29/10/2025
Cumhuriyeti kutlamak yeter mi?
Bugün yaşadıklarımızı anlamak ve sorunların kökenlerini bulmak için cumhuriyeti kutlamaktan çok eleştirmemiz gereken zamandır. En azından aydınların görevi bu olmalıdır.
Türkiye Cumhuriyeti kuruluşundan itibaren bir sınıf cumhuriyetidir. Daha açık bir ifade ile Türkiye Cumhuriyeti bir burjuva cumhuriyetidir. Özellikle sosyalistlerin bu gerçeği dile getirmeden her 29 Ekim’de cumhuriyet güzellemeleri yapmaları bu ülkeye özgü tarihi çarpıklıklardan biridir.
Burjuva cumhuriyeti demek eşitliğin biçimsel olarak, hukuki olarak var olması ama gerçek hayatta olmamasıdır. Bu ülkede gerçek yaşamda vatandaşlar arasında eşitsizlik ilk günden bugüne süregelmiştir.
Yüz yıllık cumhuriyeti eleştirmeden halka sadece bir ilerleme bir devrim olarak anlatırsanız, emekçi halkın değil burjuva sınıfının cumhuriyeti olduğunu söylemezseniz büyük yalanın parçası haline gelirsiniz. Bu cumhuriyet yoksul emekçi sınıfın cumhuriyeti değildir.
Başta Kürt halkı olmak üzere ezilen uluslardan, başta Alevi inancı olmak üzere ezilen inançlardan da bahsetmek zorundasınız.
Yüz yıldır “yoktur” denilen Kürt sorunu, ana sınıfsal / yapısal sorunun yanı sıra süreklilik kazanmış ve devasa boyutlara gelmiş bir sorundur.
Türkiye’nin modernleşmesi kentli ve seküler elitler üzerinden
kurgulanmış, taşra geri ve ıslah edilmesi gereken kesim olarak
konumlandırılmıştır. Laiklik, özgürleşmeden çok devletin denetim aracı haline geldi; din siyasetten dışlansa da toplumsal alanda bütün işlevselliğini sürdürdü. Böylece Cumhuriyet, yasakladığı tarikat ve cemaat dünyasını
dolaylı biçimde yeniden üretti. Bugünü anlamak açısından bu çok önemli.
Kadınlara getirilen medeni haklar; oy hakkı, eğitimde eşitlik sembolik olarak önemliydi ama kentli elit
kadın figürüne dayanıyordu. Taşralı, yoksul ve aile bakım emeğiyle yükümlü kadınlar için bu haklar gündelik yaşamda somut bir özgürlük getirmedi.
Cumhuriyet, modernleşme iddiasına rağmen toprak reformu yapmadı.
Özellikle Kürtlerin yaşadığı bölgelerde ağalık düzeni korunarak feodal ilişkiler sürdürüldü. Devlet, şeyhleri ve ağaları koruyarak onlar aracılığı ile toplumu denetim altında tutma yoluna gitti böylece doğu ve güney doğuda hem ekonomik hem dinsel otorite pekişti. Bugün tarikatların güçlü olduğu iller aynı zamanda toprak mülkiyetinin ağalara ait olduğu ve devlet hizmetlerinin en geri kaldığı yerlerdir. Toprak reformunun yokluğu,
köylüleri kalıcı biçimde ağalara ve dini cemaatlere bağımlı kıldı.
Tarihte bütün burjuva devrimleri ve dolayısıyla kurulan burjuva cumhuriyetleri, soykırımlar, köleleştirmeler, etnik arındırmalar ve halkları zorla yerinden etmeler yoluyla gerçekleşmiştir.
Türkiye’de Kurtuluş Savaşı tamamen bir anti-emperyalist öykü olarak anlatılır. Oysa, Milli mücadele sadece emperyalizme karşı verilmiş bir savaştan ibaret değildir. Elde kalan topraklarda buranın yerlisi olan Ermenilere, Rumlara karşı da yürütülmüş milletlerarası bir savaştır ve sonunda Osmalı’nın Gayri-Müslim nüfusu Anadolu’dan sürülmüştür. Bu hakikati de tarihten silemezsiniz.
102 yıldır bitmeyen bir baskı ve inkar siyaseti üzerine bina edilen bu Cumhuriyet, bize bastırılmış veya yok edilmiş kimlikleri, oluşmamış ve oturmamış bir toplum yapısını, tamamlanamamış bir ulus devlet projesini, çözülmemiş ve yüzleşilememiş meseleler ile iç içe geçmiş birçok farklı katmanı sunmaktadır. Bu yüzden bugün kutuplaşmış bir toplum olarak kıvranıp duruyoruz. Acı çekiyoruz.
Artık yüzyılı aştığımıza göre kutlamalardan kalan zamanda bunları konuşmaya başlasak mı?
