19/08/2025
การเช็ดตัวหรือป้อนยาลดไข้… 💊🧴
รู้หรือไม่ว่า “ไม่สามารถป้องกันชักได้” 😰⚡
(โพสต์สำหรับพ่อแม่ ฉบับอ่านเข้าใจง่าย)
1️⃣ แนวทางราชวิทยาลัยกุมารแพทย์ฯ เพิ่งเขียนออกมาว่า...
ยาลดไข้หรือการเช็ดตัว "ไม่สามารถป้องกันการชักในเด็กได้" ❌
ประโยคนี้ทำให้หลายคนสะดุด เพราะสิ่งที่เราเคยได้ยินมาตลอดคือ
👉 “เด็กไข้สูงจะชัก ต้องรีบเอาไข้ลงเด็กจะได้ไม่ชัก”
แต่ในความเป็นจริง แนวทางการดูแลไข้ทั้งของไทยและทั่วโลกเขียนตรงกันว่า
✅ เราลดไข้เพื่อให้เด็กสบายขึ้น กินได้ หลับได้
แต่ “ไม่สามารถป้องกันการชัก”
ที่ผ่านมา 30 กว่าปี มีงานวิจัยมากมายพยายามหาคำตอบว่า
ยาลดไข้ตัวไหน? ขนาดเท่าไร? ที่จะช่วยป้องกันชักได้
แต่ผลลัพธ์ตรงกันทุกงานวิจัยคือ ➡️ ไม่มีเลย
========================================
2️⃣ แล้วทำไมเด็กที่เป็นไข้ชัก (Febrile seizure) ถึงมักจะเห็นว่าเด็กไข้สูง? 🌡️
นี่เป็นคำถามที่หลายคนสงสัย
งานวิจัยปัจจุบันสรุปออกมาแบบนี้ 👇
• เวลาเด็กเกิดไข้ชัก มักจะเห็นว่ามีไข้สูงจริง ส่วนใหญ่เกิน 39°C 🌡️
• ทำไมถึงเป็นแบบนั้น? เพราะเวลามีเหตุการณ์ชักขึ้นจริงๆ ยาลดไข้ไม่สามารถช่วยลดไข้ในขณะเกิดเหตุการณ์ได้ ทำให้เรามักเห็นว่าเด็กที่ไข้ชักจะมีไข้สูงทั้งนั้น
• และต้องเข้าใจก่อนว่า… เด็กที่มีไข้สูงทั้งหมด มีเพียง 2–5% เท่านั้นที่ชัก ขณะที่อีกกว่า 95% "ไม่ชัก" เลย
• มีงานทดลองในหนูปี 2009 ที่ช่วยอธิบายเรื่องนี้
– ถ้าทำให้หนูมีไข้เฉย ๆ → ไม่มีตัวไหนชัก
– แต่ถ้าฉีดสารที่ทำให้สมองหนู เปราะบาง ง่ายต่อการชักไว้ก่อน แล้วค่อยทำให้มีไข้ → ครึ่งนึงของหนูชักจริง
📌สรุปคือ: ไข้เพียงอย่างเดียวไม่ทำให้ชัก ต้องมีปัจจัยอื่นร่วมด้วย
========================================
3️⃣ แล้วไข้ชัก (Febrile seizure) เกิดจากอะไร? 🤔
• ก่อนอื่น ถ้าเด็กมี “ไข้ และ ชัก” เมื่อไหร่ ต้องรีบพาไปหาหมอ! 🏥
เพราะหมอต้องตรวจให้แน่ใจก่อนว่าชักเกิดจากอะไร เช่น เยื่อหุ้มสมองอักเสบ, เลือดออกในสมอง, เกลือแร่ผิดปกติ ฯลฯ
• ถ้าตรวจแล้วไม่พบอันตราย และเด็กอายุ 6 เดือน – 5 ปี
→ หมอจะวินิจฉัยว่าเป็น “ไข้ชักธรรมดา (Febrile seizure)” ซึ่งเป็นภาวะที่พบได้ในวัยนี้บ่อย
** ในโพสต์นี้จะขอเรียกสั้นๆว่า "ไข้ชัก"
• ลองนึกภาพว่าเหตุการณ์ “ไข้ชัก” เหมือนการยิงจรวด 🚀 ที่จะพุ่งออกไปได้ ต้องกดเปิดสวิตช์หลายปุ่มพร้อมกัน ยกตัวอย่างเช่น
- สวิตช์ 1: การติดเชื้อบางชนิดที่ก่อการอักเสบ 🦠
- สวิตช์ 2: พันธุกรรม (พ่อแม่เคยไข้ชัก, มียีนบางชนิด) 🧬
- สวิตช์ 3: สมองที่ไวต่อการชักกว่าคนอื่น 🧠
- สวิตช์ 4: ไข้ 🌡️
👉 ถ้ากดแค่ปุ่มสวิตช์ไข้อย่างเดียว แต่สวิตช์อื่นไม่ถูกกด → จรวดจะไม่พุ่ง (ไม่ชัก)
👉 แต่ถ้าสวิตช์หลายตัวถูกกดพร้อมกัน → จรวดพุ่ง (เกิดไข้ชัก)
👉 บางราย แม้ปุ่มไข้ไม่ถูกกด แต่ถ้าสวิตช์อื่นโดนกดเปิด ก็อาจเกิดการชักได้เช่นกัน ⚡
📌 สรุปว่า “ไข้ชัก” ไม่ได้เกิดจากไข้เพียงอย่างเดียว แต่เกิดจากหลายปัจจัยเหมือนการกดสวิตช์พร้อมกัน
👉 เด็ก 2–5% ที่เกิดไข้ชัก (ตามข้อ 2) คือเด็กที่สวิตช์หลายตัวถูกเปิดพร้อมกัน
ส่วนเด็กอีกกว่า 95% ที่มีไข้แต่ไม่ชัก เพราะสวิตช์อื่นๆ ไม่ถูกเปิดนั่นเอง
========================================
4️⃣ แล้วเราจะรู้ได้ยังไง ว่าลูกจะเป็น 2–5% ที่ว่านั้นหรือเปล่า? 🤷♀️
• คำตอบคือ ไม่มีทางรู้ล่วงหน้าได้เลย
• สิ่งที่พอบอกได้คือ ถ้าพ่อแม่เคยเป็นไข้ชักตอนเด็กๆ หรือพี่น้องเคยมีประวัติไข้ชัก
ลูกก็ “อาจจะ” มีโอกาสเป็นไข้ชักสูงกว่าเด็กทั่วไป
เพราะลูกอาจจะมีสวิตช์ทางพันธุกรรมที่เปิดไว้รอแล้ว 1 อันแล้วนั่นเอง 🧬
========================================
5️⃣ แล้วถ้าลูกเราเป็น 1 ในคนที่เคยเป็นไข้ชักไปแล้ว จะทำยังไงได้บ้าง? 😥
• พ่อแม่ที่เคยเห็นลูกชักตรงหน้า ทุกคนจะพูดเหมือนกันว่าเหมือนเห็นลูกกำลังจะตาeต่อหน้า
ทำให้เป็นภาพจำที่ไม่ง่ายที่จะลืม ดังนั้น คำถามคือจะช่วยอะไรพ่อแม่ได้บ้าง?
• อันดับแรก ✨ ข่าวดีของไข้ชักคือโอกาสเกิดซ้ำจะ “ลดลงเรื่อย ๆ”
ครั้งที่ 2 ≈ 25%
ครั้งที่ 3 ≈ 20%
ครั้งที่ 4 ≈ 10%
• อันดับต่อมา แจ้งพ่อแม่ในสิ่งที่ควรรู้ ได้แก่
✔️ ยืนยันว่า ไข้ชักทั่วไปไม่อันตรายในระยะยาว ไม่ทำลายสมอง และไม่ทำให้พัฒนาการผิดปกติ
✔️ เข้าใจก่อนว่า “การลดไข้ป้องกันชักไม่ได้” แต่ทำเพื่อให้ลูกสบายขึ้น กินได้ หลับได้ 💕
ดังนั้นไม่จำเป็นต้องเร่งให้ยาหรือเช็ดตัวถี่เกินไปจนลูกไม่ได้พักผ่อน
✔️ ควรเรียนรู้วิธีปฐมพยาบาลเบื้องต้น หากลูกมีอาการชักซ้ำ
✔️ ถ้ายังรู้สึกกังวลมากจริงๆ สามารถปรึกษาหมอเฉพาะทางระบบประสาทเรื่องการใช้ยากันชักตอนมีลูกมีไข้ได้
แต่โดยทั่วไปหมอมักไม่แนะนำ เพราะยามีผลข้างเคียงและไข้ชักธรรมดาไม่ได้อันตราย
========================================
6️⃣ เด็กเป็นไข้เฉยๆ กับเด็กเป็นไข้ร่วมกับชัก การดูแลไม่เหมือนกัน
• ถ้า “ไข้เฉยๆ ไม่ได้ชัก” → ให้ลดไข้เมื่อเด็กไม่สุขสบายตัว ไม่จำเป็นต้องทำให้อุณหภูมิกลับมาเป็นปกติตลอดเวลา
• ถ้า “ไข้ร่วมกับชัก” → ให้รีบปฐมพยาบาลเบื้องต้น ลดไข้ด้วยการเช็ดตัวเบาๆ เมื่อเด็กรู้ตัวดีก็ให้ทานยาลดไข้ และรีบพาไปโรงพยาบาล
เพราะตอนแรกยังไม่สามารถบอกได้ว่านี่คือการชักจากสาเหตุอะไร? (เหมือนที่อธิบายไว้ในข้อ3)
========================================
7️⃣ ถ้าลูกเป็นไข้ชักซ้ำบ่อยๆ > 3–4 ครั้ง
ควรพาไปปรึกษาหมอระบบประสาทเด็ก 🧑⚕️👩⚕️
เพราะอาจแปลว่า “ลูกมีปุ่มสวิตช์ยิงจรวดบางอันเปิดอยู่ ในขณะที่เด็กคนอื่นไม่มี” 🚀
ตัวอย่างเช่น 👇
🧬 อาจมียีนบางชนิดที่ทำให้สมองไวต่อการชักมากกว่าปกติ
🔍 หรือจริงๆ แล้วอาจมีโรคลมชักซ่อนอยู่โดยที่ยังไม่เคยตรวจพบ
พูดง่ายๆ คือ… สมองลูกเปราะบางมากกว่าคนอื่น 🧠
พอมีปัจจัยมากระตุ้น เช่น 🌡️ ไข้ 🦠 การติดเชื้อ
ก็เหมือนปุ่มสวิตช์ถูกกดครบพร้อมกัน → เลยเกิดไข้ชักได้ง่ายและบ่อยกว่าเด็กทั่วไป ⚡
========================================
✨ และเพราะมีความเชื่อที่สืบต่อกันมาว่า “ถ้าลูกไข้สูงจะชักแน่ๆ” 😰
ความเชื่อนี้เองทำให้พ่อแม่หลายคนเกิดความกังวลเกินจริง
จนกลายเป็นสิ่งที่เรียกว่า 👉 Fever Phobia (ความกลัวไข้เกินเหตุ)
8️⃣ Fever Phobia (ความกลัวไข้เกินเหตุ) คืออะไร? 😨🌡️
หลายครั้งที่พ่อแม่ได้ยินว่า “อย่าปล่อยให้ลูกไข้สูงเดี๋ยวจะชัก”
ก็เลยกลายเป็นความกังวลทุกครั้งที่ลูกมีไข้ 🥺
ภาวะนี้มีชื่อเรียกว่า Fever Phobia หรือ “ความกลัวไข้เกินเหตุ”
📌 จริงๆ แล้วนี่เป็น “ปัญหาที่พบทั่วโลก” และมีการพูดถึงมาตั้งแต่ก่อนปี 1980
หลายประเทศก็พยายามหาทางแก้ไขมาโดยตลอด
ตัวอย่างของพฤติกรรมที่เกิดจากความกลัวไข้เกินเหตุ 👇
• พอตัวเลขบนปรอทมีไข้สูง → รู้สึกตกใจ ทั้งๆที่บางครั้งลูกยังเล่น หัวเราะ กินได้ตามปกติ 🌡️👶
• ปลุกลูกที่กำลังหลับสบาย มาป้อนยาลดไข้หรือเช็ดตัว 💤💊
• ให้ยาลดไข้ทุก 4 ชม. “ดักไว้ก่อน” ทั้งที่ยังไม่ไข้
• เช็ดตัวแรง ๆ หรือเช็ดบ่อยเกินไปจนลูกไม่สบายตัว 🥶
• รีบพาลูกไปห้องฉุกเฉินทุกครั้งที่มีไข้ขึ้น 🚑 ทั้งที่อาการยังไม่ถึงขั้นฉุกเฉิน
จริงๆ แล้วสิ่งเหล่านี้สะท้อนให้เห็นถึง ความรักและความห่วงใยของพ่อแม่ 💖
แต่บางครั้งความกังวลก็ทำให้เราทำมากไป จนลูกเหนื่อยและอาจได้รับยามากเกินความจำเป็น
👉 การรู้จัก Fever Phobia จึงเป็นเหมือน “ก้าวแรก” ที่จะช่วยให้เราดูแลลูกได้อย่างมั่นใจขึ้น 😌✨
========================================
9️⃣ แล้วเราจะแก้ “ความกลัวไข้เกินเหตุ” ได้ยังไง? 🤝💖
ความกังวลเวลาเห็นลูกมีไข้ เป็นเรื่องธรรมชาติของพ่อแม่ทุกคนเพราะรักและเป็นห่วงลูก 💖
แต่ถ้าเราเข้าใจเรื่องไข้อย่างถูกต้อง จะช่วยให้ทั้งพ่อแม่สบายใจขึ้นและลูกเองก็ได้พักผ่อนอย่างแท้จริง 🛌✨
✨ หลักการที่อยากชวนให้จำไว้คือ
• ไข้เป็นเพียงอาการ ไม่ใช่ศัตรู ร่างกายกำลังทำงานเพื่อต่อสู้กับโรค 🌡️🛡️
• การลดไข้ ทำเพื่อให้ลูกสบายขึ้น → กินได้ หลับได้ ไม่เพลีย 😴💕 ไม่ได้มีไว้เพื่อกันชัก
• ไข้ชักไม่ทำลายสมอง ไม่ทำให้พัฒนาการผิดปกติ 🧠
• ลดไข้ได้ ไม่ได้มีข้อเสีย แต่ไม่ควรทำมากเกินไปจนกลายเป็นโทษ เช่น ให้ยาบ่อยมากไปหรือปลุกลูกบ่อยๆ จนอดนอน
เมื่อพ่อแม่ปรับความเข้าใจได้ → ใจเราก็จะ “คลายกังวล” มากขึ้น 😌
และที่สำคัญ ลูกก็จะได้พักผ่อนเต็มที่ ร่างกายได้ฟื้นตัว ไม่ต้องเหนื่อยทรมานจากทั้งโรคและการดูแลที่มากเกินไป 🛌🌷
🌍 หลายประเทศก็เคยเจอปัญหานี้เหมือนกัน แต่มีตัวอย่างที่ดีอย่าง เช่น ญี่ปุ่น และ สวิตเซอร์แลนด์ ที่แก้ได้สำเร็จ
เพราะพ่อแม่ได้รับข้อมูลที่ถูกต้องจนทำให้ไม่กลัวไข้จนเกินเหตุและโฟกัสไปที่ “การดูแลให้ลูกสบายที่สุด”
========================================
📌 สรุปสั้นๆปิดท้าย
1. ไข้เพียงอย่างเดียวไม่ทำให้ชัก → ต้องมีปัจจัยอื่นร่วมด้วย เหมือน “ปุ่มสวิตช์หลายตัวถูกกดพร้อมกัน” จึงจะเกิดไข้ชักได้ 🚀🧬🧠
2. เด็กที่มีไข้สูงส่วนใหญ่ (>95%) ไม่ชัก มีเพียง 2–5% เท่านั้นที่ชัก 🔢
3. การลดไข้ทำเพื่อให้ลูกสบายขึ้น → ไม่ได้ช่วยป้องกันชัก ❌⚡
4. เด็กที่มี “ไข้ + ชัก” ต้องไปโรงพยาบาลเพื่อหาสาเหตุ 🏥
5. ไข้ชักธรรมดา ไม่ทำลายสมอง ไม่กระทบพัฒนาการ 🧠✨
6. ไข้ชักที่เป็นซ้ำบ่อยๆ ต้องตรวจหาสาเหตุแฝง
7. สิ่งที่ลูกต้องการที่สุดตอนป่วยเป็นไข้ → คือ การพักผ่อนและการดูแลจากพ่อแม่ในแบบที่พอดี ไม่มากเกินและไม่น้อยไป 🛌🤱
