05/09/2025
หน้าฝนยุงเยอะ ใช้สมุนไพรช่วยไล่ยุงได้หนาา
สมุนไพรน่ารู้ | สมุนไพรไล่ยุง...ตามวิถีพื้นบ้าน
ชาวบ้านจะมีการสังเกต สั่งสมประสบการณ์ และเรียนรู้จากครอบครัว ชุมชน สืบต่อกันมาว่า พืชชนิดไหนที่ใช้เป็นสมุนไพรไล่ยุงได้ โดยส่วนใหญ่จะใช้พืชที่มีน้ำมันหอมระเหย ซึ่งเป็นเครื่องเทศ ที่ใช้ดับกลิ่นคาวในอาหาร เป็นผักเครื่องเคียงอยู่แล้ว มาใช้เป็นสมุนไพรไล่ยุง การทำใช้เองก็ง่ายๆ เพียงปั่น ตำ ทุบ บด ส่วนต่างๆ ของพืชให้มีน้ำมันหอมระเหยออกมาก็สามารถนำมาใช้ป้องกันยุงและแมลงได้ หรือจะใช้การเผา การทำเป็นธูป จะทำให้น้ำมันหอมระเหยฟุ้งออกมาก เป็นต้น
สมุนไพรที่ใช้ ได้แก่ สะระแหน่ แมงลัก โหระพา กะเพราแดง ใช้ใบบดขยี้ให้กลิ่นน้ำมันหอมระเหยออกมา นำไปวางตามที่ที่มียุงเยอะๆ หรือบดแล้วทาลงบนผิวหนังเพื่อกันยุง หรือผักพวกขึ้นฉ่าย จิงจูฉ่าย ก็สามารถใช้บดขยี้แล้วทาผิวหนังเพื่อกันยุงได้เช่นกัน ส่วนพวกมะกรูด มะนาว มีน้ำมันที่ผิว จะนำผิวโขลกกับน้ำจนละเอียด กรองเอาเฉพาะน้ำ นำมาทาผิว หรือฉีดพ่นตามจุดต่างๆ ของบ้าน พวกส้ม ใช้เปลือกแห้งเผาไฟ ใช้ไล่ยุงและแมลง มีกลิ่นหอม นอกจากนี้ ยังมีสมุนไพรที่ไม่มีกลิ่นแต่มีฤทธิ์ไล่ยุงได้ เช่น สะเดา ฟ้าทะลายโจร บอระเพ็ด สิ่งเหล่านี้เมื่อเราใช้จน ชำนาญและมั่นใจ จะนำไปสู่การพัฒนาเปผลิตภัณฑ์ป้องกันยุงเพื่อสร้างเศรษฐกิจต่อไปได้
🌿 สมุนไพรไล่ยุง...ตามวิถีพื้นบ้าน
▪️ #โกฐจุฬาลัมภา
น้ำมันหอมระเหยของโกฐจุฬาลัมพามีฤทธิ์ในการไล่ยุง และยับยั้งการวางไข่ของยุง มีการศึกษาเพื่อทดสอบประสิทธิภาพในการกันยุงของน้ำมันหอมระเหยโกฐจุฬาลัมพากับน้ำมันมะกรูด พบว่า สามารถป้องกันยุงได้ดี
การใช้ไล่ยุงวิถีชาวบ้าน : นำใบโกฐจุฬาลัมพามาขยี้ทาตัว หรือนำใบมาเผาไฟให้เกิดควันและกลิ่นเพื่อไล่ยุง ไล่แมลง
▪️ #คนทีเขมา
สารที่ทำหน้าที่ในการไล่แมลง คือ α-pinene, Citronellal, Linalool และ Myrcene มีการศึกษาพบว่า สารสกัดจากคนทีเขมามีประสิทธิภาพป้องกันยุงได้นานมาก
การใช้ไล่ยุงในวิถีชาวบ้าน : นำกิ่งก้านและใบ มาต้มกับน้ำ ใช้ฉีดไล่ยุง หรือเผาไฟให้เกิดควันไล่ยุงได้
▪️ #คนทีสอ
น้ำมันหอมระเหยของคนทีสอ มีสารในกลุ่ม Monoterpenes ที่มีประสิทธิภาพในการไล่แมลงสูง มีการนำน้ำมันหอมระเหยไปทำเป็นโลชั่นทาผิว พบว่า ไม่ระคายเคืองและป้องกันยุงได้นานกว่า 3 ชั่วโมง
การใช้ไล่ยุงวิถีชาวบ้าน : ใช้ใบคนทีสอนำ มาเผาไฟเพื่อให้เกิดควันและกลิ่นไล่ยุง
▪️ #เนียมหูเสือ
น้ำมันหอมระเหยของใบเนียมหูเสือ มีสารสำคัญ คือ คาร์วาครอล (Carvacrol) มีฤทธิ์ ในการไล่แมลงและไล่ยุง โดยพบว่า น้ำมันหอมระเหยจากใบเนียมหูเสือ สามารถป้องกันยุงได้ดีมากไม่แตกต่างกับ DEET ในความเข้มข้นที่เท่ากัน และยังมีฤทธิ์ฆ่าลูกน้ำได้ดีอีกด้วย
การใช้ไล่ยุงวิถีชาวบ้าน : ใช้ใบขยี้ทาตามตัว หรือวางไว้บริเวณใกล้ตัวเพื่อไล่ยุง
▪️ #ว่านน้ำ
น้ำมันจากว่านน้ำ สามารถใช้ป้องกันยุงกัด และฆ่าตัวอ่อนของยุงได้
การใช้ไล่ยุงวิถีชาวบ้าน : ใช้ส่วนหัวเหง้าของว่านน้ำมาเผาไฟให้เกิดกลิ่นเเละควันไล่ยุง หรือใช้ผงที่ได้จากการบดส่วนหัวเหง้ามาทำธูปไล่ยุง
▪️ #สะเดา
มีการศึกษาครีมน้ำมันสะเดา 20% v/w พบว่า ดีกว่าสารเคมีไล่ยุง DEET และอีกการศึกษาพบว่า น้ำมันสะเดาไล่ยุงได้นาน 3 ชั่วโมง และยังสามารถฆ่าลูกน้ำตายหมด 100% ภายใน 3 วัน รวมถึงยังสามารถยับยั้งการเจริญเติบโตของตัวโมงหรือดักแด้ของยุง
การใช้ไล่ยุงวิถีชาวบ้าน : ใช้ใบหรือเมล็ดตำคั้นน้ำทาตัว หรือนำใบมาต้มในน้ำเดือด หรือนำมาขยำกับน้ำกรองใส่ขวด ไว้ฉีดไล่ยุง นอกจากนี้ ชาวบ้านยังเชื่อว่าคนที่บริโภคสะเดาปริมาณมาก ยุงจะไม่มากัดอีกด้วย
▪️ #ยาสูบ
สารสกัดใบยาสูบ มีฤทธิ์ป้องกันยุงและไล่เห็บ
การใช้ไล่ยุงวิถีชาวบ้าน : ชาวจีนที่มณฑลยูนนานใช้ใบยาสูบมาจุดไล่ยุง ส่วนชาวบ้านในไทยจะใช้ใบยาสูบแห้งที่เป็นยาเส้นมวนกับใบจาก สูบให้เกิดควันเพื่อไล่ยุงที่มารบกวน
▪️ #แมงลักคา
มีฤทธิ์แรงเทียบเท่า แต่มีความปลอดภัยสูงกว่า DEET ยากันยุงสารเคมีที่ใช้ไล่ยุง จากการศึกษา พบว่า การใช้น้ำมันหอมระเหย 10% สามารถป้องกันยุงกัดได้ใกล้เคียงกับการใช้ DEET 30% โดยสามารถป้องกันยุงได้ถึง 5 ชั่วโมง และจากการศึกษายังพบว่า มีฤทธิ์ฆ่าตัวอ่อนยุงได้
การใช้ไล่ยุงวิถีชาวบ้าน : นำใบมาเผาไฟให้เกิดควัน หรือนำผงของใบแห้งมาทำธูปเพื่อไล่ยุง
▪️ #ฟ้าทะลายโจร
เป็นพืชสมุนไพรดั้งเดิมที่มีหลักฐานทางประวัติศาสตร์ ถูกใช้เป็นยามานานหลายศตวรรษในการรักษาโรคติดเชื้อหลายชนิด เช่น ไวรัสหวัด ไข้มาลาเรีย โรคเท้าช้าง รวมทั้งใช้ในการควบคุมศัตรูพืช และเป็นยาขับไล่แมลงมาตั้งแต่สมัยโบราณ ปัจจุบันมีหลักฐานงานวิจัยทางเภสัชวิทยาเพื่อสนับสนุนการใช้แบบดั้งเดิม
ฟ้าทะลายโจร มีสารออกฤทธิ์สำคัญ คือ สารแอนโดรกราโฟไลด์ โดยมีการศึกษาวิจัยพบว่า มีฤทธิ์ไล่ยุงชนิดที่สำคัญ คือ ยุงลาย ทั้งยุงลายบ้าน และยุงลายสวน ซึ่งเป็นพาหะสำคัญของโรคไข้เลือดออก ยุงรำคาญ เป็นพาหะนำโรคเท้าช้างและไข้สมองอักเสบ โดยพบหลายกลไกทางชีวภาพ ที่สำคัญ คือ ฟ้าทะลายโจรมีฤทธิ์แรงมากในการยับการวางไข่ของยุงลาย ฤทธิ์ฆ่าลูกน้ำยุงลาย ฤทธิ์ต้านยุงกัด ฤทธิ์ขับไล่ยุง
นอกจากนี้ ยังมีข้อมูลที่น่าสนใจ คือ ฟ้าทะลายโจร มีฤทธิ์ยับยั้งเอนไซม์ ที่ใช้กําจัดยาฆ่าแมลงของยุง จึงสามารถใช้ในการควบคุมยุงที่ดื้อต่อยาฆ่าแมลง และช่วยลดปัญหาการดื้อยาฆ่าแมลงในยุง ซึ่งปัจจุบันเป็นปัญหาสําคัญต่อการควบคุมประชากรยุง เนื่องจากยุงมีการแสดงออกของเอนไซม์ Cytochrome P450 monooxygenase (P450s) ที่เพิ่มขึ้น ส่งผลทําให้ยุงเกิดการดื้อต่อยาฆ่าแมลงหลายชนิดที่เป็นสารเคมี
🔖เรื่องโดย พท.ป.ปรางทิพย์ เทียนทอง
#สมุนไพรน่ารู้ #สมุนไพรไล่ยุง #อภัยภูเบศร #สมุนไพรอภัยภูเบศร
