16/11/2025
⭐ Screening คนไข้ก่อนถอนฟัน “ผู้สูงอายุ” (Clinical Checklist 2025)
ฉบับหมอเหงือก — ลึก ครบ และใช้งานได้จริงในคลินิก
ผู้สูงอายุเป็นกลุ่มที่ “ความเสี่ยงสูงกว่า” เคสทั่วไปหลายเท่า จากโรคประจำตัว ยาที่ใช้มานาน เนื้อเยื่อที่เปราะบาง และการตอบสนองต่อ stress ที่แย่ลงตามอายุ
เพราะฉะนั้นก่อนจะตัดสินใจ “ถอนฟัน” ต้องประเมินแบบรอบด้านเสมอ
โพสต์นี้คือ คู่มือสั้น–ครบ–ตรงจุด สำหรับใช้ก่อนทำหัตถการในผู้สูงอายุทุกเคส
---
1) ประเมิน Vital Organs ก่อน — เพราะนี่คือปัจจัยที่มีผลต่อความเสี่ยงมากที่สุด
❤️ หัวใจ–หลอดเลือด (Cardiovascular)
คำถามที่ต้องรู้ก่อนถอน:
[ ] เคยมี กล้ามเนื้อหัวใจตาย (MI) ใน 6 เดือนล่าสุดไหม
[ ] ใส่ stent ช่วง 1 ปีที่ผ่านมาไหม
[ ] ใช้ยา antiplatelet คู่ (Dual Antiplatelet therapy เช่น aspirin+plavix) อยู่หรือไม่
[ ] หายใจสั้นง่าย เดินนิดเดียวเหนื่อย หรือมีอาการบวมขาไหม (บ่งบอก HF)
[ ] นอนราบไม่ได้ / ต้องนั่งพิงหลายใบ (orthopnea)
[ ] ความดันโลหิต — ใช้เกณฑ์สำหรับผู้สูงอายุแบบ realistic (สำคัญมาก):
🔴 ≥160/100 mmHg → เลื่อนถอนฟันทันที
ไม่ใช่เพราะ guideline บังคับ แต่เพราะผู้สูงอายุเสี่ยง stroke/MI สูง
🟡 140–159 / 90–99 → เลือกเคสเป็นรายกรณี
ทำเฉพาะงานไม่สร้าง stress มาก พัก 5–10 นาทีแล้ววัดซ้ำ
🟢 9–10 → ควรเลื่อน/ปรับน้ำตาลก่อน
เช็กว่า “กินยาแล้วกินข้าวไหม” (เสี่ยง Hypoglycemia ระหว่างทำฟัน)
🩺 โรคไต (ฟอกไต)
[ ] ทำฟัน “ไม่ใช่วันฟอก”
[ ] ระวัง bleeding
[ ] เลือกยาแก้ปวดแบบปลอดภัยใน CKD (ระวัง NSAID)
🍷 โรคตับ
[ ] ดูค่า clotting function (PT/INR)
[ ] ระวังยา metabolized by liver
[ ] ถ้ามี ascites/encephalopathy (ภาวะสมองทำงานผิดปกติ) → หลีกเลี่ยงหัตถการที่มี bleeding
🌬️ ปอด–COPD–OSA
[ ] จัดท่านั่งสูง
[ ] หลีกเลี่ยงยากดระบบประสาท
[ ] ทำหัตถการสั้นที่สุดเท่าที่ทำได้
---
5) ประเมินสภาพทั่วไปที่มักถูกมองข้าม แต่สำคัญมากในผู้สูงอายุ
👣 Frailty (ความเปราะบาง)
[ ] เดินช้า / ต้องเกาะ / ลุกนั่งลำบาก
→ wound healing ช้ากว่าปกติ
[ ] น้ำหนักลด
[ ] อ่อนแรงง่าย
🥣 โภชนาการ
[ ] กินได้น้อย / โปรตีนไม่พอ → แผลหายช้า
[ ] เคี้ยวอาหารยาก → หลังถอนฟันจะยิ่งลำบาก
🧠 Cognitive status
[ ] สับสน / หลงลืม / ตอบคำถามช้า
→ ต้องมีผู้ดูแลร่วม Consent / รับคำแนะนำ
🦷 สภาพในช่องปาก
[ ] การอ้าปาก (MIO)
[ ] เหงือกอักเสบมาก → เสี่ยง infection หลังทำ
[ ] ความลึกของราก / ความแข็งของกระดูก
[ ] ฟัน mobile class II–III → ถอนง่ายกว่าที่คิด
---
6) ประเมินความเสี่ยงเฉพาะของหัตถการถอนฟัน (Procedural Risk)
⭐ ปัจจัยถอนยาก
[ ] รากโค้ง / hypercementosis
[ ] cortical bone หนามาก (พบในผู้สูงอายุ)
[ ] sinus ต่ำ
[ ] ใกล้ nerve
[ ] ฟันคุดที่มี interradicular bone หนา
⭐ สิ่งที่เสี่ยงระหว่างทำ
[ ] airway compromised (โดยเฉพาะกรามล่าง)
[ ] สะบัด / ผวา / anxiety สูง
[ ] vagal response
[ ] bleeding มากกว่าคาด
---
7) เคสที่ควร “เลื่อนทันที”
อันนี้ใช้ตาม clinical reality ของผู้สูงอายุ ไม่ใช่ textbook
🔴 เลื่อนทันที ถ้า:
[ ] BP ≥ 160/100 mmHg
[ ] เบาหวาน FBS > 250 mg/dL / HbA1c > 10
[ ] Platelet < 50,000
[ ] INR > 3.5
[ ] หอบเหนื่อยผิดปกติ / เจ็บหน้าอก
[ ] arrhythmia ที่ยัง control ไม่ดี
[ ] acute infection เช่น pneumonia, TB active
[ ] เพิ่งให้เคมีบำบัด 1–2 สัปดาห์
[ ] ผู้ป่วยอ่อนแรง เดินแทบไม่ไหว (frailty stage 3–4)
[ ] มึนเมา / เพิ่งกินเหล้ามา
---
8) Checklist 2025 (ฉบับหมอเหงือก ใช้งานได้ทันที)
✔ ข้อมูลที่ต้องมีครบก่อนถอน
[ ] BP / HR ที่วัดซ้ำแล้ว
[ ] รายการยาทั้งหมด (ดูของจริง)
[ ] ค่าเลือดที่เกี่ยวข้อง (INR, platelet, HbA1c)
[ ] ประเมิน airway
[ ] ประเมิน frailty
[ ] มีผู้ดูแลต่อเนื่องหลังทำ
[ ] เตรียมอุปกรณ์ห้ามเลือดล่วงหน้า
[ ] นัด follow-up ภายใน 24–48 ชม.
---
ฟัน fun fun 🩵
