12/10/2025
⭕️ Chủ đề: Nguyên nhân của quá trình oxy hóa
Gốc tự do chính là kẻ thù lớn nhất của sức khỏe con người. Chúng là nguồn gốc gây phát sinh hơn 200 loại bệnh, nguồn gốc của sự lão hóa. Các bệnh do quá trình oxy hóa gây ra phát triển trên hầu hết các bộ phận cơ thể như mắt, da, mạch máu, thận, tim, não, khớp,... Vì vậy, việc làm thế nào để chống được quá trình oxy hóa rất quan trọng.
🔔 Do chế độ ăn uống:
- Ăn theo chế độ của người phương Tây: Cư dân phương Tây có xu hướng sử dụng nhiều thức ăn nhanh không lành mạnh như: đồ ăn chiên rán, carbohydrate cao, đồ ăn chế biến sẵn nhiều muối natri,... Các thực phẩm này mặc dù tiện lợi nhưng có đặc điểm là ít dinh dưỡng, các chất chống oxy hóa bị biến tính và chứa nhiều các gốc oxy hóa tự do.
- Ăn ít rau xanh và trái cây mỗi ngày: Rau xanh và hoa quả tươi chính là nguồn cung cấp chất chống oxy hóa dồi dào. Nếu ăn ít các thực phẩm này có thể khiến cho gốc tự do trong cơ thể không ngừng gia tăng mà không có gì kiểm soát.
- Uống nhiều rượu thường xuyên: Rượu làm suy yếu đi các chất chống oxy hóa và làm tăng sự hình thành các gốc tự do.
- Ăn nhiều thực phẩm chứa đường hóa học: Đường hóa học không rõ nguồn gốc là mối nguy cho cơ thể vì độc tính có thể gây ra tác động theo nhiều hướng.
🔔 Do lối sống:
- Hút thuốc lá thường xuyên, sử dụng các chất kích thích làm cho cơ thể phải tiếp nhận hàng ngàn gốc tự do có hại.
- Thường xuyên hoạt động dưới ánh mặt trời: Tia cực tím là nguồn gốc của các gốc tự do trong cơ thể.
- Căng thẳng, stress: Lo âu, rối loạn, căng thẳng làm sản sinh các gốc tự do trong cơ thể.
🔔 Do môi trường sống:
- Không khí ô nhiễm: Không khí bị ô nhiễm chứa nhiều chất độc hại sẽ đi vào cơ thể khi chúng ta hít thở, ngoài ra cũng tiếp xúc với da. Vì thế mà chúng tạo ra nhiều gốc tự do hơn trong cơ thể.
- Thường xuyên làm việc trong môi trường độc hại: Những người làm việc với hóa chất độc hại như keo, sơn,...sẽ hít phải các khí độc hại qua mùi của chúng và cũng sẽ hấp thụ qua da trong quá trình tiếp xúc, từ đó làm tăng các gốc tự cho trong cơ thể.
🔔 Do bức xạ điện từ:
- Thường xuyên tiếp xúc với thiết bị điện từ gây nguy hại nghiêm trọng cho sức khỏe.
- Thường xuyên sử dụng điện thoại di động, các thiết bị phát sóng không dây.
🔔 Do bệnh mãn tính:
- Một số loại bệnh lý cũng có thể làm gia tăng sinh ra các gốc tự do trong cơ thể như tình trạng rối loạn sưng viêm, béo phì, nhiễm khuẩn, sốt siêu vi...
Quá trình oxy hóa, chất chống oxy hóa là hai khái niệm phổ biến mà chắc hẳn ai cũng đã từng nghe qua. Thế nhưng thực chất oxy hóa là gì? Chất chống oxy hóa có vai trò như thế nào đối với cơ thể, thì có lẽ mọi người chưa thực sự nắm rõ. Bài viết này chúng tôi sẽ đề cập và mang đến cho người đọc những thông tin tóm tắt rõ ràng về quá trình oxy hóa cũng như tác hại của nó và hướng khắc phục stress oxy hóa để giúp vật nuôi khỏe mạnh hơn.
Sự oxy hóa và tác hại của nó đối với cơ thể vật nuôi
Oxy hóa là quá trình xảy ra phản ứng hóa học trao đổi điện tử electron, trong đó các electron được chuyển sang chất oxy hóa hình thành nên các gốc tự do. Sự gia tăng các gốc tự do trong cơ thể sinh ra các phản ứng phá hủy tế bào.
Gốc tự do (Free Radical) là một phân tử với một điện tử độc lập hay nói cách khác nó là một phân tử bị mất electron và dần trở nên bị mất cân bằng điện tích. Nguyên tử được xem là phần nhỏ nhất, cơ bản nhất tạo nên vật chất và một nguyên tử gồm một hạt nhân cùng các electron (e-) xung quanh. Thông thường, các phân tử bao gồm các nhóm nguyên tử được gắn kết với nhau nhờ các cặp electron.
Trong quá trình phản ứng hóa học, một electron bị kéo ra khỏi nguyên tử khiến phân tử bị mất một electron và trở thành gốc tự do, các gốc này xu hướng chiếm lấy electron của phân tử khác. Các đại phân tử trong tế bào như lipid, protein, carbohydrate và cả RNA, DNA đều có ái lực đặc biệt đối với các gốc tự do, từ đó trở thành đích nhắm tấn công của quá trình oxy hóa, và làm tổn thương các cấu trúc của tế bào.
Trong cơ thể, phản ứng oxy hoá sẽ tạo nên các gốc tự do. Các gốc tự do này sẽ tiến hành bắt lấy các electron của các phân tử bình thường trong tế bào, gây tổn hại đến tế bào đó. Sau khi gây hư hại một tế bào nó sẽ tiếp tục tạo ra các gốc tự do khác và gây stress oxy hóa đến những tế bào xung quanh. Quá trình này giống như một phản ứng dây chuyền, kết quả là gây tổn thương lớn đến màng tế bào, các phân tử protein và thậm chí DNA, làm biến đổi, rối loạn chức năng và làm tổn hại, thậm chí là gây chết tế bào.
Bên cạnh đó, các gốc tự do sẽ phá vỡ màng tế bào khiến chất dinh dưỡng bị thất thoát làm tế bào không thể tăng trưởng dẫn đến chết dần. Nó còn ngăn cản, phá hủy sự tổng hợp các phân tử enzyme trong tế bào, gây đột biến gene ở DNA, RNA hay ở nhiễm sắc thể. Mỗi ngày, có hàng trăm ngàn gốc tự do tấn công vào cơ thể. Khi đi vào cơ thể, các gốc tự do không ngừng tạo ra các gốc tự do và khiến các tế bào hoạt động bất thường. Đó chính là quá trình oxy hóa.
Nguyên nhân dẫn đến sự oxy hóa trong cơ thế vật nuôi
Sự oxy hóa xảy ra trong cơ thể vật nuôi do nhiều nguyên nhân, có thể do các yếu tố gây stress bên trong cơ thể cũng như các yếu tố gây stress từ bên ngoài.
Tất cả các yếu tố trên sẽ làm mất cân bằng trạng thái bình thường của cơ thể dẫn đến stress oxy hóa và tạo ra các gốc tự do.
Vậy giải pháp nào giúp ngăn chặn quá trình oxy hóa xảy ra?
Bản thân mọi cơ thể động vật đều tự sản sinh ra các chất chống oxy hóa, tuy nhiên có rất nhiều tác nhân nội sinh và ngoại sinh tác động đến khiến cho cơ thể không thể cân bằng được hết các gốc tự do sinh ra. Vì vậy, người chăn nuôi cần phải bổ sung thêm các chất chống oxy hóa cho vật nuôi để giúp giảm số lượng hình thành các gốc tự do, giúp cho các tế bào trong cơ thể chúng được khỏe mạnh.
Chất chống oxy hóa là một giải pháp giúp ngăn chặn hoặc làm chậm quá trình oxy hóa. Chất chống oxy hóa được hiểu là chất khi được bổ sung vào cơ thể, nó sẽ trung hòa các gốc tự do,bảo vệ, ngăn quá trình phá hủy này bằng cách khử đi các gốc tự do, kìm hãm sự oxy hóa bằng cách oxy hóa chính chúng, giúp bảo vệ hàng tỷ tế bào bên trong cơ thể khỏi sự tấn công của các gốc tự do.
Bên cạnh các chất chống oxy hóa nội sinh được chính các cơ chế chuyển hóa của tế bào tạo ra, người ta nhận thấy rằng bổ sung chất chống oxy hóa ngoại sinh. Các chất oxy hoá ngoại sinh này có từ các nguồn thực vật thiên nhiên có chứa polyphenolic (polyphenol), vitamin E, vitamin C, carotenoid, khoáng vi lượng (selenium, manganese, kẽm), flavonoid, omega-3, omega-6,...cũng là cách giúp bảo vệ tế bào trong cơ thể chống lại các gốc tự do sản sinh trong quá trình sống, giúp vật nuôi tăng cường sức khỏe, nâng cao năng xuất và giảm được một phần chi phí khi sử dụng thuốc trị bệnh cho động vật, góp phần vào lợi nhuận của người chăn nuôi.
GỐC TỰ DO LÀ GÌ VÀ ẢNH HƯỞNG THẾ NÀO TỚI CƠ THỂ ?
• Gốc tự do (free radicals) là những phân tử hoặc nguyên tử bị mất cân bằng điện tử (thiếu 1 điện tử ở lớp ngoài cùng).
• Vì “khuyết” điện tử nên chúng rất hoạt động, luôn tìm cách cướp điện tử từ các phân tử khác → gây phản ứng dây chuyền.
• Trong cơ thể, gốc tự do được tạo ra tự nhiên trong quá trình hô hấp tế bào, vận động, chuyển hóa… và cũng sinh ra nhiều hơn khi tiếp xúc với ô nhiễm, thuốc lá, rượu, bức xạ, stress, chế độ ăn không lành mạnh.
VẤN ĐỀ SỨC KHỎE DO GỐC TỰ DO GÂY RA
Khi gốc tự do vượt quá khả năng “dọn dẹp” của hệ thống chống oxy hóa (vitamin C, E, glutathione, EGCG…), tình trạng này gọi là stress oxy hóa. Hậu quả:
1. TỔN THƯƠNG TẾ BÀO VÀ DNA
• Gốc tự do tấn công màng tế bào, protein và DNA.
• Dẫn đến đột biến gen, lão hóa sớm, và tăng nguy cơ ung thư.
2. BỆNH TIM MẠCH
• Gốc tự do oxy hóa LDL → tạo mảng xơ vữa động mạch.
• Gây tổn thương lớp nội mô mạch máu → dễ hình thành huyết khối, nhồi máu cơ tim, đột quỵ.
3. THOÁI HÓA THẦN KINH
• Stress oxy hóa liên quan đến bệnh Alzheimer, Parkinson, và suy giảm nhận thức do tuổi tác.
4. TIỂU ĐƯỜNG VÀ RỐI LOẠN CHUYỂN HÓA
• Gốc tự do làm giảm độ nhạy insulin, thúc đẩy biến chứng tiểu đường (thận, thần kinh, võng mạc).
5. VIÊM MẠN TÍNH VÀ SUY GIẢM MIỄN DỊCH
• Gây kích hoạt các con đường viêm, kéo dài tình trạng viêm âm ỉ → nền tảng của nhiều bệnh mạn tính.
6. LÃO HÓA DA
• Gốc tự do phá hủy collagen và elastin → nếp nhăn, chảy xệ, nám, sạm da.
TÓM LẠI
Gốc tự do không phải lúc nào cũng xấu – ở mức vừa phải, chúng giúp cơ thể chống vi khuẩn, tín hiệu hóa học. Nhưng khi quá nhiều, chúng trở thành “kẻ phá hoại thầm lặng”, góp phần vào:
• Ung thư
• Bệnh tim mạch
• Thoái hóa thần kinh
• Tiểu đường & rối loạn chuyển hóa
• Lão hóa nhanh
Gốc tự do, oxy hóa!!!???
Giải thích về gốc tự do, hay là oxy hóa theo ngôn ngữ khoa học thì đôi khi nghe xa vời, vài cái điện tích dư thừa của vài electron trong người thì có liên quan gì đến đau nhức, ung thư? ..
Thân, tâm, thể, trí của chúng ta là một khối. Ngày xưa người ta không biết đến phân tử, electron lại là thứ chưa hề tồn tại. Con người nhìn nhân sinh quan, ghi chép, review rồi dần trở thành bài học, bài thuốc, bài thơ ca. Con người là thụ thể có khả năng hấp thụ vô hạn: một giọt nước rơi xuống cũng có thể buồn, một mùi hương cũng có thể mô phỏng chân thực cả một không gian ký ức, hay một quý cô xi nhan trái rồi quẹo phải cũng có thể là nguyên do cho người ta nhồn nhộn cả ngày.
Thời mà con người gần với thiên nhiên, làm những việc tự nhiên, sống hữu cơ, ăn thực dưỡng, khả năng tự đề kháng chống oxy hóa của cơ thể luôn căng tràn. Không chỉ là thức ăn hay nước uống, mà thời ấy, việc tồn tại an bình của con người không bao gồm những thứ như outfit đi phố khác với ăn bún đậu, làm sao đặt cap Tiktok cho ngầu mà không bị ghét, hay la cà thêm một tí mà vợ vẫn hiền, con vẫn thảo, kéo thắng tay hàng xóm vẫn tấm tắc: chồng thế mới là chồng...
Một ngày có bao nhiêu lần mình động tâm, động thân, động thể, động trí cho những chủ đề, tình huống hổng có liên quan? Hiểu thế này mới thấy gốc tự do hổng phải là một gốc cây riêng lẻ, mà là cả một cánh rừng gốc tự do có hệ thống tưới tiêu từ giao tiếp hiện đại.
Cuộc sống đương đại là tiến hóa không thể chối cãi, khi con người được tận hưởng tự do từ chính giá trị nỗ lực của mình. Công việc, gia đình, tri kỷ, đam mê, sở thích, đức tin,... bên cạnh khả năng dung nạp không giới hạn cuộc sống rộng lớn, con người dễ bỏ rơi phần tuần hoàn chuyển hóa trong nội tại, để phần thân thể tiêu biến những độc tố không cần thiết, và tiến hóa song hành cùng trí tâm mỗi ngày.
