02/12/2025
Başarmaktan Korkuyorsak
Başarının Gölgesindeki Gizil Kaygı
Başarı ile ilgili ifadelerde genellikle başaramamaktan duyulan korku daha belirgindir.
Amaç başarılı olma iken neden aksi yönde beklenti oluşur?
Haftalarca hazırlanan bir sunumu “Ya rezil olursam?” ifadesi ile neden sabote ederiz?
Asıl arzu, başarı sonucu oluşacak olan değil de başarı gerçekleşmediğinde yaşanacak üzüntüyü önceden yönetme çabasıdır. Bu kısım, sosyal tepkileri yönetmek açısından da işlevseldir. “Sen yaparsın, takma.” ya daolacaklara onları önceden hazırlama” bu işlevin örnekleridir.
En ilkel zorlanma olan ağlama örüntüsünden başlarsak; aciz ve muhtaç olunan hallerde daha yoğun ve daha çok ilgi elde etme deneyimlenmiştir. Destek, yardım gibi etkiler başarısız durum ve kişiler için daha fazladır. “O zaten yapar.” beklentisi ise ilgiyi azaltıcı etkiye sahiptir.
Sürekli başarı gösteren için durum artık sıradandır. Değer görme, normallik görüntüsünde azalmıştır.
Her sınavdan tam not alan birine bakış artık başarı üzerinden değil, zaten olan üzerindendir.
Takdir ve ilgi başarı için bir ödüldür. Bunlar azalınca kişideki içsel motivasyon da azalır.
Başka eksende ise, sürekli başarılı olma, kişinin başkalarından alıntıladığı süreğen performans beklentisine dönüşür. Bu da kişide hep başarılı olma ve bunu korumaya yönelik kaygı yaratır.
Düşünce ve inançlar, başkalarının pekiştirme ve yönlendirmeleri ile bilinçdışı şekilde oluşur.
Maça çıkacak birisinin ya da sınava girecek birinin “ya yapamazsam?”dan çok “ya yaparsam?” dediğinde hissettiği duygular ve düşüncelerini anlaması, gerçek sorunun ne olduğunu anlamaya yardımcı olur.
