18/07/2025
.Qormadii saddexaad ee wacyigalinta bulshadeena :
🗣 Xanuunka Subagowga Beerka iyo dhiigga (Fatty Liver Disease & Dyslipidemia) iyo saameynta uu ku yeelan karo Wadnaha, Beerka iyo xididada dhiiga .
🌍 Heerka uu xanuunkani ka marayo adduunka & Afrika
- Adduunka: In ka badan 25% dadka dunida ayaa qaba fatty liver disease, gaar ahaan nooca aan khamriga la xiriirin (NAFLD).
- Afrika: Tirada sii kordheysa ee cayilka, sonkorowga, iyo cuntooyinka warshadaysan ayaa sababay in NAFLD iyo dyslipidemia ay noqdaan cudurro soo kordhaya, inkastoo aan si buuxda loo diiwaangelin tiro ahaan.
- Somalia iyo somaliland & Geeska Afrika: Inkastoo xog rasmi ah ay yartahay, isbeddelka qaab-nololeedka iyo cunnooyinka dufanka leh ayaa kordhinaya halista, gaar ahaan magaalooyinka sida Hargeisa iyo Muqdisho.
---
⚠️ Calaamadaha xanuunka
Subagowga beerka (Fatty Liver Disease)
- Daal joogto ah
- Barar caloosha ah ama dareen culays
- Enzymes beerka oo sare u kaca (ALT, AST)
- Mararka qaar xanuun caloosha bidix ama midig ah
Dhiig dufan badan (Dyslipidemia)
- Kolestarool sare (LDL ↑, HDL ↓)
- Triglycerides sare
- Xanuun laabta ah ama neef-qabad (haddii ay keento atherosclerosis)
- Xinjir dhiig ama wadne-qabad (mararka qaar)
✍️ Waxaa kale oo Jira calaamo ka muuqda maqaarka.
🟡 Calaamadaha maqaarka ee subagowga beerka
- Jaalle maqaarka & indhaha: Waxaa sababa bilirubin sare u kacda oo ka dhasha beerka oo shaqadiisa gabay (cagaarshow).
- Cuncun maqaarka ah: Dufanka beerka iyo xannibaadda xameetida waxay keeni karaan uruurka bile acids, taasoo keenta cuncun.
- Maqaar engegan ama dildilaaca: Beerka oo aan si fiican u sifeyn karin dufanka iyo sunta jirka.
- Spider angiomas: Xididdo yaryar oo casaanka ah oo u eg shabaq, badanaa ka muuqda wejiga, laabta, ama gacmaha.
- Palmar erythema: Gacmaha oo casaanka noqda, calaamad la xiriirta beerka oo daciifay.
---
🧬 Calaamadaha maqaarka ee dhiig dufan badan (dyslipidemia)
- Xanthomas: Barar yaryar oo dufan ah oo ka muuqda maqaarka, gaar ahaan xagga suxulka, jilbaha, ama gacmaha.
- Xanthelasma: Dufan ka muuqda agagaarka indhaha, gaar ahaan baalasha sare ama hoose.
- Arcus senilis: Wareeg caddaan ah oo ka muuqda agagaarka iris-ka indhaha, badanaa dadka waaweyn—la xiriira kolestarool sare.
- Maqaar dhalaalaya ama saliid leh: Mararka qaar la xiriira hypertriglyceridemia.
---
🧠 Maxaa muhiim ah in la ogaado?
Calaamadahan maqaarka waa “digniin h**e” oo u baahan in la baaro:
- Lipid profile: LDL, HDL, triglycerides
- Liver function tests: ALT, AST, bilirubin
- Ultrasound beerka: Si loo qiimeeyo dufanka beerka
🧠 Saameynta uu ku yeelan karo wadnaha🫀
- Atherosclerosis: Dufanka dhiigga oo ku urura halbowlayaasha wadnaha, keena cidhiidhi iyo wadne-qabad.
- Cardiogenic shock: Wadnaha oo si liidata u shaqeeya sababo la xiriira dufanka iyo beerka oo shaqadiisa gabay.
- Arrhythmia: Wadnaha oo garaaci waaya si caadi ah, gaar ahaan haddii beerku saameeyo dheelitirka electrolytes-ka.
---
🛡️ Ka hortagga & daaweynta
Ka hortagga
- Cunto caafimaad leh: Miraha, khudaarta, borotiinka caatada ah, saliidaha dabiiciga ah (sida saliid saytuun).
- Soonka goos-gooska ah: Waxaa la xaqiijiyay inuu hoos u dhigo dufanka saddexan ee dhiigga.
- Jimicsi joogto ah: Socod, orod, ama dhaqdhaqaaq fudud ugu yaraan 30 daqiiqo maalintii.
- Joojinta sigaarka & khamriga: Waxay si weyn u yareeyaan halista wadne xanuunka iyo beerka.
💊Daaweynta:
- Daawooyin: Statins (kolestaroolka), fibrates (triglycerides), iyo metformin (haddii sonkorow jiro).
- Kormeer joogto ah: Baaritaanka ALT, AST, lipid profile, iyo ECG.
- La-talin nafaqo: Si loo hagaajiyo cuntooyinka iyo miisaanka.
---
🔮 Dhibaatooyinka mustaqbalka haddii aan la daaweyn
- Cirrhosis: Beerka oo dhaawacmo si joogto ah, keena beer-gab.
- Wadne istaag: Wadnaha oo si lama filaan ah u joojiya garaaca, sababo la xiriira xinjiro ama dufan xad-dhaaf ah.
- Kansarka beerka: NAFLD wuxuu kordhiyaa halista hepatocellular carcinoma.
- Dhimasho h**e: Wadarta cudurrada metabolic-ka waxay si weyn u kordhiyaan halista dhimashada.
Nouh Botan 💡