15/10/2025
ไม่จำเป็นจริงๆ จะไม่กินยาหรือฉีดยาแก้ปวดเลย
#ยอกสะดุ้งแบบยอกเดี่ยว
เมื่อวานขณะกำลังนั่งลงบนโซฟา เกิดอาการเจ็บบั้นเอวขวาแปล๊บขึ้นมาอย่างเฉียบพลัน พอลองขยับตัว เอี้ยวตัว ลุกยืน หรือนั่งก้มแหงนไปด้านหลังก็จะเจ็บมากขึ้น ต้องนั่งให้นิ่งที่สุด หรือไม่ก็ต้องนอนหงายจึงจะสบายขึ้น
อย่างไรก็ตาม ไม่มีอาการชา หรือชาร้าวลงขา แสดงว่าไม่ใช่ภาวะหมอนรองกระดูกเคลื่อนหรือกระดูกทับเส้นประสาท แต่เมื่อกดบริเวณเอว สะโพก และต้นขาขวา จะรู้สึกตึงมาก
⸻
การวินิจฉัยสองแนวทาง
• แพทย์แผนปัจจุบัน : กล้ามเนื้อหลังยอก (Back strain)
• แพทย์แผนไทย : “ยอกสะดุ้งแบบยอกเดี่ยว” เพราะเกิดขึ้นเฉพาะข้างขวาข้างเดียว หากเป็นทั้งสองข้างจะเรียกว่า “ยอกคู่”
ทางการแพทย์แผนไทย ก่อนให้การบำบัด (เมื่อก่อนใช้คำว่าบำบัด หรือ Therapy มากกว่า รักษาหรือ treatment) แพทย์แผนไทยจะต้องวินิจฉัยสาเหตุราก (Root cause analysis) ก่อน ว่าที่ตั้งแรกเกิด อยู่ตรงไหน เรียกว่า สมุฏฐานวินิจฉัย
โดยอาศัยสมุฏฐาน 5+ 1 คือ ธาตุ/ตรีธาตุสมุฏฐาน อายุสมุฏฐาน กาลสมุฏฐาน อุตุสมุฏฐาน ประเทศสมุฏฐาน และ+1 คือ มูลเหตุก่อโรค
ตัวหลักคือธาตุสมุฏฐาน สิ่งที่ผมเป็นนั้นเกิดจากวาโยธาตุสมุฏฐานหรือกองธาตุลมสมุฏฐาน พิกัด (ชนิด) อังคมังคานุสารีวาตาหย่อนแล้วพิการ (ธาตุลมพัดทั่วกายหย่อน จะทำงานน้อย ทำให้เคร่งตึง หรือกล้ามเนื้อ เอ็น พังผืดเกร็งตึง)
โดยมีตัวเสริมคือ มูลเหตุเกิดโรคจาก อิริยาบท เดินทางมาก นาน อยู่ท่าใดท่าหนึ่งนานๆ ไม่ค่อยได้ออกกำลังกายหรือเคลื่อนไหว
ส่วนกาลสมุฏฐาน เป็นช่วงเช้าซึ่งกระทบเสมหะ (ธาตุน้ำ)ที่เป็นมิตรธาตุกับธาตดิน ส่งผลให้ธาตุลมหย่อนง่ายขึ้น อายุสมุฏฐานเป็นปัจฉิมวัยกระทบธาตุลมโดยตรง อุตุสมุฏฐานเป็นปลายฝน (กระทบลม)ต้นหนาว (กระทบน้ำ) น้ำกำเริบดินกำเริบ ลมยิ่งหย่อนง่าย และประเทศสมุฏฐานภาคกลางกระทบธาตุลม
หลักการรักษาทางการแพทย์แผนไทย มีทั้งการใช้ยา (Medication) และไม่ใช้ยา (Non-Medication) โดยยาจะเน้นภายนอกเป็นยารสร้อนด้วยการประคบ และใช้การนวดบำบัดแผนไทย จะเป็นแบบราชสำนัก หรือ เชลยศักดิ์ก็ได้ ตามความถนัดของหมอนวด
อาจจะมีกรรมวิธีอื่นๆทางการแพทย์แผนไทยและการแพทย์พื้นบ้าน แต่ส่วนตัวผมเชื่อมั่นว่า แค่นวดบำบัดแผนไทย อย่างถูกต้องตามศาสตร์ก็เอาอยู่แล้ว ที่ไม่ค่อยหายหรือเป็นมากขึ้น มักมาจากวินิจฉัยไม่ได้ ไม่สนใจสมุฏฐานวินิจฉัย และไม่ได้วางแผนการนวดแบบเฉพาะโรค เฉพาะราย
ผมลองกด จุดสัญญาณหลังที่ 1–5 เพื่อคลายลมและกล้ามเนื้อ พบว่ากดได้ไม่ลึกนัก แต่ช่วยให้ทุเลาลงเล็กน้อย พอเอี้ยวตัวก็กลับมาเจ็บอีก นั่งลำบากเพราะปวด แต่ยืนและเดินได้ปกติ ยกเว้นเวลาก้มตัว
⸻
การเลือกแนวทางรักษา
ผมไม่อยากใช้ยาแก้ปวดหรือยาแก้อักเสบ (NSAID) เพราะกว่า 10 ปีที่ผ่านมา หากมีอาการปวดเมื่อยหรือกล้ามเนื้ออักเสบ ผมจะใช้แนวทาง แพทย์แผนไทย มาตลอด
เย็นวันนั้นจึงไปนวดบำบัดแผนไทยที่ เรือนหมอคง กรมการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือก นวด 1 ชั่วโมงเต็ม พร้อมประคบสมุนไพรสลับกับการนวดบำบัด อาการดีขึ้นอย่างเห็นได้ชัด จากระดับความเจ็บประมาณ 8 ลดลงเหลือราว 3–4 และเจ็บเฉพาะเวลาก้มหรือเอี้ยวตัวเท่านั้น
⸻
เทคนิคการนวดและข้อควรระวัง
หมอนวดใช้เทคนิค “นวดเชลยศักดิ์” ซึ่งเน้นคลายกล้ามเนื้อมัดใหญ่ ใช้ศอกกดในจุดที่แข็งเกร็งมาก ผมตั้งใจจะขอให้นวดแบบราชสำนักก่อน คือเริ่มจากท่าพื้นฐาน แล้วค่อยนวดตามจุดสัญญาณ เช่น หลัง โค้งคอ แขนและขา โดยเฉพาะด้านขวา แต่เมื่อเห็นว่าหมอนวดถนัดเชลยศักดิ์ จึงเปิดโอกาสให้ทำตามความถนัด — จะได้ไม่ “รู้ดีกว่าหมอ”
โดยหลักแล้ว นวดเชลยศักดิ์ จะได้ผลดี หากหมอนวดสามารถนวดตามแนว เส้นประธานสิบ ได้ ส่วน นวดราชสำนัก จะเน้นตาม จุดสัญญาณ ที่สัมพันธ์กับการไหลเวียนของลมและเส้นเอ็น
หากหมอนวดไม่แม่นทางเดินลมหรือแนวเส้น จะกดลงบนกล้ามเนื้อหรือเอ็นโดยตรง ทำให้ต้องใช้แรงมากขึ้น และหากกดย้ำ ๆ ด้วยแรงเกินพอดี ก็อาจเกิดการช้ำได้ง่าย
ดังนั้น คำพูดที่ว่า
“ยิ่งเจ็บยิ่งดี”
จึงเป็นความเข้าใจผิด เพราะความจริงคือ
“ยิ่งเจ็บยิ่งช้ำ” หรือ “ยิ่งเจ็บยิ่งบาดเจ็บ”
การดัด ดึง หรือบิดอย่างแรงและรวดเร็ว ก็ไม่ควรกระทำเช่นกัน เพราะมีความเสี่ยงต่อการบาดเจ็บของกล้ามเนื้อ เอ็น และข้อต่อได้
⸻
ผลหลังการนวด
หลังการนวด อาการดีขึ้นมาก สามารถนั่งขับรถได้สบาย ไม่เจ็บเหมือนเมื่อวานและเมื่อเช้า ถือว่าทุเลาไปมากกว่า 60–70%
⸻
บทสรุป
“การแพทย์แผนไทย ไม่แพ้ศาสตร์การแพทย์ใดในโลก
หากใช้อย่างถูกศาสตร์ ถูกหลักวิชา ถูกโรค และถูกคน”
อาการ “ยอกสะดุ้งแบบยอกเดี่ยว” เป็นตัวอย่างชัดเจนของโรคที่การแพทย์แผนไทยสามารถดูแลได้อย่างมีประสิทธิภาพ โดยเฉพาะเมื่อใช้ การนวดบำบัดและการประคบสมุนไพร อย่างถูกวิธี ร่วมกับการพักการใช้งานกล้ามเนื้อและการสังเกตอาการของตนเองอย่างเข้าใจ
ผมเป็นแพทย์แผนปัจจุบันที่เห็นคุณค่าและให้ความสำคัญกับการแพทย์แผนไทย ทุกศาสตร์ล้วนดีมีคุณค่า ขอให้ใช้อย่างถูกต้องตามหลักวิชา อย่ามั่ว….
นพ.พิเชฐ บัญญัติ
รองอธิบดีกรมวิทยาศาสตร์การแพทย์
นายกสมาคมเวชกรรมไทย
14 ตุลาคม 2568
#นวดไทย
#นวดแผนไทย
#นวดบำบัด
#นวดเชลยศักดิ์
#นวดราชสำนัก
#การแพทย์แผนไทย
