23/11/2025
ปวดข้อ...ควรประคบร้อนหรือเย็นเมื่อไหร่?
https://www.facebook.com/share/p/17iQ7RDxWR/
# ประคบเย็น VS ประคบร้อน เลือกอย่างไรเมื่อปวดข้อ
คู่มือเข้าใจง่ายสำหรับผู้ที่มีอาการปวดข้อ ปวดเอ็น ปวดหลัง ปวดเข่า—ทำไมต้องประคบเย็นก่อน และทำอย่างไรให้ได้ผลจริง
การประคบเย็นเป็นวิธีลดปวด–ลดอักเสบที่ ได้ผลเร็ว ปลอดภัย และต้นทุนต่ำที่สุด ที่หมอแนะนำให้ผู้ป่วยใช้บ่อยที่สุด โดยเฉพาะในช่วงที่กำลังปวดข้อ ปวดกล้ามเนื้อ เส้นเอ็นอักเสบ ข้อแพลง ข้อบวม หรือหลังออกกำลังกายหนัก
แต่หลายคนยังทำไม่ถูกวิธี เช่น ประคบไม่นานพอ ใช้น้ำแข็งผิดรูปแบบ หรือประคบเฉพาะจุดที่เจ็บ ทำให้ผลลัพธ์ได้ไม่เต็มประสิทธิภาพ
บทความนี้หมอสรุปให้แบบง่ายที่สุด ว่า เมื่อไรต้องประคบเย็น? ทำไมไม่ใช้ประคบร้อน? และควรประคบอย่างไรให้ได้ผลสูงสุด
# 🔥 ทำไมเวลาปวดข้อ ปวดเอ็น ต้อง “ประคบเย็นก่อน”?
เพราะความเย็นมีผลโดยตรงต่อการลดอาการอักเสบเฉียบพลัน ดังนี้:
✔ 1) ลดการไหลเวียนเลือดลงชั่วคราว → ลดบวม
✔ 2) ลดความร้อนจากการอักเสบ → ลดอาการปวด
✔ 3) ทำให้เส้นประสาทรับความเจ็บปวดทำงานช้าลง → ปวดน้อยลง
✔ 4) ลด Bleeding ในกรณีมีการฉีกขาดเล็ก ๆ ของเส้นเอ็นหรือกล้ามเนื้อ
สรุปง่าย ๆ: ช่วงที่ข้อต่อกำลังอักเสบ บวม แดง ร้อน ควรใช้ “เย็น” เท่านั้น
# 🧊 แล้ว “เมื่อไรไม่ควรใช้ร้อน”?
ความร้อนจะทำให้หลอดเลือดขยายตัวและเลือดไหลเวียนมากขึ้น ซึ่งจะ “ดีในบางช่วง” แต่ ถ้าใช้ผิดเวลา จะทำให้อาการแย่กว่าเดิม
❌ ไม่ควรใช้ร้อน เมื่อมีอาการดังนี้:
- ข้อบวมแดง ร้อน
- ปวดข้อเฉียบพลัน เช่น เอ็นแพลง หมอนรองกระดูกกำเริบ
- หลังออกกำลังกายหนักจนปวดบวม
- หลังหกล้มหรือกระแทกมาใหม่ ๆ (24–72 ชั่วโมงแรก)
ทำไมไม่ควรใช้ร้อนในช่วงนี้?
เพราะความร้อนทำให้เลือดไหลมากขึ้น → บวมมากขึ้น ปวดมากขึ้น อักเสบมากขึ้น
หมอเจอเคสจำนวนมาก “ปวดเข่า–ข้อเท้า” แต่ไปประคบร้อนทันที → อาการแย่กว่าเดิมหลายวัน
# 🧊 วิธีประคบเย็นที่ “ได้ผลที่สุด” คือแบบไหน?
ไม่ใช่แค่เอาน้ำแข็งวางบนจุดเจ็บครับ ต้องใช้เทคนิค 3 ข้อนี้
✔ 1) ประคบเย็นให้ “รอบ ๆ ข้อต่อ” ไม่ใช่เฉพาะจุดเจ็บ
ตัวอย่างเช่น:
- ปวดเข่า → ประคบรอบสะบ้าทั้งด้านหน้า–ด้านข้าง–ด้านหลังเข่า
- ปวดข้อเท้า → ประคบรอบตาตุ่มทั้งด้านใน–ด้านนอก–หน้าเท้า
- ปวดไหล่ → ประคบทั้งหน้าหัวไหล่–ด้านข้าง–ด้านหลังไหล่
เหตุผล:
อาการปวดข้อไม่ใช่แค่จุดเดียว แต่เกี่ยวกับ เยื่อบุข้อ เอ็นรอบข้อ และถุงน้ำ การประคบให้เย็นกระจายรอบข้อ ทำให้ลดอักเสบได้มีประสิทธิภาพสูงกว่า
✔ 2) ใช้ผ้าบาง ๆ รองก่อนวางน้ำแข็ง
เพื่อป้องกันผิวหนังไหม้จากความเย็น (ice burn)
ไม่ควรเอาน้ำแข็งแตะผิวโดยตรง
✔ 3) ระยะเวลา = 10–15 นาที
มากกว่านี้ไม่จำเป็น และอาจทำให้ผิวชาเกินไป
ความถี่:
- วันละ 2–3 ครั้ง
- ถ้าปวดมาก → ทำทุก 4 ชั่วโมงได้
# 🧊 ใช้น้ำแข็งแบบไหนดี?
✔ Ice pack / เจลประคบเย็น
ใช้ได้ดีทั่วไป
✔ ถุงน้ำแข็งบด
ความเย็นกระจายดีที่สุด แต่ต้องห่อด้วยผ้าบางอีกชั้น
❌ ห้ามใช้ของแข็งแหลมคม หรือวัตถุที่เย็นจัดแตะผิวโดยตรง
# 🧊 ประคบเย็น “แล้วต้องพักการใช้งาน” ด้วย
การประคบเย็นจะได้ผลดีที่สุดเมื่อร่วมกับ:
- ลดการลงน้ำหนัก (ข้อเท้า–เข่า)
- หลีกเลี่ยงยืนนาน
- ไม่ยกของหนัก
- งดท่าที่ทำให้ปวดมากขึ้น
คิดหลักง่าย ๆ: ถ้าเย็นช่วยลด แต่ใช้เยอะแล้วปวด → ต้องพักด้วย
# 🔁 แล้วเมื่อไรควรเปลี่ยนเป็น “ประคบร้อน”?
หลังจากอักเสบเฉียบพลันผ่านไป 3–7 วัน หรือเมื่อ:
- ข้อไม่แดง ไม่ร้อนแล้ว
- ปวดตึงแบบกล้ามเนื้อ
- มีพังผืดตึงหลังใช้ข้อเยอะ
ความร้อนช่วย:
- คลายกล้ามเนื้อ
- เพิ่มการไหลเวียน
- ช่วยฟื้นตัวระยะฟื้นฟู
แต่ต้องประเมินก่อนว่าข้ออักเสบ “สงบพอ” แล้ว
# 🔥🧊 หลักง่าย ๆ ที่ควรจำ
✔ ปวด–บวม–แดง–ร้อน →
ใช้เย็นเท่านั้น
✔ ปวดตึง–กล้ามเนื้อแข็งหลัง 3–7 วัน →
เปลี่ยนเป็นร้อน
✔ อาการปวดเส้นเอ็น–ข้อ →
เย็นก่อนเสมอ
# ✔ สรุป
การประคบเย็นเป็นวิธีที่ได้ผลมากในการลดอาการปวดข้อ ปวดเอ็น และปวดหลังจากการอักเสบเฉียบพลัน แต่ต้องทำให้ถูกเทคนิค คือ ประคบให้รอบ ๆ ข้อ ใช้ผ้ารอง และทำครั้งละ 10–15 นาที
การใช้ร้อนช่วงแรกอาจทำให้อาการแย่ลง ดังนั้นควรเริ่มต้นด้วย “เย็น” ก่อนเสมอ โดยเฉพาะใน 48–72 ชั่วโมงแรกหลังเริ่มปวด
ถ้าใช้ถูกวิธี อาการปวด–บวมจะดีขึ้นเร็ว และลดโอกาสเป็นเรื้อรังได้มากครับ
บทความนี้ให้ข้อมูลทั่วไป หากอาการไม่ดีขึ้นควรปรึกษาแพทย์
สามารถปรึกษาปัญหากระดูกและข้อ หรืออาการปวด ได้ที่
ผศ.นพ.ธนินนิตย์ ลีรพันธ์ (หมอเก่ง)
ผู้เชี่ยวชาญโรคกระดูกและข้อ
📱 Line ID: โทร 081-5303666
#ประคบเย็น #ปวดข้อ #ปวดเข่า #ปวดหลัง #เส้นเอ็นอักเสบ #หมอเก่ง #กายภาพบำบัด
