22/10/2025
O co chodzi tak naprawdę z tą sensoryką;)
Trudności sensoryczne to ogólne określenie na problemy z przetwarzaniem i interpretacją informacji sensorycznych, czyli bodźców, które docierają do nas ze świata zewnętrznego i z naszego własnego ciała. Można to sobie wyobrazić jako sytuację, w której nasz mózg ma trudności z „poskładaniem do kupy” wszystkich sygnałów, które otrzymuje od zmysłów.
Wyobraź sobie, że wchodzisz do pokoju. Zwykły człowiek przetworzy informacje takie jak światło, dźwięk, zapach, temperatura, wrażenia dotykowe (np. od ubrania na skórze) w sposób płynny i automatyczny. Osoba z trudnościami sensorycznymi może odczuwać te same bodźce zupełnie inaczej.
**Rodzaje trudności sensorycznych:**
1. **Nadwrażliwość sensoryczna (nadreaktywność):** To jakby wszystkie zmysły były nastawione na maksymalną głośność. Nawet niewielkie bodźce mogą być przytłaczające i powodować dyskomfort, a nawet ból.
* **Słuch:** Delikatny szmer może być odbierany jako głośny hałas, a normalna rozmowa jako krzyk. Osoba może zakrywać uszy, unikać głośnych miejsc, być rozdrażniona przez typowe dźwięki otoczenia.
* **Dotyk:** Lekkie dotknięcie może być bolesne lub bardzo nieprzyjemne. Dziecko może unikać przytulania, niektórych ubrań (np. metek, szwów), brudzenia rąk, a nawet piasku czy trawy.
* **Wzrok:** Zbyt jasne światło, migające reklamy, a nawet wzory na ścianie mogą być męczące dla oczu i powodować ból głowy.
* **Smak i węch:** Zapachy, które dla większości są neutralne, mogą być odczuwane jako intensywne i nieprzyjemne. Jedzenie o specyficznej konsystencji lub zapachu może być całkowicie odrzucane.
* **Ruch (układ przedsionkowy):** Nawet niewielki ruch (np. jazda samochodem, huśtanie się) może wywoływać nudności, zawroty głowy, lęk. Osoba może unikać placów zabaw, wind, schodów ruchomych.
* **Pozycja ciała (układ proprioceptywny):** Dziecko może czuć się „zagubione” w swoim ciele, nie wiedzieć, gdzie znajdują się jego ręce czy nogi bez patrzenia. Może unikać niektórych aktywności fizycznych, mieć problem z utrzymaniem równowagi.
2. **Podwrażliwość sensoryczna (podreaktywność):** To odwrotna sytuacja – zmysły są jakby „wyciszone”. Osoba potrzebuje znacznie silniejszych bodźców, aby w ogóle je zarejestrować.
* **Słuch:** Osoba może nie reagować na swoje imię, nie zauważać dzwonków czy alarmów.
* **Dotyk:** Może nie odczuwać bólu po skaleczeniu, nie zauważać brudnych rąk, szukać silnych bodźców dotykowych, np. mocno się ściskać, dotykać wszystkiego.
* **Ruch (układ przedsionkowy):** Może poszukiwać intensywnych wrażeń ruchowych – kręcić się, huśtać bardzo wysoko, skakać, bez odczuwania zawrotów głowy. Często wydaje się, że ma „niewyczerpane” pokłady energii.
* **Pozycja ciała (układ proprioceptywny):** Może celowo uderzać o przedmioty, szukać mocnego ucisku, mocno stąpać, aby „poczuć” swoje ciało. Może mieć trudności z precyzyjnymi ruchami.
3. **Poszukiwanie wrażeń sensorycznych:** Niektóre osoby, niezależnie od tego, czy są nadwrażliwe czy podwrażliwe na inne bodźce, mogą aktywnie poszukiwać pewnych rodzajów stymulacji sensorycznej. Może to być potrzeba mocnego uścisku, silnych zapachów, intensywnych ruchów czy specyficznych dźwięków. To poszukiwanie może być próbą regulacji systemu nerwowego.
**Jak to wpływa na codzienne życie?**
Trudności sensoryczne mogą mieć ogromny wpływ na funkcjonowanie dziecka i dorosłego:
* **Zachowanie:** Częste wybuchy złości, płaczliwość, unikanie pewnych sytuacji, agresja, lęk, a także apatia czy nadmierna ruchliwość mogą być reakcją na przeciążenie lub niedostateczne pobudzenie sensoryczne.
* **Nauka:** Problemy z koncentracją, pisaniem, czytaniem, koordynacją ruchową, a nawet siedzeniem w ławce mogą wynikać z trudności sensorycznych.
* **Relacje społeczne:** Unikanie dotyku, hałasu, trudności w zabawie z rówieśnikami, lęk przed nowymi sytuacjami mogą prowadzić do izolacji.
* **Samoobsługa:** Problemy z ubieraniem się, jedzeniem, myciem zębów mogą być związane z awersją do pewnych tekstur, zapachów czy temperatur.
W skrócie, trudności sensoryczne to nie jest „złe zachowanie” czy „nieposłuszeństwo”, ale neurologiczny problem z przetwarzaniem informacji, który sprawia, że codzienne funkcjonowanie staje się wyzwaniem. Właściwa diagnoza i terapia integracji sensorycznej mogą pomóc osobom z tymi trudnościami nauczyć się lepiej przetwarzać i reagować na bodźce, poprawiając jakość ich życia.
