o to, by budować wyższy mur, tylko dłuższy stół – zamiast odgradzać pociechy od świata (co i tak się nie uda), zaprośmy je do rozmowy i mądrej edukacji.
Wczesna aktywność seksualna i jej skutki:
Badania pokazują, że współczesna młodzież rozpoczyna życie intymne wcześniej niż poprzednie pokolenia. Już wśród 15-latek niemal co dziesiąta przyznaje, że odbyła stosunek seksualny – średnio w wieku 14,7 roku.
W tej grupie aż 27% dziewcząt deklaruje, że ani one, ani ich partnerzy nie zastosowali żadnego zabezpieczenia podczas ostatniego zbliżenia.
To samo potwierdzają starsi nastolatkowie: niemal połowa młodych Polaków używa „metod” takich jak stosunek przerywany czy kalendarzyk, czyli de facto pozostaje bez skutecznej antykoncepcji.
Nietrudno domyślić się konsekwencji – nieplanowanych ciąż. W ostatnich latach obserwujemy pewien spadek liczby nastoletnich rodziców, ale wciąż tysiące bardzo młodych dziewcząt rokrocznie zostaje matkami.
W 2020 roku Polki w wieku 19 lat i mniej urodziły 7118 dzieci. Mówimy tu nawet o 13-letnich dzieciach rodzących dzieci – według danych z 2022 r. w ciągu roku urodziło się 33 dzieci, których matki nie miały ukończonych 14 lat.
Takie przypadki to często efekt przemocy lub dramatycznego braku edukacji.
Choroby i nowotwory:
Weźmy na przykład raka szyjki macicy – niemal w 100% wywoływanego przez wirus HPV, przed którym chroni szczepionka. W Polsce wciąż co roku diagnozuje się ok. 2,5–3 tysięcy nowych przypadków raka szyjki macicy, z czego około 1,5 tysiąca kobiet rocznie umiera.
Każdego dnia średnio cztery Polki umierają na nowotwór, któremu w dużej mierze można zapobiec poprzez edukację, cytologię i szczepienia.
Czy nie chcielibyśmy, aby nasze córki już w szkole dowiedziały się, dlaczego warto się badać, czym jest wirus HPV i że szczepionka może uratować im życie?
Głos nauki i rekomendacje ekspertów
Być może obawia się Pan, że edukacja zdrowotna naruszy wyznawane przez Pana wartości. Zapewniam – to obawy nieuzasadnione, czego dowodzi stanowisko wielu poważanych instytucji: Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), UNESCO, Instytutu Guttmachera, a także polskich towarzystw naukowych – Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników oraz Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego.
Wszyscy oni od lat apelują jednym głosem: rzetelna edukacja seksualna i zdrowotna jest niezbędna dla dobra młodzieży. Standardy WHO i UNESCO wskazują, że edukacja powinna być oparta na faktach naukowych, dostosowana do wieku i prowadzona w ramach oficjalnej podstawy programowej.
Badania potwierdzają, że młodzi ludzi objęci wysokiej jakości edukacją seksualną później rozpoczynają współżycie, mają mniej partnerów seksualnych i częściej stosują zabezpieczenia. Innymi słowy – wiedza nie deprawuje, wiedza chroni.
Instytut Guttmachera od dekad bada skutki różnych modeli edukacji seksualnej na świecie. Wyniki są jednoznaczne: programy typu „tylko abstynencja” nie działają, a często przynoszą szkody.
W USA analiza wykazała, że w stanach stawiających na abstynencję odnotowano wyższy odsetek ciąż i urodzeń wśród nastolatków, podczas gdy kompleksowa edukacja wiązała się z lepszymi wskaźnikami.
Federalny raport USA potwierdził, że abstynencyjne programy nie zmniejszają częstości ciąż, HIV ani chorób przenoszonych drogą płciową.
Nie jest też prawdą, że sprzeciw wobec edukacji zdrowotnej reprezentuje „większość rodziców”. Wręcz przeciwnie – polscy lekarze gremialnie popierają wprowadzenie tego przedmiotu.
Naczelna Rada Lekarska w oficjalnym oświadczeniu wyraziła „głęboki niepokój” wobec pomysłów czynienia edukacji zdrowotnej nieobowiązkową, podkreślając, że zdrowie dzieci nie może być pozostawione przypadkowi ani wyłącznie decyzji rodziców.
Porozumienie Rezydentów nazwało rezygnację z obowiązkowych lekcji zdrowia „poddaniem się naporowi środowisk antynaukowych”, wskazując, że w dobie narastającej dezinformacji „konieczne jest wzmocnienie edukacji, a nie jej osłabianie”.
Lekarze słusznie ostrzegają: jeśli zignorujemy profilaktykę, przyjdzie nam leczyć skutki – „bez edukacji zdrowotnej dzieci będą bardziej narażone na choroby, a system zdrowia poniesie wyższe koszty leczenia powikłań”.
Widzimy już konsekwencje działania antynaukowych nurtów – choćby w spadku wyszczepialności dzieci. Liczba niezaszczepionych dzieci w Polsce wzrosła z 48,6 tys. w 2019 r. do aż 87,3 tys. w roku 2023.
Pozwolę sobie przytoczyć także słowa z mojego własnego doświadczenia zawodowego:
Jako ginekolog z ponad 20-letnim stażem wiem, że jeśli kobieta chce być w ciąży, to wyda każde pieniądze i podda się najdroższym, najbardziej niebezpiecznym i bolesnym zabiegom, żeby w niej być. A kiedy kobieta nie chce być w ciąży, to wyda każde pieniądze i podda się najdroższym, najbardziej niebezpiecznym i bolesnym zabiegom, żeby w niej nie być – i żadne nakazy i zakazy tego nie zmienią.
Wspólna przyszłość – apel do sumienia i odpowiedzialności
Na koniec chciałbym zwrócić się do Pana już nie tylko jako do rodzica, ale jako do Głowy Państwa i osoby publicznej o ogromnym wpływie.
Sprawuje Pan najwyższy urząd w Rzeczypospolitej – urząd Prezydenta. Spoczywa na Panu szczególna odpowiedzialność.
Proszę pamiętać słowa mądrości: „Polityk myśli o kolejnych wyborach, mąż stanu o kolejnych pokoleniach”.
Chciałbym wierzyć, że zdecyduje się Pan być mężem stanu – kimś, kto patrzy ponad doraźny spór ideologiczny i wybiera to, co służy następnym pokoleniom Polek i Polaków. A dobro dzieci powinno łączyć nas wszystkich, niezależnie od barw politycznych.
Dzieci z konserwatywnych i liberalnych rodzin tak samo chorują na depresję, tak samo mogą paść ofiarą molestowania czy zajść w nieplanowaną ciążę.
Te problemy nie pytają o światopogląd – wymagają współdziałania nas wszystkich.
Dla wszystkich starczy miejsca we wspólnym wysiłku budowania bezpiecznej przyszłości naszych dzieci.
Wierzę, że również dla Pana i Państwa Małżonki znajdzie się miejsce przy tym „dłuższym stole” – przy rozmowie rodziców, nauczycieli, lekarzy i ekspertów, którzy razem mogą wypracować najlepsze rozwiązania.
Piszę ten list w nadziei, że odbierze go Pan jako głos troski, nie ataku. Nie jest moją intencją uprawiać politycznej agitacji – zostawmy politykę politykom.
Ja piszę jako lekarz i rodzic: jako ktoś, kto widział z bliska zarówno triumfy medycyny, jak i łzy młodych pacjentek w sytuacjach, którym można było zapobiec.
Apeluję do Pana – i do wszystkich rodziców – o refleksję. Mamy dziś unikalną szansę wesprzeć nasze dzieci wiedzą oraz wrażliwością, jakiej my sami być może w młodości nie otrzymaliśmy.
Nie odbierajmy im tej szansy. Zamiast wypisywać dzieci z edukacji zdrowotnej, przyjrzyjmy się treściom tych zajęć, porozmawiajmy z nauczycielami, włączmy się w dialog. Jeśli coś budzi wątpliwości – dyskutujmy, ulepszajmy, ale nie niszczmy cennej inicjatywy w zarodku.
Panie Prezydencie, Pańskie dziecko – tak samo jak każde inne – zasługuje na rzetelną wiedzę i na bezpieczeństwo.
Proszę, nie pozbawiajmy go ani pozostałych uczniów w Polsce tej tarczy ochronnej tylko dlatego, że ktoś niesłusznie nazwał ją „ideologią”. Ideologią może być kłamstwo lub półprawda – nauka oparta na faktach ideologią nie jest.
Najlepszym tego dowodem jest zgoda tysięcy lekarzy i nauczycieli co do wartości edukacji zdrowotnej.
Możemy różnić się politycznie, ale w kwestii zdrowia i życia dzieci musimy pozostać wspólnotą.
Tu naprawdę chodzi o coś więcej niż spory dorosłych – chodzi o przyszłość naszych dzieci, naszych rodzin i całego społeczeństwa.
Z wyrazami szacunku
dr n. med. Maciej Jędrzejko
lekarz ginekolog–położnik, edukator zdrowia publicznego
Dr Maciej Jędrzejko Tata Ginekolog
Dr Maciej Jędrzejko Radny Miasta Tychy
Przypisy i źródła naukowe w pierwszym komentarzu.
Źródła danych i cytatów
1) Statystyki samobójstw i prób samobójczych dzieci i młodzieży w Polsce – Komenda Główna Policji, raport 2024.
2) Dane o wykorzystaniu seksualnym nieletnich – Ministerstwo Sprawiedliwości, statystyki sądowe 2023.
3) Badania NASK i Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę 2024 – raport o dostępie dzieci do pornografii.
4) Raport GUS 2020–2022 – urodzenia w grupie wiekowej 13–19 lat.
5) Krajowy Rejestr Nowotworów – dane o zachorowaniach i zgonach z powodu raka szyjki macicy w Polsce.
6) WHO & UNESCO, „International technical guidance on sexuality education” – standardy edukacji seksualnej.
7) Guttmacher Institute – analizy skuteczności programów edukacji seksualnej (USA, Europa).
8.)Naczelna Rada Lekarska – stanowisko ws. edukacji zdrowotnej (2024).
9) Porozumienie Rezydentów – apel o obowiązkową edukację zdrowotną (2024).
10) Dane GIS i PZH – wzrost liczby dzieci niezaszczepionych 2019–2023.
