11/24/2025
CON BẠN CÓ BỊ BỆNH TĂNG ĐỘNG GIẢM CHÚ Ý KHÔNG?
Bệnh tăng động giảm chú ý (ADHD) là một bệnh về hành vi được nhận biết ngày càng nhiều hơn, hồi tui rời VN, chưa từng nghe nói tới ADHD đừng nói tới là có ai dạy. Sau này vừa làm vừa đi học thì mới được học về ADHD và điều trị ADHD chắc cũng tới hàng ngàn bệnh nhân rồi.
Bệnh ADHD là một bệnh mà người bệnh có có rối loạn chức năng vận hành của não ở mức độ không nhìn thấy trên hình ảnh, khiến người bệnh giảm khả năng tập trung, trẻ con thì rất hiếu động, nói nhiều, có hành động bộc phát (impulsive) và hành vi gây nhiễu loạn môi trường xung quanh (disruptive).
Bệnh ADHD là bệnh bẩm sinh, có tính di truyền và tồn tại suốt đời, tuy nhiên triệu chứng có thể giảm đi khi bệnh nhân trưởng thành vì lúc đó có khả năng kiềm chế hành vi tốt hơn. Bệnh ADHD ở Mỹ được coi là một dạng tàn tật (disability), nên tui rất cẩn thận trong việc đặt chẩn đoán ADHD lên bệnh nhân của mình.
Chẩn đoán ADHD là một quá trình không dễ vì các triệu chứng của nó có tính chủ quan, nên cần đánh giá từ nhiều phía và xem xét các bệnh khác hay yếu tố xung quanh ảnh hưởng tới bệnh nhân, nếu không rất dể chẩn đoán quá đà.
CÁC YẾU TỐ QUAN TRỌNG TRONG CHẨN ĐOÁN ADHD
1. TUỔI
Các triệu chứng phải có trước 12 tuổi, kéo dài ít nhất là 6 tháng: các bạn teen tự nhiên hồi đó giờ giỏi giang, tự nhiên mới đây không tập trung, học hành kém thì nên coi có bồ hay có bầu không, có chơi với bạn xấu không, có bị bạo hành không, có chuyện buồn gì không,…
Tuổi nào thì nên nghĩ đến ADHD? Trước 4 tuổi, không ai chẩn đoán ADHD vì không thể nào phân biệt được một đứa trẻ bình thường hiếu động và một đứa ADHD. Con nít vốn không ngồi yên, đừng nói tới ngồi uống trà đọc sách như ông già 60. Xã hội ngày nay rất kỳ quặc, con nít 6 tuổi thì muốn nó ngồi yên đọc sách như ông già 60, còn ông già 60 thì không ngồi yên đọc sách mà một tiếng nhìn cái điện thoại 10 lần.
Thông thường muốn chẩn đoán ADHD phải tới ít nhất là 5-6 tuổi, 5 tuổi là đã hiếm, 4 tuổi thì tui chưa thấy đứa nào được chẩn đoán ADHD.
Cho nên câu chuyện con em được theo dõi ADHD từ 2 tuổi chỉ là một câu chuyện đùa, cười mà buồn do người lớn hù nhau đặt ra mà thôi, chỉ tội mấy đứa nhỏ.
2. TRIỆU CHỨNG ADHD Ở ĐÂU CŨNG CÓ
Các triệu chứng ADHD phải có trên nhiều môi trường khác nhau, cụ thể là phải cả ở trường và ở nhà. Hễ nó đã là bệnh thì ở đâu nó cũng bệnh, còn ở trường thì ngoan mà về nhà thì quậy là do nó biết ở nhà quậy được, và ngược lại. Đó là rối loạn hành vi do được luyện tập, không phải là ADHD. Cho nên bảng đánh giá ADHD Vanderbilt phải được thực hiện từ cả cha mẹ và thầy cô giáo ở trường, tốt nhất là thầy cô giáo dạy trực tiếp trẻ trên 6 tháng và ít nhất là 3 người, tuy nhiên học sinh tiểu học khó có 3 thầy cô giáo nên tui hay bỏ qua điểm này.
3. TRIỆU CHỨNG GÂY ẢNH HƯỞNG TỚI HỌC TẬP, CÔNG VIỆC?
Thành tích học tập là một câu hỏi phải có, nó hiếu động mà nó học giỏi thì không phải là ADHD mà ngược lại là do nó có khả năng tập trung quá cao, bài làm 1 tiếng, nó làm 30 phút là xong, rồi không biết làm cái gì nó đi quậy, gặp hoài, mấy đứa này phải có chương trình học riêng hoặc học vượt cấp
Rồi nếu mẹ nói nói nó học toán khá lắm mà học đọc viết dở ẹt, lúc đó lại không phải là do ADHD, ADHD rồi thì món nào nó cũng không tập trung nên dở đều, còn nếu đọc hoài không chạy thì phải coi là có bị dyslexia không, hoặc nó không ưa cô giáo dạy môn đó hihi.
Nó hiếu động mà nó học hành bình thường thì không phải là ADHD, nếu có cũng không đáng lo, có khi là rối loạn hành vi khác.
Con nít ngồi yên là con nít không bình thường.
4. GIẤC NGỦ
Phải coi nó ngủ nghê ra sao, một số trẻ ADHD có thể ngủ rất ít nhưng vẫn ok, tuy nhiên nếu trẻ có bệnh gây khó ngủ, điển hình là mấy đứa dị ứng nặng, phì đại amidan ngáy to gây ngưng thở khi ngủ, lúc đó nó sẽ bị mất tập trung, mệt mỏi, cáu gắt lúc ban ngày, giống như bị ADHD.
5. HOÀN CẢNH SỐNG
Phải coi nó sống ra sao, có chuyện gì làm nó lo âu, trầm cảm, có hành vi chống đối hay không?
Hồi đó tui có một gia đình cả 5 đứa con đều được chẩn đoán ADHD, hỏi kỹ lại thì ba nó là tài xế xe tải đường dài thường xuyên vắng nhà, mẹ thì sống bên Mexico, chạy tới chạy lui qua Mỹ, tụi nhỏ thì thường ở nhà tự biên tự diễn, muốn làm gì thì làm. Đây là bệnh ADHD dạng mắc phải do môi trường sống tạo thành.
Thời 30 chục năm trước đây, khi chưa biết về ADHD thì chúng ta có nhiều học sinh cá biệt, thời ADHD là trend là ông kẹ thì chúng ta không còn học sinh cá biệt, mà chỉ còn học sinh mắc ADHD.
6. TRẺ CÓ BỆNH KHÁC KHÔNG?
Phải xem xét các bệnh khác như lo lâu, trầm cảm, hành vi chống đối (ODD), tự kỷ, … có triệu chứng trùng lắp với ADHD. Xem trẻ có thiểu năng trí tuệ hay các rối loại học tập (dyslexia) không? Không phải đứa nào không tập trung cũng là bị ADHD.
Bạn nào kiên nhẫn đọc tới đây thì có thể cười ruồi khi có ai đó nói đứa con 2-3 tuổi của mình bị tăng động, thậm chí người đó là bs đi nữa, vì một đứa nhỏ 2-3 tuổi ngồi yên là một đứa không bình thường. Trong thời đại nuôi con bằng điện thoại và ipad để tụi nó ngồi yên cho ba mẹ đọc hết bài này, thì một đứa con nít hiếu động lại bị chụp cái mũ ADHD to đùng rồi bắt nó đi trị liệu thì thật là đáng buồn.
Còn ai ngó ngó con bạn một cái rồi phán nó bị ADHD, có thể người đó mới là người bị ADHD, vì quyết định một chuyện quan trọng rất bốc đồng cẩu thả.
Mấy bài cũ về ADHD của tui, để đây cho các bạn tham khảo nếu muốn, bữa nào kể chuyện trị bệnh mấy đứa ADHD đặc biệt nghe chơi.
Bs Hung Truong
