14/06/2022
𝐇𝐢𝐞̂́𝐮 𝐭𝐡𝐮𝐚̣̂𝐧 𝐜𝐡𝐚 𝐦𝐞̣, 𝐭𝐨̂𝐧 𝐤𝐢́𝐧𝐡 𝐚𝐧𝐡 𝐜𝐡𝐢̣ 𝐥𝐚̀ 𝐜𝐚́𝐢 𝐠𝐨̂́𝐜 𝐥𝐚̀𝐦 𝐧𝐠𝐮̛𝐨̛̀𝐢
Trong Luận Ngữ có viết: “Người hiếu thuận với cha mẹ, tôn kính anh chị, mà lại thích phạm thượng, chống đối cấp trên, thì rất ít. Người không phạm thượng, chống đối cấp trên mà lại thích tạo phản thì xưa nay chưa từng có. Người quân tử dốc sức tu dưỡng cái gốc. Cái gốc đã vững, thì nguyên tắc đạo đức mới hình thành. Hiếu thuận cha mẹ, tôn kính anh chị là cái gốc của đạo Nhân”.
Phan Tông sống ở thời nhà Tấn, anh có một người cha già đã hơn 70 tuổi. Khi Tôn Ân tạo phản, cuộc sống của người dân trở nên rất hỗn loạn, khi cướp tràn đến thôn làng, Phan Tông liền cõng cha trên lưng chạy tránh cướp.
Cha anh liền nói: “Cha đã già rồi, không còn đi lại nhanh nhẹn được nữa, cũng không cách nào trốn chạy, nhưng con còn trẻ, một mình có thể dễ dàng chạy thoát bọn cướp. Nếu con cõng thêm cha, chạy chậm thế khó mà thoát nổi. Con trai, hãy bỏ cha ở lại mà một mình chạy thoát, bảo toàn lấy tính mạng”. Phan Tông nghe những lời cha nói cảm thấy rất có lý nhưng anh nhất quyết không bỏ cha xuống, kết quả là bị đạo tắc đuổi đến.
Lúc này Phan Tông liền quỳ xuống nói với những tên cướp: “Cha tôi đã hơn 70 tuổi rồi, xin các người hãy tha cho ông ấy, bảo toàn tính mạng cho ông ấy”. Cha Phan Tông nghe thấy liền lên tiếng cầu xin: “Con trai tôi còn trẻ, vốn có thể một mình chạy thoát nhưng vì không nỡ bỏ lại tôi nên mới không chạy kịp. Tôi đã già rồi, nhưng con trai tôi còn trẻ, xin các hảo hán tha cho nó”.
Có một tên thổ phỉ giơ đao lên; Phan Tông liền chạy đến ôm lấy cha giấu cha dưới bụng mình. Nhưng đột nhiên có một tên cướp khác bước đến nói: “Người này vô cùng hiếu thảo, lấy tính mệnh để bảo vệ cha mình, sao ta có thể làm hại những người con hiếu thảo cơ chứ!”. Tên cướp kia nghe thấy thế liền dừng tay, không những thế còn bảo vệ cha con họ về nhà an toàn.
Cổ nhân lấy tiêu chuẩn chữ Hiếu để xét người tài
Truyền thống văn hóa của người Á Đông luôn coi trọng chữ trung, chữ hiếu dù là trong đối đãi trong quan hệ gia đình hay trong việc trị quốc. Lý Cao là người sống vào triều đại nhà Đường, tự là Tử Lan, thời trẻ nhậm chức Tào tham quan, về sau thăng nhậm chức Mật thư thiếu giám. Ông nổi tiếng là người hiếu thuận, phụng dưỡng mẹ già rất ân cần chu đáo.
Một năm nọ, nhân trời tiết mát mẻ, Lý Cao dẫn theo vài tùy tùng đến những huyện chung quanh thị sát, thì bất ngờ bắt gặp một bà lão đầu tóc bạc phơ, đang đứng khóc lóc thảm thiết. Lý Cao cảm thấy bà lão rất tội nghiệp, liền bước tới hỏi nguyên do.
“Lão có hai người con trai là Lý Quân và Lý Ngạc. Hai người họ đã làm quan bên ngoài được hơn hai mươi năm nhưng đều chưa từng thấy trở về. Lão đã tuổi cao sức yếu, không thể tự nuôi sống mình được nữa nên khóc cho cái số phận khốn khổ của mình“, bà lão vừa nói vừa lấy tay gạt nước mắt.
Lý Cao nghe xong, tức giận nói: “Ở nhà phải hiếu thuận song thân, ở ngoài cần phải kính trọng trưởng bối thì mới có thể nên người. Phẩm hạnh giống như hai người này, làm sao có thế đảm nhận những chức vụ quan trọng ở triều đình được?” Thế là bèn đem việc này tâu lên triều đình. Kết quả Lý Quân, Lý Ngạc đều bị bãi chức, đuổi về quê quán, không cho phép quay trở lại kinh thành.
Vua Thuấn khi còn nhỏ, cha ông vừa mù vừa điếc, lại vô cùng nóng nảy. Mẹ ông mất sớm, cha ông lấy vợ kế và có một người con trai. Mẹ kế là người nhỏ nhen ích kỷ, thường nói xấu Thuấn với cha, nên Thuấn thường bị cha đánh mắng, nhưng Thuấn vẫn không hề có chút tâm oán hận họ, cũng chẳng để tâm đến lời nói hành vi độc ác của họ đối với mình mà vẫn một lòng hiếu thảo cả cha cả mẹ, chăm sóc em trai.
Đức hạnh hiếu thảo của Thuấn cuối cùng cũng đã khiến mẹ kế và em trai cảm động, cả nhà hòa hợp vui vẻ. Sau này, Thuấn được vua Nghiêu nhường ngôi trị vì thiên hạ, và trở thành một Thánh đế nổi tiếng trong lịch sử, gây dựng thái bình thịnh trị đời Nghiêu – Thuấn.
Từ xa xưa cổ nhân đã từng nói: “Trăm việc thiện chữ hiếu đứng hàng đầu”. Hiếu chính là điều kiện đầu tiên để làm một người tốt, bởi nếu một người đối đãi với cha mẹ của mình đều không thể lấy thiện tâm để đối đãi, thì làm sao có thể thật sự thiện đãi người khác đây? Một người con có hiếu tất sẽ có một trái tim thiện lương mà đây lại là tố chất cần phải có trong đối nhân xử thế bởi trong đó còn bao hàm rất nhiều phương diện mĩ đức khác như: cảm ân, báo ân, không quên nguồn cội, tôn kính bề trên, suy nghĩ cho người khác.
Trọng Do là học trò của Khổng Tử. Ông xuất thân gia cảnh bần hàn, từ nhỏ đã vô cùng tiết kiệm, bữa ăn cũng chỉ có rau dại dùng qua ngày. Trọng Do vì để cha mẹ được ăn cơm, nên đã đi xa ngoài trăm dặm xa xôi hiểm trở để mua, rồi cõng gạo về nhà.
Mùa đông, băng tuyết khắp trời kín đất, thời tiết vô cùng lạnh giá, Trọng Do đội mưa tuyết to như quả trứng ngỗng bước trên mặt sông băng đi. Chân bị lạnh cứng, vác bao gạo hai tay lạnh buốt đến lúc không thể chịu nổi. Mùa hè, trời nắng như thiêu như đốt, mồ hôi chảy đầm đìa trên lưng, Trọng Do chẳng dừng lại nghỉ ngơi chút nào, chỉ để sớm về nhà làm bữa cơm ngon miệng cho cha mẹ. Gặp trời mưa lớn, Trọng Do liền giấu bao gạo dưới áo, thà mình bị ướt đầm đìa cũng không để ướt gạo.
Dù quãng đường phải gặp rất nhiều vất vả, quanh năm suốt tháng trường kỳ như thế, nhưng Trọng Do bất kể là gió rét hay nắng gắt, đều không quản nhọc nhằn đi trên trăm dặm mua gạo, rồi cõng về nhà cho cha mẹ. Sau khi cha mẹ qua đời, Trọng Do xuống phía nam đến nước Sở.
Sở Vương tuyển ông làm quan, dùng lễ đối đãi với ông, ban cho bổng lộc hậu hĩnh. Hàng ngày ông đều ăn sơn hào hải vị, ra ngoài có hàng trăm xe tùy tùng, sống một cuộc sống giàu sang phú quý. Nhưng Trọng Do không vì điều kiện vật chất tốt mà cảm thấy vui mừng, trái lại ông thường than thở, ông mơ ước cha mẹ có thể cùng ông hưởng cuộc sống như thế này. Nhưng dù ông có muốn lại cõng gạo đi trăm dặm đường để phụng dưỡng cha mẹ thì vĩnh viễn không thể được nữa rồi.
Làm người cần phải tận tròn đạo hiếu, đây là bước đầu tiên để thay đổi vận mệnh. Ngay đến cả cha mẹ có ơn sinh thành dưỡng dục với mình cũng đều không bao dung được, vậy thì thử hỏi làm sao có thể có được tấm lòng bao dung được cả thiên hạ rộng lớn đây?
