16/11/2025
METRYKA JÓZEFIŃSKA MIAST І MIASTECZEK GALICJI. JAROSŁAW
Metryka józefińska ma olbrzymie znaczenie dla badań nad dziejami miast galicyjskich. Pozwala bowiem na bardzo wnikliwe opisanie miast: przestrzeni miejskiej, przestrzeni publiczno-politycznej czy przestrzeni społecznej. Dokumenty te są znakomitym źródłem do badania układu przestrzennego miasta, typu zabudowy, w tym zabudowy mieszkaniowej, obiektów użyteczności publicznej (urzędy, obiekty wojskowe, klasztory, kościoły i cerkwie, szkoły itp.), infrastruktury gospodarczej i technicznej. Metryka daje też możliwości określenia struktury społecznej mieszkańców.
Z zachowanej metryki józefińskiej Jarosławia wynika, że ogólna powierzchnia miasta wynosiła 3556 morgów 317 sążni, z czego 2775 morgów 480 sążni zajmowały pola orne, 780 morgów 1437 sążni – łącznie ogrody, łąki i pastwiska.
Obszar miasta był podzielony na 12 niw (Ogrodowa, Za Zwierzyńcem, Kozielec i Ćwierci, Naspa pod Dolnym Przedmieściem, Kudlin, Ku Odrykowu, Brodowiczów i Bielikowska, Zugajów, Aż do granicy Kostkowskiej, Na Garbarzach, Misztalów, Tarnawiec).
W Jarosławiu znajdowało się łącznie 963 budynków mieszkalnych, w tym 238 domów, 6 dworków, 91 kamienic i 628 chałup.
W mieście było sporo obiektów kultu religijnego, tj. 4 klasztory – oo. Dominikanów, Franciszkanów i Reformatów oraz klasztor pojezuicki przekształcony na koszary cesarskie, 5 kościołów – farny św. Marii, św. Ducha (ze szpitalem), św. Jana, św. Zofii (z cmentarzem i szpitalem) oraz kolegiaty (z cmentarzem i z dzwonnicą), 3 cerkwi unickie (jedna murowana; przy jednej był szpital), bożnica żydowska, szpital żydowski i dom kahalny („gdzie łaźnia”). Obok świątyń w Jarosławiu znajdowało się 7 rezydencji plebańskich.
Ponadto wymieniono „bursę czyli ratusz miejski”, dawny ratusz „służący siedzibą c.k. Komisji mundurowej”, cekauz murowany miejski, dom scholasterii, „szkoła czyli magazyn”.
Na kartach metryki józefińskiej Jarosławia wzmiankowano sporo obiektów gospodarczych i handlowych: 20 folwarków (w tym jeden z browarem), 2 jatki rzeźnicze, 2 austerie, 2 browary, słodownię, 14 karczem, 2 cegielnie, 2 szpichlerze oraz 3 magazyny.
Infrastrukturę techniczną tworzyła sieć dróg i ulic, w tym drogi w kierunku Leżajska, Przemyśla, Przeworska, Pruchnika, Radymna, ulice znane Cygańska, Zamkowa, Żydowska, Świętojańska, Ku Wałowi. Występują też zapisy o bramach Krakowskiej, Lwowskiej, Leżajskiej i Pełkińskiej oraz furtce jezuickiej. Wzmiankowano też wał i most. Wśród obiektów fizjograficznych występują rzeka San i rzeka „z Pawłosiowa płynąca”, jeziora oraz obszary zwane Wądoły.
#йосифінськаметрика #містаГаличини #Галичина #Ярослав #галицькіархівніпошуки
