11/14/2025
อาการ “อัมพฤกษ์ อัมพาต” กับอาการลม 2 กองที่ชื่อว่า “ลมชิวหาสดมภ์และลมมหาสดมภ์” - ไม่ว่าจะรักษาทางเวชกรรมไทยหรือนวดไทย ต้องระวังและมีความรู้เฉพาะโรคอย่างละเอียด - คนไข้กลุ่มนี้ไม่จำเป็นต้องมีอาการกล้ามเนื้ออ่อนแรงหรือกล้ามเนื้อเกร็งตึงเสมอไป
บทความโดย พท.กมลลาสน์ ชีวสาธน์เวชกุล
แพทย์แผนไทย พท.ว เวชกรรมไทย / พท.ภ เภสัชกรรมไทย
ความชำนาญเฉพาะโรค ไม่ได้ดูแค่ว่าแพทย์แผนไทยหรือหมอนวดคนนั้นมีใบประกาศณียบัตรเฉพาะทางหรือไม่ แต่ต้องดูว่า แพทย์แผนไทยหรือหมอนวดคนนั้น ๆ มีความรู้เรื่องอาการในกลุ่มโรคนี้จริง ๆ หรือเปล่า (ไม่อยากจะเผาอะมากมายเพราะคนในวิชาชีพก็น่าจะรู้กัน)
*** หลาย ๆ คนเวลารักษาอาการของคนไข้ที่เป็น “อัมพฤกษ์ อัมพาต” ส่วนใหญ่จะคิดอย่างเดียวเลยว่า นวดยังไงถึงจะทำให้กล้ามเนื้อของคนไข้ที่เกร็งอยู่อ่อนตัวลง หรือในกรณีของคนไข้ที่กล้ามเนื้ออ่อนแรง จะนวดยังไงให้กำลังของกล้ามเนื้อกลับมา
*** ถ้าจะรักษาคนไข้จริง ๆ คิดแค่นี้ไม่ได้ เพราะถ้าคิดแค่นี้ก็หมายความว่าคุณไม่มีความเข้าใจภาวะโรคที่คนไข้เป็น
*******************************
ในทางการแพทย์แผนไทยมีโรคลมอยู่หลายโรคที่เกี่ยวข้อง แต่ส่วนใหญ่มักจะโยนบาปให้กับลม 2 กองนี้ก่อนเสมอเลย นั่นคือ ”ลมชิวหาสดมภ์“ และ ”ลมมหาสดมภ์“ ซึ่งขอบอกเลยว่าลม 2 กองนี้ มันเป็นอาการปลายทางแล้วไม่ใช่อาการต้นทางหรือกลางทาง และขอบอกเลยว่าในความเป็นจริงก็ไม่ได้มีแค่ลม 2 กองนี้เท่านั้น
*** คนสมัยก่อนไม่รู้จักคำว่า stroke เพราะฉะนั้นคำจำกัดความของ Stroke สมัยนี้กับกลุ่มอาการของโรคลมสมัยก่อนจะไม่เหมือนกันซะทีเดียว ดังนั้นจะเอามาเทียบกัน 1 ต่อ 1 ไม่ได้
ยกตัวอย่างอาการของลม 2 กอง เช่น
- ลมชิวหาสดมภ์ ลักษณะอาการที่มีบันทึกเอาไว้คือ เมื่อแรกให้หาวเรอ และให้เหียน ขากรรไกรแข็ง อ้าขบมิลง ให้แน่นิ่งไปมิรู้สึกตัว ปลุกมิตื่น
- ลมมหาสดมภ์ เมื่อจับให้หาวนอน เป็นกำลัง ให้หวาดหวั่นอยู่แต่ในใจ ให้นอนแน่นิ่งไปมิรู้สึกกายเลย
แพทย์แผนไทยคนไหน ที่มีความรู้ทางวิทยาศาสตร์และรักษาคนไข้กลุ่มนี้บ่อย ๆ จะรู้ว่าอาการที่ตำราบันทึกเอาไว้คือหนึ่งในอาการของกลุ่มอัมพฤกษ์ อัมพาต จริง ๆ แต่ก็ยังไม่ครบอยู่ดี
*********************************
อาการกลุ่ม Stroke ในทางวิทยาศาสตร์แบ่งอาการที่เจอได้บ่อย ๆ ออกเป็น 2 กลุ่มใหญ่ ๆ นั่นคือ
- โรคหลอดเลือดสมองตีบหรืออุดตัน (Ischemic Stroke)
- โรคหลอดเลือดสมองแตก (Hemorrhagic Stroke)
แต่ในทางแพทย์แผนไทยไม่ได้แบ่งลักษณะอาการกลุ่มโรคอัมพฤกษ์ อัมพาตแบบนี้ เพราะอาการกลุ่มอัมพฤกษ์อัมพาตทางการแพทย์แผนไทยไม่ได้จำกัดอยู่แค่กลุ่มโรค stroke อย่างเดียว ยกตัวอย่างอาการทางการแพทย์แผนไทยที่อาจเข้าข่ายกลุ่มโรคนี้เพิ่มเติม เช่น
- ลมจันทะกลา (ลมประจำเส้นประธาน “อิทา”) หากคนไข้มีอาการแบบนี้นั่นหมายความว่า ต้นเหตุของอาการโรคที่คนไข้เป็นอาจเกิดจาก “หทัยวาตะ” อาการกลุ่มนี้การนวดจะทำได้แค่พยุงชั่วคราวเท่านั้น อาการของคนไข้จะดีขึ้นก็ต่อเมื่อ “หทัยวาตะ” ฟื้นตัวแล้วเท่านั้น ซึ่งการนวดไม่สามารถฟื้นหทัยวาตะโดยตรง
*********************************
สิ่งที่แพทย์แผนไทยและหมอนวดต้องคำนึงถึงคือ ลักษณะอาการทางกล้ามเนื้อของกลุ่มอาการ “อัมพฤกษ์ อัมพาต” ไม่ใช่อาการต้นทาง อาการต้นทางของโรคกลุ่มนี้อาจเกิดจากความผิดปรกติของระบบประสาท และระบบการไหลเวียนของเลือด
*** เพราะฉะนั้น ความผิดปรกติของหลอดเลือด เป็นสิ่งที่ควรให้ความสำคัญเป็นอันดับหนึ่ง สำหรับแพทย์แผนไทยอาจได้เรียนความผิดปรกติของหลอดเลือดมาระดับหนึ่ง แต่กับหมอนวดทั่วไป บอกเลยว่าแทบไม่มีความรู้เกี่ยวกับความผิดปรกติของหลอดเลือดเลย
ข้อมูลที่เหลือ เดี๋ยวจะเอาไปอธิบายในห้อง พท. สาขานวดไทย ในช่วงเวลา Live สด ท่านใดติดงานตามชมย้อนหลังได้เลย
ท่านใดต้องการสมัครห้อง พท. ติดต่อทางไลน์ได้เลย Line ID : revthai
