Cris Epidemiology & Research Insights

19/09/2025

Epidemiology measurement

♻️Prevalence ဆိုတာ ဘာလဲ?Prevalence rate ဆိုတဲ့ အသုံးဟာ တကယ်မှန်ရဲ့လား?
♻️Incidence အကြောင်းပြောကြတဲ့ အခါ type of population ကို နားမလည်ဘဲ ပြောနေကြတာတွေရှိပါတယ်. Closed population လိုနေရာတွေမှာ Incidence (cumulative incidence) ကိုတွက်ရမှာ ဖြစ်တယ်.
♻️Incident rate လို့ ပြောရင် time မပါဘဲ ပြောနေကြတာဟာ မှားယွင်းပါတယ်. Incidence rate (incidence density) က dynamic/ open population တွေမှာ သုံးရပါတယ်.
♻️Epidemiology ဟာ public health ရဲ့ backbone ဖြစ်သလို epidemiology ရဲ့ measurement တွေသည် disease prevention and control တွေမှာ အရေးပါပါတယ်. Technical role ယူထားတဲ့သူတွေ အနေနဲ့ ဒီလို အမှားတွေ မမှားရအောင် လေ့လာရအောင်.





Best
Cris

Epidemiology Measurements Explained | Prevalence, Incidence & Rates📝 Description:Learn the key measurements in epidemiology – prevalence, incidence, and rat...

14/09/2025

Natural History of Disease in Research
What is natural history of disease?
ရောဂါ တစ်ခု အစပျိုးတဲ့ အချိန်ကနေစပြီး ရောဂါ တစ်ခု ဖြစ်လာတဲ့အထိ ကြာချိန်ကို ခေါ်ပါတယ်. "How a disease evolves_from the very first biological changes to thw final outcome_ if it is left undetected and untreated."

ဥပမာ
TB ရောဂါ ဖြစ်ဖို့ ကြာချိန် ခန့်မှန်းမယ်ဆို complicated ဖြစ်ပေမယ့် ကိုယ့်ရဲ့ research က duration မသတ်မှတ်လို့မရပါဘူး. Latent/ sub clinical phase တွေမှာ weeks to 2 years လောက် TB ဖြစ်ဖို့ ကြာနိုင်သလို Clinical stage ကို ဘယ်တော့မှ မရောက်လာတဲ့ TB တွေလည်း ရှိနေပြန်ရော. ဒါပေမယ့် TB prevalence ပေါတဲ့ နေရာတွေမှာတော့ develop ဖြစ်လာနိုင်တဲ့ duration က 2 years လောက်ဆိုရင် clinical stage ကို ရောက်လာနိုင်တယ်လို့ ခန့်မှန်းခြေ ယူဆလို့ရပါတယ်. ဒါကို timing and duration လို့ခေါ်ပါတယ်. ဒါဟာ disease prevention & control တွေမှာ အရေးပါသလို disease specific research တွေ အတွက်လည်း အရေးပါပါတယ်.

🚀Designing screening and early detection programs
Screening နဲ့ disease detection အကြောင်း research လုပ်မယ် or porgram လုပ်မယ်ဆို "when to screen" ကို identify လုပ်တဲ့နေရာမှာ အရေးပါပါတယ်. Detechable preclinical phase (DPCP) ကို သုံးပြီး time window ကို သတ်မှတ်ရပါတယ်.
Mammography targets breast cancer during its DPCP.

🚀Selecting study design
ကိုယ်က incubation period or time-to-outcome ကိုသိမှ study design တွေကို ရွေးချယ် အသုံးပြုတဲ့အခါ အချိန်တွေကို သတ်မှတ်လို့ရပါတယ်.
* Cohort studies မှာ retrospective cohort ဖြစ်ဖြစ် prospective cohort ဖြစ်ဖြစ် follow up time frame ကို သတ်မှတ်တဲ့အခါ outcome ထွက်လာတဲ့ အချိန်ထိ သတ်မှတ်ဖို့လိုတဲ့အတွက် incubation period ကို အသုံးပြုပြီး တွက်ချက်ရပါတယ်.
* Outcome မထွက်မလာချင်း follow up ဆက်လုပ်နေရမှာ ဖြစ်တဲ့အတွက် ကိုယ်က အချိန်ကို လုံလုံလောက်လောက် မသတ်မှတ်ခဲ့ရင် ကိုယ့်ရဲ့ research ဟာ outcome မထွက်လာခင်မှာ ပိတ်သိမ်းလိုက်ရရင် research ဟာ fail ဖြစ်သွားပါမယ်.

🚀Timing intervention
▪️Primary prevention -before exposure (vaccination)
▪️Secondary prevention-during preclinical stage (screening)
▪️Tertiary prevention -after clinical diagnosis (treatment and rehabilitation) စတဲ့ intervention တွေအတွက်လည်း nature history of disease ဟာ အရေးပါပါတယ်.

🚀Natural history of disease ကို သိပြီးရင် duration က သူရဲ့ incubation period အတိုင်းဘဲ research duration ကို သတ်မှတ်ကြလားလို့ မေးစရာရှိပါတယ်. Rule of thumb အရ two times the duration of the natural history of disease ကို အသုံးပြုကြပါတယ်. TB ရောဂါ ဖြစ်ဖို့ incubation period က 2 years ကြာတယ်ဆိုရင် ကိုယ့်ရဲ့ research ရဲ့ duration က 4 years ဖြစ်ဖို့လိုပါတယ်. Case control study သုံးမယ်ဆိုရင် TB ဖြစ်ပြီးတဲ့အချိန်ကနေ လွန်ခဲ့တဲ့ လေးနှစ်က အခြေအနေတွေကို ပြန်ပြီး recall လုပ်ရပါမယ်. ဒီလို အချိန် နှစ်ဆ လုပ်ခြင်းက
▪️late cases ကို တွေ့နိုင်ပါတယ်
▪️မလိုလားအပ်တဲ့ risks တွေကို လျော့ချနိုင်ပါတယ်
▪️disease progression မှာ လူတစ်ဦး နဲ့ တစ်ဦး ကွားခြားချက်တွေရှိနိုင်တာမို့ variability ကို စောင့်ပေးနိုင်ပါတယ်.





Best
Cris

07/09/2025

One way ANOVA
ANOVA - Analysis of Varianve
3 independent groups ရဲ့ means ကို နှိုင်းယှည်ချင်တဲ့အခါ သုံးပါတယ်. One way လို့ခေါ်တာက only one independent variable မှာ သုံးလို့ပါ. Two way ANOVA တို့ Three way ANOVA တို့လည်း ရှိပါသေးတယ်.
F test
Homogeneity of variance
Post Hoc test တွေကို နားလည်လွယ်အောင် ရှင်းပြပေးထားပါတယ်.




Best
Cris

31/08/2025

Evidence-based medicine (EBM) တွေ အကြောင်း ပြောကြတဲ့အခါ research ဟာ အရေးပါပါတယ်. RCT တို့ cohort တို့ systematic review တို့ ပြောကြတဲ့အခါ research knowledge မရှိလို့မရပါဘူး. ဒီ မေးခွန်းလေး နှစ်ခုကို ဖတ်ကြည့်ပါ.
♻️Are you fairly certain that the strength of relationship tested by the statistic is real instead of random?
♻️How big is it?
ကိုယ်က physician တစ်ယောက်ဖြစ်တဲ့အခါ ဒါမလုပ်နဲ့ ဒါက ရောဂါကို ပိုဆိုးစေတယ်လို့ပြောတဲ့အခါ လူနာက ပြန်မေးနိုင်တဲ့ မေးခွန်းပါ.

ဒီမေးခွန်းကို ပြန်ဖြေဖို့ correlation ဆိုတာ နာလည်ဖို့လိုပါတယ်.

Youtube channel ရှိလား ခဏ ခဏ လာမေးကြလို့ satistic နဲ့ research တွေ အကြောင်း သီးသန့်တင်ပေမယ့် channel လုပ်ပေးထားပါတယ်. Fb ကတော့ အစုံတင်တော့ YouTube မှာ သီးသန့် ကြည့်လို့ ရပါတယ်.

Subscribe my channel ♻️
https://youtube.com/-xi8wg?si=ttVpnl5bWVIRCvGP






Best
Cris

27/08/2025

Mann-Whitney U test
🔷Two independent groups- continuous data ကိုနှိုင်းယှည်ကြည့်မယ်. Data ကလည်း non normal distribution ဖြစ်နေတဲ့အခါမှာ Mann-Whitney U test ကို သုံးပါတယ်. ဒါက logic ပါ.

🔷Interpretation
A Mann–Whitney U test showed that the distribution of values was significantly different between Group 1 and Group 2 (U = 15,371, Z = –4.00, p < .001). Group 2 had significantly higher scores (Mean Rank = 223.65) than Group 1 (Mean Rank = 177.36).

Logic နဲ့ interpretation ပိုင်ရင် SPSS run တာ very easy ဆိုပြီး ဖြစ်လာလိမ့်
မယ်. Video တစ်ခုချင်စီကို သေချာ လိုက်လုပ်နေတဲ့သူတွေဆို literature တွေမှာ ဖော်ပြတဲ့ statistics table တွေကို တဖြေးဖြေးချင်း နားလည်လာပြီလို့ ယူဆပါတယ်.





Best
Cris

26/08/2025

Independent t-test
Group နှစ်ခုရဲ့ continuous data တွေကို နှိုင်းယှည်ချင်တဲ့အခါ independent t-test ကို သုံးရမှာ ဖြစ်တယ်. t test မသုံးခင် normality test ကို အရင် run ပြီး normal distribution ဖြစ်ဖို့တော့ လိုပါတယ်. Logic နားလည်ပြီးရင် interpretation ကလည်း အရေးကြီးတာမို့ interpret လုပ်နည်းလည်း ရေးပြထားပါတယ်.
SAV file link ချပေးထားတာမို့ ကိုယ်တိုင် run ကြည့်ပါ. Video record လုပ်တဲ့အခါ output ထွက်တဲ့ window က recording ထဲမပါလို့ output ကို comment ပုံမှာ ကြည့်ပါ.

🔷Interpretation
An independent samples t-test showed that the Treatment group (M = 55.78, SD = 6.26) had significantly higher scores than the Control group (M = 50.34, SD = 5.87), t(58) = -3.47, p = .001, mean difference = -5.44, 95% CI [-8.57, -2.30]. This indicates that the treatment was associated with significantly improved scores compared to control.

🔷Data link
https://drive.google.com/file/d/1gQG7dMAJgUCOJawoJV3ykGud-2DiAlc0/view?usp=sharing




Best
Cris

25/08/2025

✨Does your study really measure what it is supposed to measure?
💫It’s about the accuracy and truthfulness of your findings. If a study is valid, the conclusions drawn truly reflect reality.




Best
Cris

24/08/2025

Wilcoxon signed-rank test
အရင် ရက်က continuous data တွေကို within group ( အုပ်စု တစ်စု or group တစ်ခု) ထဲက before and after ကို compare လုပ်ကြည့်ချင်တဲ့အခါ normality test ကို အရင် run ရမယ် ပြောထားတယ်. Normal distribution ဆိုရင် paired t-test ကိုသုံးရမယ်. Non normal distribution ဆိုရင်တော့ Wilcoxon signed-rank test ကို အသုံးပြုရမှာဖြစ်တယ်.

♦️Within group ထဲမှာ before and after လို continuous data တွေကို နှိုင်းယှည်ချင်ရင်
▪️paired t-test [normal distribution]
▪️Wilcoxon signed-rank test [non normal distribution]

♦️Independent groups နှစ်ခု or between groups (group A and group 😎 တွေကို နှိုင်းယှည်ချင်တဲ့အခါ ၊ data ကလည်း continuous data ဖြစ်တဲ့အခါ
▪️independent t-test [normal distribution]
▪️ Mann–Whitney U test [non normal distribution]

♦️Group နှစ်ခု ထက်ပိုတဲ့ အခြေအနေတွေမှာ နှိုင်းယှည်ချင်တဲ့အခါ (group Avs group Bvs group C) ၊ data ကလည်း continuous data ဖြစ်တဲ့အခါ
▪️ANOVA [normal distribution]
▪️ Kruskal–Wallis H Test ( extension of Mann–Whitney U test) [non normal distribution] တခြား repetaed measure ကို တိုင်းတဲ့ test တွေလည်း ရှိသေးပေမယ့် ဒီ test တစ်ခုလောက်ဘဲ သိလဲရပါတယ်.

♦️Statistical tool တွေက သုံးရတာလွယ်ပါတယ်. အဓိက statistics ရဲ့ concept မိဖို့ လိုပါတယ်. Data က continuous ဖြစ်နေတယ်၊ normal distribution ဖြစ်တယ်. Group နှစ်ခုကို နှိုင်းယှည်မယ်ဆို independent t-test ကို ရွေးရမယ်. ဒါက concept. SPSS နဲ့ဖြစ်ဖြစ် stata ဖြစ်ဖြစ် R ဖြစ်ဖြစ် play လိုက်တာ လွယ်လွယ်လေးပါ. ပြီးရင် interpretation က အရေးကြီးပါတယ်. Interpret လုပ်တဲ့အခါ Epidemiologist တွေနဲ့ biostatistician နဲ့ interpret လုပ်ပုံတွေက ကွဲပြားပါတယ်.

🫟 Epidemiologists may emphasize clinical/public health meaning, while biostatisticians emphasize model fit, assumptions, and statistical rigor.🫟

ကိုယ်က ဘယ် point of view ကနေ ပြောတာဘဲဆိုတာ သိထားရင် အချင်းများ စရာ မရှိပါဘူး. ဒီလို simple test တွေက ပြသာနာ မရှိပေမယ့် logistic regression တွေလို ခက်တဲ့ အပိုင်းတွေမှာ တွေးခေါ်ပုံတွေကွာသလို အသုံးပြုတဲ့ tool ပေါ်မှာလဲကွဲပြားခြားနားတဲ့ result တွေရနိုင်တာမို့ SPSS ရဲ့ ဘယ် model ကိုသုံးတွက်ထားတယ်. R ရဲ့ ဘယ် model ကိုသုံးပြီး တွက်ထားတယ်ဆိုတာ ထည့်ပြောပေးဖို့လိုပါတယ်.




Best
Cris

23/08/2025

ဒီနေ့ ကျွန်မ R program workshop နှစ်ရက် တက်နေပါတယ်. Statistic တွေကတော့ ထုံးစံ အတိုင် ဦးနှောက်ခြောက်ရပါတယ်. ဒါကတော့ R ကို download လုပ်ချင်တဲ့သူတွေ share ပေးတာပါ. SPSS တွေ သင်ပြီးရင် R ဆက်ပြီး learn လုပ်ကြတာပေါ့.
▪️R for Windows
https://cran.r-project.org/bin/windows/base/
▪️R for Mac
https://cran.r-project.org/bin/macosx/




Best
Cris

18/08/2025

Literature တွေဖတ်တဲ့အခါ Chi Square Test က ဘာကို ပြောပြသလဲ?
♦️အသံထွက်က ချီ square မဟုတ်ဘူးနော်. "Kigh" လို့ ထွက်ရပါမယ်. "ခိုင်း" လို့ မြန်မာလို နီးစပ်ပါတယ်. တခါမှ ဒီ test ကို မကြားဘူးရင် အသံထွက်အမြဲမှားတတ်ကြလို့ပါ. Symbol အနေနဲ့ဆို x square အနေနဲ့ ရေးလေ့ရှိတယ်. Independent variables နဲ့ dependent variables တွေရဲ့ association ကိုလေ့လာချင်တဲ့အခါ ၊ data ကလည်း category data ဖြစ်တဲ့အခါ Chi square test ကို အသုံးပြုပေးရပါတယ်. တခါတလေ logistic regression တွေ မ run ခင် association ကို သိချင်တဲ့အခါလည်း Chi square test ကို အသုံးပြုလို့ရပါတယ်.

♦️Literature တစ်ခုကို link ချပေးထားပါတယ်. Chi square test က ဘာကို ပြောတာလဲဆိုတာ video ကို နားထောင်ပြီးရင် နားလည်အောင်ကြိုးစားပါ. ပြီးရင် literature ကို ဆက်ဖတ်ပါ. Literature တွေဖတ်တဲ့အခါ data တွေပါတဲ့ table တွေကို ကျော်ဖတ်နေရတုန်းဘဲဆို academic စာ မဖတ်တတ်တာမို့ တဆင့်ချင်းစီ ကြိုးစားပါ.
Literature link 👇👇👇
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC8380139/




Best
Cris

16/08/2025

Type 1 & Type 2 Error
Research နဲ့ statistics တွေ စသင်တဲ့အခါ ဒီ error နှစ်ခု ရောနေတတ်တယ်. Alpha, 1-Alpha (CI), beta, 1-beta (power) ဒါတွေကလည်း ရောတတ်တယ်. ဇယားကွက် ကလေးနဲ့ သေချာ ရှင်းပြထားတယ်.
🫟အရှေ့က CI နဲ့ Power အကြောင်း နားမထောင်ဘူးရင် အရင်သွားနားထောင်စေချင်တယ်. မဟုတ်ရင် လည်နေလိမ့်မယ်.
CI ရဲ့ value က 95% ကို သုံးတာ common ဖြစ်တယ်. ဒါပေမယ့် အမြဲတမ်းတော့ မဟုတ်ဘူး. 99% သုံးကြတဲ့ အခြေအနေတွေလည်း ရှိသလို 90% သုံးကြတာရှိတယ်. 90% က FDA approval တို့အတွက် ဆေးဝါးတွေကို စမ်းသတ်တဲ့အခါ အသုံးများတယ်.
CI က 95% ဖြစ်တဲ့အခါ alpha က 5%
CI က 99% ဖြစ်တဲ့အခါ alpha က 1%
CI က 90% ဖြစ်တဲ့အခါ alpha က 10% ဖြစ်တယ်ဆိုတာ သိထားဖို့လိုတယ်.
🫟Power လည်း ထိုနည်းတူပါဘဲ. Commonly က 80% သုံးကြပေမယ့် တခါတလေ true effect နည်းတဲ့အခြေအနေတွေမှာ 90% သုံးကြရတာတွေလည်း ရှိပါတယ်.
Power က 80% ဆို beta က 20%
Powrr က 90% ဆို beta က 10% ပါ.
Power > 90% ကတော့ ရှားပါတယ်.

🫟တကယ်က Hypothesis testing အကြောင်း အရင်ပြောပြရမှာ. ရိုက်ထားတဲ့ video က error ဖြစ်နေလို့ ပြန်ရိုက်ဖို့ မအားသေးလို့ type 1& type 2 error ကို အရင် နားထောင်ပြီးလေ့လာထားပါ. Notes ကလေးနဲ့ လိုက်မှတ်ရင် ပိုပြီး အကျိုးများပါလိမ့်မယ်.




Best
Cris

15/08/2025

Between (2 groups) or within group ထဲက mean ကို ရှာချင်ရင် paired t-test ကို သုံးရမှာပါ. Continuous data တွေရဲ့ mean ကိုရှာမှာမို့လို့ t-test မrun ခင် normality test ကို အရင် run ပါ. Normal distribution ဆိုရင် t-test သုံးပါ. Non normal distribution ဆိုရင် နောက်နေ့မှာ တင်မယ် test တစ်ခုကို သုံးရပါမယ်. SPSS ကို နားလည်အောင် ဖြေးဖြေးချင်းပြောပြနေတာမို့ တစ်ခုချင်စီကို သေချာလေ့လာပါ.




Best
Cris