02/12/2025
อาการ "ไหล่ติด รวมไปถึงอาการยกแขนขึ้นไม่ได้ในบางทิศทาง" ไม่ได้แค่ดูว่า ปวดแบบไหน ตึงแบบไหน แล้วจะนวดยังไงก็ได้โดยไม่ตรวจวินิจฉัยก่อน - อาการบางรูปแบบนวดได้เลย บางรูปแบบต้องกินยาร่วมด้วย - แพทย์แผนไทยจะต้องตรวจให้ละเอียดและเป็นผู้กำหนดแนวทางการรักษา ไม่ใช่ให้คนไข้เดินเข้ามาหาหมอแล้วบอกว่า "ขอนวด"
บทความโดย พท.กมลลาสน์ ชีวสาธน์เวชกุล
แพทย์แผนไทย พท.ว เวชกรรมไทย / พท.น นวดไทย
การตัดสินใจรักษาอาการใด ๆ จำเป็นต้องตัดสินใจบนพื้นฐานข้อมูลทางการแพทย์ จากแพทย์ผู้ที่เป็นคนตรวจเช็คอาการของคนไข้ที่รับการรักษาก่อนเท่านั้น - ไม่ใช่รักษาตามความเชื่อของตนเอง
*** อาการของคนไข้ จะเป็นตัวบ่งชี้และเป็นตัวตัดสินว่า ควรต้องรับการรักษาอย่าง "นวด" หรือ "ใช้ยาสมุนไพรตำรับรักษา" หรือใช้ร่วมกัน
************************************
อาการ "ไหล่ติด รวมไปถึงอาการยกแขนขึ้นไม่ได้ในบางทิศทาง" มีข้อพิจารณาค่อนข้างเยอะ ไม่ได้ดูแค่ว่า ปวดตึงไหล่บริเวณไหนแล้วจะนวดยังไง จะยืดกล้ามเนื้อยัง "แค่นี้ไม่พอหรอก" - เพราะก่อนรักษาจะต้องทราบพยาธิสภาพที่เกิดขึ้นให้มากที่สุดก่อนที่จะลงมือรักษา
*** ภาวะ Frozen shoulder (Adhesive capsulitis) มักถูกมองว่าเป็นปัญหาที่เกิดจาก ข้อไหล่และแคปซูลข้อ แข็ง ตีบ และหนาตัว แต่ในความเป็นจริง พยาธิสภาพไม่ได้จำกัดอยู่แค่ “ข้อต่อไหล่” เท่านั้น ยังมีความผิดปกติที่เกี่ยวข้องกับ ระบบเนื้อเยื่ออ่อน ระบบประสาท และระบบเมตาบอลิซึม ที่ทำให้เกิดอาการและความเรื้อรังร่วมด้วย
1) พยาธิสภาพของเนื้อเยื่ออ่อนรอบข้อไหล่
- เอ็นและกล้ามเนื้อรอบข้อไหล่ (Rotator cuff, biceps tendon): เกิดการหดสั้นลงและมีพังผืด ทำให้การยืดเหยียดผิดปกติ
- Bursa รอบข้อ (เช่น subacromial bursa): มักมีการอักเสบเรื้อรัง (chronic bursitis) เสริมให้ปวดและเคลื่อนไหวลำบาก
- พังผืดใต้แอคโครเมียนและใน subscapularis recess: มีการยึดติดกับกระดูกและเอ็น เคลื่อนไหวได้ไม่อิสระ
************************************
2) พยาธิสภาพของระบบหลอดเลือดและจุลภาค
- มี angiogenesis (เส้นเลือดใหม่ผิดปกติ) ในแคปซูลข้อและเนื้อเยื่อรอบ ๆ ทำให้มีการไหลเวียนเลือดมากผิดปกติ และสัมพันธ์กับปวด
- Fibrovascular tissue proliferation: พังผืดและเส้นเลือดงอกใหม่ร่วมกัน ทำให้แคปซูลข้อหนาและตึง
************************************
3) พยาธิสภาพของระบบประสาทและกลไกความรู้สึกปวด
- Central sensitization: สมองและไขสันหลังมีการไวต่อสิ่งกระตุ้น (pain hypersensitivity) แม้แรงยืดหรือกดเบา ๆ ก็เจ็บมาก
- Peripheral nerve involvement: เส้นประสาท suprascapular หรือ axillary nerve อาจถูกดึงหรือกดทับจากพังผืด ทำให้มีอาการปวดร้าว คอ-แขน
- Neurogenic inflammation: เซลล์ประสาทปล่อย neuropeptides (เช่น Substance P, CGRP) กระตุ้นการอักเสบในเนื้อเยื่อรอบ ๆ
************************************
ในทาง "ตรีธาตุ" มีเรื่องที่จะต้องพิจารณาอยู่หลายเรื่องเช่นกัน ยกตัวอย่างเช่น ความผิดปรกติของ "ปิตตะ" - ปิตตะ (Pitta vitiation) – เกี่ยวข้องกับการอักเสบ
*** ปิตตะควบคุมความร้อนและการอักเสบ เมื่อเสียสมดุลจะเกิด
- Daha (burning sensation): รู้สึกร้อน แสบในข้อ
- Raga (redness): ข้อมีการอักเสบ อุ่นกว่าปกติ
- Shopha (swelling): บวมเล็กน้อยจากการอักเสบ
*** มักสัมพันธ์กับระยะ อักเสบระยะแรก (freezing stage) ของ Frozen shoulder - แต่ประเด็นมีอยู่ว่า อาการอักเสบยังอยู่หรือไม่ขณะทำการนวดรักษา เพราะถ้ายังอยู่แล้วลงมือนวด ก็เท่ากับว่า อาการอักเสบอาจลุกลามกลับขึ้นมาอีกได้
*** เพราะฉะนั้น การวินิจฉัยนั้นสำคัญมาก แต่ไม่ค่อยมีใครเอาไปสอนหมอนวดเท่าไหร่ เพราะส่วนใหญ่ชอบคิดแต่ว่า แค่นวดผ่อนคลายทำไมถึงต้อตรวจ เรื่องมาก เสียเวลา - ถ้าคุณไม่ตรวจแล้วนวดรักษาโดยที่สภาวะของคนไข้ไม่พร้อม คุณจะรับผิดชอบต่ออาการของคนไข้ยังไง
*** ข้อมูลที่เหลือ เดี๋ยวจะเอาไปอธิบายในห้อง พท. ในช่วงเวลา Live สด ท่านใดติดงานตามชมย้อนหลังได้เลย เดี๋ยวจะทำเอกสารเอกใน Database ของห้อง พท. ด้วย
ท่านใดต้องการสมัครห้อง พท. ติดต่อทางไลน์ได้เลย Line ID : revthai