Cùng Vị Thành Niên Chăm Sóc Sức Khỏe Sinh Sản

18/04/2023

NÓI CHUYỆN VỚI CÁC CON VỀ TÌNH DỤC

Tình dục vốn là bản năng, nhu cầu tự nhiên của con người. Một trong những đặc tính sinh học của tuổi vị thành niên là sự phát triển thể chất vượt trội để đạt đến sự hoàn chỉnh về các chức năng của các hệ thống cơ quan của cơ thể, trong đó có chức năng sinh sản đồng thời một trong những đặc điểm tâm sinh lý quan trọng của vị thành niên là sự tò mò, khám phá thế giới, khám phá con người, trong đó có cơ thể và khả năng tình dục của chính bản thân mình. Từ khám phá, tìm hiểu, tương tác nhau về tình cảm và thể xác, bản năng đòi hỏi tình dục trong mỗi người sẽ xuất hiện. Mà đã xuất phát từ bản năng thì không thể có sự phán đoán, cân nhắc tỉnh táo của đầu óc. Vì vậy, hành động bộc phát theo bản năng có thể khiến các con rơi vào sai lầm nghiêm trọng, không những gây ra hậu quả hiện tại mà còn có thể hủy hoại cả tương lai của các con.
Vậy chúng ta cùng nhau gỡ rối nhé!

1. Có nên quan hệ tình dục ở tuổi vị thành niên?
Tình yêu đôi lứa là loại tình cảm đặc biệt, phát triển trên cơ sở tình bạn trong sáng của tuổi vị thành niên, thể hiện cao nhất là sự hấp dẫn nhau về cơ thể, tính cách, năng lực, sự tương hợp nhau về sở thích, quan niệm, mục tiêu và giá trị sống…Tuy nhiên, tình yêu ở tuổi vị thành niên thường xuất phát từ những rung động cảm tính, thiếu sâu sắc, chín chắn và dễ tan vỡ, đôi khi ngộ nhận giữa tình bạn và tình yêu. Từ đó, các em có thể đi đến những quyết định hoặc hành động bồng bột, thiếu suy nghĩ, có thể gây hậu quả nặng nề, thậm chí có thể gây ra bất hạnh cho cả hai người. Một trong những hành động vội vàng ấy là sự hiến dâng thể xác với ý nghĩa “trao nhận” thuần khiết là điều dễ hiểu. Trong phần trao đổi này, quan hệ tình dục chúng ta hiểu theo nghĩa quan hệ có xâm nhập giữa nam và nữ giới (nghĩa là dương vật người nam tiếp xúc với âm đạo người nữ) .
Chúng ta không lên án việc quan hệ tình dục ở tuổi các em nhưng lo ngại của các bậc cha mẹ và người lớn là có cơ sở bởi việc quan hệ tình dục ở tuổi vị thành niên có thể kéo theo nhiều hệ lụy khôn lường. Một số nguy cơ chính mà các em cần phải biết:
- Có thể tổn thương cơ quan sinh dục, mắc các bệnh viêm nhiễm sinh dục hoặc đáng sợ hơn là bệnh lây truyền qua đường tình dục như lậu, giang mai, sùi mào gà, HIV…
- Có thai ngoài ý muốn.
- Có thể bị lạm dụng tình dục, bị kẻ xấu xâm hại cơ thể và các con có thể là nạn nhân của việc đe dọa tống tiền, phát tán hình ảnh nhạy cảm của cá nhân trên mạng xã hội để trục lợi; …
- Phân tán tư tưởng, đam mê vào cảm xúc yêu đương nên ảnh hưởng đến việc học tập, nhất là giai đoạn chuyển tiếp chọn ngành nghề học tập để ổn định cuộc sống tương lai.
- Những thất vọng trong tình yêu, tổn thương thể chất do quan hệ tình dục có thể khiến các con sụp đổ, trầm cảm và là vết sẹo sâu sắc trong tâm hồn các con về sau…
Các con phải nhận thức được rằng: Quan hệ tình dục không phải là cách duy nhất để thể hiện hay chứng minh tình cảm của mình với bạn khác giới hay nói cách khác: tình yêu đôi lứa trong sáng không bao giờ lấy tình dục làm thước đo tình cảm. Điều đó sẽ tránh cho các con phải nhượng bộ trước đòi hỏi ích kỷ, tầm thường của bạn khác giới mà tự gây đau khổ, tổn thất cho bản thân mình!

2. Cần làm gì để an toàn khi quan hệ tình dục ở tuổi vị thành niên?
Trả lời câu hỏi thứ nhất, chúng ta đã biết quan hệ tình dục ở tuổi vị thành niên tiềm ẩn nguy cơ rất lớn cho các con. Tốt nhất các con không nên quan hệ tình dục có xâm nhập với người khác giới trong độ tuổi này nhé!
Trong một số trường hợp, quan hệ tình dục không thể tránh được (các con vẫn tha thiết hiến dâng, bị bạo hành, cưỡng bức tình dục…), các con cần có kiến thức và một số kỹ năng nhất định để giảm tối đa hậu quả. Cụ thể:
- Việc có thai liên quan đến quan hệ tình dục có xâm nhập và không liên quan đến số lần quan hệ. Các con có thể mang thai dù chỉ thực hiện giao hợp duy nhất 01 lần! Vì thế cần chủ động tránh thai. Bao cao su là phương tiện sẵn có, dễ tìm, dễ sử dụng và thích hợp nhất với tuổi các con. Bao cao su vừa giúp tránh thai vừa có thể bảo vệ các con trước bệnh viêm nhiễm và lây truyền qua đường tình dục.
- Nếu các con quan hệ tình dục mà không được bảo vệ, hãy theo dõi kỳ kinh gần nhất của mình. Nếu không hành kinh theo đúng kỳ (hay còn gọi là chậm kinh so với kỳ kinh trước khoảng 01 tuần) các con cần đến gặp bác sĩ để kiểm tra và tư vấn. Trong trường hợp kỳ kinh không đều, kinh quá thưa (vài tháng mới hành kinh 01 lần), các con không chờ hành kinh nhé, hãy đến gặp bác sĩ trong vòng 01 tháng kể từ lần giao hợp không được bảo vệ ấy. Bác sĩ sẽ kiểm tra cả 2 vấn đề: có thai ngoài ý muốn và viêm nhiễm sinh dục để đảm bảo an toàn nhất cho chúng mình.
- Một phương pháp tránh thai nữa các con có thể sử dụng là dùng thuốc tránh thai khẩn cấp. Nên nhớ rằng: thuốc tránh thai khẩn cấp chưa bao giờ là một biện pháp tốt, chỉ sử dụng khi các con không có kế hoạch trước hay biện pháp tránh thai đã dùng bị thất bại (bao cao su bị rách, thủng…). Nên sử dụng thuốc tránh thai khẩn cấp sớm nhất có thể, không quá 05 ngày sau khi quan hệ. Các con có thể đến gặp bác sĩ hoặc dược sĩ của các nhà thuốc hướng dẫn cách dùng và theo dõi sau khi dùng thuốc. Thuốc chỉ giúp tránh thai trong khoảng 75-80% trường hợp tùy vào thời điểm dùng sớm hay muộn, tùy cơ địa mỗi người nhưng chắc chắn thuốc không giúp bảo vệ các con khỏi việc lây truyền các bệnh qua đường tình dục nhé.
- Các con cũng có thể tính ngày rụng trứng để biết khoảng thời gian tránh thai tương đối an toàn trong chu kỳ kinh nguyệt. Cách tính như thế nào các con có thể nhờ mẹ hoặc chị gái chỉ dẫn, nếu ngại chia sẻ cùng mẹ và chị hãy đến gặp bác sĩ. Tuy nhiên, thường ở tuổi vị thành niên, các con có chu kỳ không đều nên phương pháp tính này không được khuyến khích vì khả năng thất bại khá cao.
- Một điều các con cũng cần biết: các con có thể mắc các bệnh viêm nhiễm hay lây truyền qua đường tình dục sau giao hợp dù không có triệu chứng hoặc chỉ khó chịu thoáng qua (tăng tiết khí hư có màu, có mùi, đau rát vùng sịnh dục hoặc các tổn thương có thể tự biến mất sau một thời gian như săng giang mai…). Vì vậy, nếu có quan hệ tình dục, cần thực hiện khám phụ khoa định kỳ.

3. Thông điệp gửi gắm cho các con
Hãy yêu thương cơ thể của mình! Hãy trao, nhận tình yêu khi chúng ta đã đủ trưởng thành cả về thể chất lẫn tinh thần! Tình yêu có nhiều cách thể hiện, nhưng đừng dùng tình dục làm thước đo tình yêu. Rất nhiều nguy cơ cho các con khi quan hệ tình dục ở tuổi vị thành niên.
Hãy học hỏi để biết cách tự bảo vệ, kiểm soát cảm xúc. Vết thương trên da thịt có thể lành nhưng vẫn để lại sẹo, vết thương trong tâm hồn khó để chữa lành!
BS Dạ Thảo biên soạn
Tài liệu tham khảo:
- Hướng dẫn quốc gia về các dịch vụ CSSKSS năm 2016- Bộ Y tế
- Hướng dẫn truyền thông trực tiếp về CSSKSS vị thành niên - Bộ Y tế

28/03/2023

Bức thư đầu xuân gửi các em yêu thương!
Mùa xuân đang về!
Xuân là mùa khởi đầu của một năm với con nắng trong veo xen lẫn một chút mưa phùn se lạnh, với chồi non xanh lộc biếc và rực rỡ bao sắc hoa… Xuân tràn đầy sức sống. Xuân đem hân hoan, đem tiếng cười rộn rã và ngàn hy vọng mới đến xua đi bao nhọc nhằn, vất vả, lo toan của năm cũ. Vì lẽ đó mà mùa xuân được ví với tuổi dậy thì - quãng thời gian đẹp nhất, rực rỡ nhất, đáng mơ ước nhất của một đời người. Tuổi dậy thì, tuổi vị thành niên - thanh niên của các em thần tiên như vậy đó!

Ngày xuân là dịp để mọi người mọi nhà nghỉ ngơi, thăm thú, vui chơi phục hồi năng lượng sau một năm mải miết làm việc mưu sinh, học tập thi cử…Ngày xuân với nhiều cơ hội gặp gỡ giao lưu, làm giàu các mối quan hệ. Các em tuổi vị thành niên với tâm lý vui chơi thoải mái, đôi khi có phần dễ dãi khi Tết đến xuân về có thể tiềm ẩn nhiều nguy cơ vì các em chưa đủ tỉnh táo, chín chắn để xử lý các tình huống phức tạp, đa dạng phát sinh trong cuộc sống xã hội.

Làm sao để sống trọn vẹn với tuổi xuân thì, có thể cho phép mình “vui tới bến” mà vẫn an toàn, khỏe mạnh trong ngày Tết, để không vấp ngã giữa đường mà gác lại hay chậm lại những giấc mơ đẹp của đời người vì những biến cố không mong muốn, không lường trước?

Các em hãy học cách nói KHÔNG và học cách kiên định hành động để những ngày Tết này trọn vẹn nhé!
KHÔNG sử dụng chất kích thích dưới bất cứ hình thức nào! KHÔNG thử cho biết, kiểu ” thử một chút thôi chắc không sao” vì có thể lần thử duy nhất ấy đã hạ gục các em và việc mất kiểm soát lý trí có thể kéo theo bao điều tệ hại khôn lường. Chất kích thích (rượu, bia, ma túy, các chất gây nghiện…) có cơ chế chung là tấn công vào não bộ, mà con người khác các chủng loại khác cơ bản chỉ ở não bộ mà thôi. Tuổi vị thành niên, các em muốn tự lập, tự quyết định… không muốn phụ thuộc vào phụ huynh, thầy cô và mọi người; thì hãy tập kiểm soát chính mình. Đừng sử dụng chất kích thích đưa đến tình trạng mất kiểm soát chính mình!Thật sự tại hại.

KHÔNG sa đà vào các trò chơi may rủi, cá cược, đánh bạc. Các em phải hiểu rằng cơ hội thắng trong các trò chơi này là 50/50 trong trường hợp người chơi trung thực. Nhưng ông bà ta vẫn có câu “cờ gian, bạc lận” nên không có nhiều cơ hội tìm kiếm may mắn ở đây đâu nhé. Chưa kể, cờ bạc, cá cược còn có tác dụng kích thích tâm lý con người như một chất gây nghiện, sa vào khó dứt tay ra. Vậy, chúng mình hãy nói KHÔNG ngay từ đầu để khỏi gặp cảnh “tiền mất, tật mang” các em nhé!

KHÔNG ở một mình với người vừa quen biết, dù người đó có lịch lãm, hấp dẫn các em qua hình dáng, lời nói. Cũng KHÔNG mạo hiểm đến những điểm vắng vẻ để trò chuyện với bạn khác giới dù lòng mình có “tan chảy” trước bạn ấy đến chừng nào. Các em chưa đủ kinh nghiệm, chưa đủ khả năng để tự vệ trong những tình huống đối phương dùng mưu mẹo hoặc sức mạnh để thỏa mãn ham muốn dục vọng nhất thời. Các em chắc chắn sẽ không tìm kiếm được sự giúp đỡ, cứu cánh từ bất cứ ai trong tình huống này và nguy cơ bị xâm hại là vô cùng lớn nhé.

Tự lập việc đi lại bằng các phương tiện giao thông phù hợp độ tuổi cũng sẽ giúp các em chủ động thời gian của mình, là cách để thể hiện sự không phụ thuộc người khác. Nhưng chắc chắn KHÔNG lái xe máy khi chưa học và có bằng lái, KHÔNG vi phạm luật giao thông và quy tắc ứng xử nơi công cộng. Các em muốn thể hiện, muốn được mọi người thừa nhận sự độc lập cá thể của bản thân. Thương tôn pháp luật và chuẩn mực đạo đức xã hội chính là cơ hội để các em khẳng định mình đã trưởng thành!

Các em gái hãy mặc thật đẹp nhưng đừng quá phô diễn cơ thể vì ở tuổi các em, cơ thể vốn đã tự đẹp rồi, chúng thật sự non tươi, đầy sức sống. Việc phô diễn cơ thể không phải là điều gì xấu xa, tệ hại nhưng sẽ làm tăng nguy cơ nảy sinh ham muốn tình dục, những hành vi tiêu cực ở những kẻ “biến thái”đối với các em. Chúng mình đâu muốn bị tổn thương bởi những kẻ xấu dạ phải không các em?

Ngày nay, khuôn khổ tự do, tự quyết định của các em được mở rộng hơn các thế hệ đi trước. Cùng với những điều kiện để các em sống và hành động với quyền con người được trao truyền nhiều hơn thì việc đối mặt với nguy cơ cũng sẽ cao hơn. Vậy nên các em hãy thực sự tỉnh táo để hành động và biết từ chối đúng lúc, đúng nơi và tự bảo vệ bản thân mình. Đừng bao giờ để hối tiếc những ngày sống đã qua mà ta không thể nào lấy lại, sửa lại được.
Rất nhiều thương yêu!

06/03/2023

28/02/2023

MANG THAI TUỔI VỊ THÀNH NIÊN
Đa số các trường hợp mang thai ở tuổi vị thành niên là mang thai ngoài ý muốn điều này có thể đem lại hậu quả về tình cảm, kinh tế,xã hội và ảnh hưởng đến sức khoẻ tính mạng các sản phụ ở tuổi vị thành niên cũng có các tai biến sản khoa và tử vong cao hơn so với các sản phụ tuổi trưởng thành, con của các bà mẹ trẻ có những nguy cơ bị suy dinh dưỡng bào thai hay đẻ non kém phát triển và tử vong cao hơn so với con của các bà mẹ trưởng thành….
Những yếu tố dẫn đến mang thai ở vị thành niên, thanh niên trong những năm gần đây tỷ lệ có thai ở tuổi vị thành niên có xu hướng tăng do nhiều yếu tố .
- Hiểu biết về các biện pháp tránh thai còn hạn chế, thiếu sự tiếp cận các dịch vụ kế hoạch hoá gia đình, chương trình kế hoạch hoá gia đình chỉ mới phổ biến rộng rãi trong các cặp vợ chồng mà chưa chú ý đến lứa tuổi vị thành niên, thanh niên công tác thông tin, giáo dục chuyển đổi hành vi về sức khoẻ sinh sản,sức khoẻ tình dục còn hạn chế, sự thiếu hiểu biết về chu kỳ kinh nguyệt và cơ chế mang thai cũng là yếu tố quan trọng dẫn đến mang thai ngoài ý muốn ở vị thành niên thanh niên,quan hệ trước hôn nhân, sống thử trước hôn nhân ngày càng tăng quan hệ tình dục không chuẩn bị, không mong muốn, các yếu tố kinh tế xã hội ảnh hưởng đến mang thai ở vị thành niên, thanh niên thiếu các dịch vụ sức khoẻ sinh sản dành riêng cho vị thành niên,thanh niên., vì vậy chúng ta cần truyền thông giáo dục bằng nhiều hình thức thông tin đại chúng, giáo dục trường học thông qua bạn bè ngoài xã hội trong đó cần nhấn mạnh tác hại trước mắt và lâu dài đến sức khoẻ hạnh phúc và sự tiến bộ của bản thân nếu mang thai và sinh đẻ sớm.cần phổ biến các biện pháp tránh thai cho vị thành niên,thanh niên và giúp vị thành niên, thanh niên tiếp cận các dịch vụ kế hoạch hoá gia đình...
Do đó khi có con ở tuổi vị thành niên,thanh niên cha mẹ nên quan tâm đến con cái nhiều hơn, các bậc cha mẹ nên dành nhiều thời gian trò chuyện tâm sự với các em, cho con cái những định hướng đứng đắn về tình cảm, cha mẹ và nhà trường nên phối hợp để trang bị cho các em những kiến thức về sức khoẻ sinh sản , giáo dục giới tính cho các em giúp các em có kiến thức đứng đắn tránh được những sai lầm không đáng có … từ đó giúp các em trang bị đầy đủ các kiến thức về sức khoẻ sinh sản góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống trong tương lai sau này….
Tài liệu tham khảo hướng dẫn quốc gia chăm sóc SKSS / VTN-TN Bộ y tế

Mười –Thuận

28/02/2023

SỬ DỤNG CHẤT GÂY NGHIỆN Ở VỊ THÀNH NIÊN
Tình trạng lạm dụng chất gây nghiện đang tăng nhanh ở Việt Nam. Bên cạnh các hình thức chất gây nghiện truyền thống như: rượu, cần sa, he**in, đá,…VTN/TN những năm gần đây đã tìm đến những chất gây nghiện dễ kiếm và rẻ tiền hơn nhiều nhưng tác hại không hề nhỏ như: hít keo, hút pin, hút sh**ha, v.v…Đặt biệt, việc hít keo hay hút sh**ha ở nhiều nhóm VTN/TN được thực hành như một phong trào thể hiện phong cách đẳng cấp của VTN/TN. Lạm dụng chất gây nghiện ở tuổi VTN/TN có ảnh hưởng quan trọng đến sức khỏe nói chung và SKSS/SKTD của VTN/TN và những người liên quan.
Do hệ thần kinh và não bộ vẫn tiếp tục được phát triển ở tuổi VTN/TN, việc sử dụng và lạm dụng chất gây nghiện có thể dẫn đến hiện tượng: giảm trí nhớ, không thành công trong các mối quan hệ do các rối nhiễu về cảm xúc, sa sút học tập và có thể ảnh hưởng tới khả năng thành công trong tương lai…Trẻ VTN/TN sử dụng chất gây nghiện dễ có các nguy cơ về SKSS do tác động của chất gây nghiện và dùng bơm tiêm như mang thai ngoài ý muốn, nhiễm HIV và các bệnh LTQĐTD khác, ảnh hưởng đến sức khỏe của thai nhi do dùng chất gây nghiện khi mang thai,…
VTN/TN thường đánh giá thấp tác hại của việc sử dụng và lạm dụng chất gây nghiện nên không đến các cơ sở để điều trị. Sàng lọc phát hiện sử dụng và sử dụng chất gây nghiện giúp VTN/TN có cơ hội được tiếp cận điều trị sớm. Điều này sẽ làm tăng cơ hội thành công trong điều chỉnh hành vi và giảm thiểu các nguy cơ sức khỏe nói chung và SKSS nói riêng. Sàng lọc phát hiện tình trạng sử dụng và lạm dụng chất gây nghiện cũng sẽ giúp việc tư vấn và điều trị các vấn đề sức khỏe/SKSS của VTN/TN được đúng hướng và thành công.
1. Vai trò của ngành y tế
Trước thực trạng tình hình này, nhiệm vụ của ngành y tế khá quan trọng trong thực hiện sàng lọc phát hiện việc sử dụng và lạm dụng chất gây nghiện, đánh giá mức độ ảnh hưởng của việc sử dụng và lạm dụng chất gây nghiện đến vấn đề SKSS mà VTN/TN đang gặp phải, điều chỉnh phát đồ can thiệp về y tế nếu cần và làm việc với các bên liên quan bao gồm cả gia đình phải có môi trường thuận lợi giúp giảm thiểu tác hại. Đồng thời phải kết nối, chuyển gởi đến các đơn vị phù hợp trong trường hợp có lạm dụng chất gây nghiện để VTN/TN tiếp tục được chẩn đoán và điều trị.
2. Sàng lọc phát hiện nguy cơ sử dụng và lạm dụng chất gây nghiện:
Sử dụng 9 câu hỏi để sàng lọc lạm dụng chất gây nghiện ở VTN/TN trong vòng 12 tháng qua bao gồm
Câu 1 hỏi có uống chút rượu khoảng hơn vài ngụm nào không? Câu 2 hỏi có hút chất cần sa hoặc hashish nào không? Câu 3 hỏi có dùng bất kỳ một chất nào khác như thuốc trái phép, thuốc không kê đơn và có kê đơn hoặc những thứ hít hay hút để tạo nên sự hưng phấn không?
Ngoài 3 câu hỏi cơ bản này, tiếp tục phỏng vấn thêm 6 câu hỏi nữa được tóm tắt bằng chữ CRAFFT xuất phát từ 6 chữ đầu của từ tiếng Anh để dễ nhớ gồm: Câu 4 (C: Car) hỏi có bao giờ đi trên xe ô tô (car) do một người lái xe kể cả mình đang “phê” hoặc đã sử dụng rượu hay ma túy chưa? Câu 5 (R: Relax) hỏi có bao giờ sử dụng rượu hoặc ma túy để thư giãn (relax), để cảm thấy dễ chịu hơn và cảm thấy thoải mái hơn hay hòa nhập hơn với bạn bè chưa? Câu 6 (A: Alone) hỏi có bao giờ sử dụng rượu hoặc ma túy khi ở một mình (alone) chưa. Câu 7 (F: Forget) hỏi có bao giờ quên (forget) những việc đã làm khi sử dụng rượu hoặc ma túy chưa? Câu 8 (F: Friends) hỏi có bao giờ gia đình hoặc bạn bè (friends) nói với mình rằng cần giảm uống rượu hoặc giảm dùng ma túy chưa? Câu 9 (T: Trouble) hỏi đã bao giờ gặp rắc rối (trouble) trong khi sử dụng rượu hoặc ma túy chưa?
Từ các câu hỏi phỏng vấn ở trên, việc nhận định kết quả sàng lọc và phản hồi được thực hiện tùy theo từng trường hợp. VTN/TN không sử dụng rượu hay chất gây nghiện khi trả lời “không” từ câu hỏi 1 đến câu hỏi 3, có điểm CRAFFT bằng 0 nếu trả lời “không” từ câu hỏi 4 đến câu hỏi 9; trường hợp này không có nguy cơ hoặc có nguy cơ rất thấp, cần khen ngợi và động viên. VTN/TN không sử dụng rượu hay chất gây nghiện khi trả lời “không” từ câu hỏi 1 đến câu hỏi 3, có điểm CRAFFT bằng 1 nếu trả lời “có” một trong sáu câu hỏi từ câu hỏi 4 đến câu hỏi 9; trường hợp này có nguy cơ thấp, khen ngợi, động viên, nói với VTN/TN nguy cơ không an toàn khi đi với người vừa uống rượu hay dùng ma túy và đề VTN/TN cam kết không tái diễn. VTN/TN có sử dụng rượu hoặc chất kích thích khi trả lời “có” một trong ba câu từ câu hỏi 1 đến câu hỏi 3, có điểm CRAFFT bằng 0 nếu trả lời “không” từ câu hỏi 4 đến câu hỏi 9; trường hợp này có nguy cơ thấp, động viên để VTN/TN ngừng sử dụng chất gây nghiện, đồng thời đưa ra lời khuyên ngắn gọn về tác hại của các chất gây nghiện. Nếu điểm CRAFFT bằng 2 hoặc hơn khi trả lời “có” hai trong sáu câu hỏi từ câu hỏi 4 đến câu hỏi 9; trường hợp này có nguy cơ cao, VTN/TN đã dương tính với việc sử dụng chất gây nghiện; nhân viên y tế đánh giá mức độ lạm dụng phụ thuộc chất gây nghiện và tác động của chất gây nghiện với vấn đề sức khỏe sinh sản mà VTN/TN đang có cũng như các nguy cơ khác; đồng thời chuyển gửi VTN/TN đến đơn vị phù hợp để được tư vấn và điều trị thích hợp như các điểm cai nghiện, điểm điều trị Methadone.
3. Đánh giá và phân loại mức độ nghiện chất gây nghiện
Để có chẩn đoán xác định về mức độ sử dụng và lạm dụng chất gây nghiện, nhân viên y tế cần hỏi thêm về tuổi bắt đầu sử dụng, mức độ sử dụng hiện tại, các tác hại và nỗ lực cai nghiện với các câu hỏi cụ thể như: bắt đầu sử dụng khi nào, mức độ sử dụng hiện nay như thế nào; đã có khi nào gặp vấn đề ở trường, ở nhà hay là với công an hoặc chính quyền địa phương chưa. Nếu VTN/TN trả lời có thì hỏi tiếp có phải lần đó xảy ra ngay sau khi uống rượu hoặc dùng thuốc gây nghiện không, đã thử từ bỏ bao giờ chưa, tại sao, việc đó đã xảy ra như thế nào, lần đó đã cai nghiện được bao lâu, lần đó là khi nào... Trường hợp VTN/TN chỉ gặp các vấn đề nhỏ và đã từng có lúc cai nghiện được, khuyến khích nên cai nghiện, đặt lịch hẹn theo dõi tiếp, đồng thời động viên và khen ngợi các nỗ lực cố gắng dù nhỏ. Trường hợp VTN/TN cho biết đã gặp những vấn đề nghiêm trọng hơn như tiêm chích ma túy, các rắc rối với pháp luật, học sa sút nhiều hay có vấn đề về tâm lý; nhân viên y tế cần thảo luận với VTN/TN cùng gia đình để chuyển gửi đến các đơn vị chuyên biệt về chất gây nghiện để được tiếp tục đánh giá và điều trị.
4. Ảnh hưởng của chất gây nghiện đến sức khỏe sinh sản và nguy cơ
Cần cung cấp cho VTN/TN biết rõ việc sử dụng và lạm dụng chất gây nghiện có thể làm tăng các hành vi nguy cơ như: quan hệ tình dục không an toàn; quan hệ tình dục không đồng thuận, quấy rối, lạm dụng tình dục; quan hệ tình dục với nhiều bạn tình khác nhau, sử dụng chung bơm kim tiêm.
Nhân viên y tế phải đánh giá các hành vi nguy cơ và tư vấn những vấn đề cần thiết về các chất gây nghiện đối với sức khỏe sinh sản, đồng thời thực hiện các xét nghiệm phù hợp để phát hiện bệnh như nhiễm HIV, mắc các bệnh lây truyền qua đường tình dục khác, viêm gan, thai nghén... Trường hợp VTN/TN đang hoặc sẽ điều trị một vấn đề sức khỏe sinh sản, nhân viên y tế cần đánh giá nguy cơ của chất gây nghiện liên quan đến việc tuân thủ điều trị và tương tác thuốc điều trị với chất gây nghiện; nhân viên y tế cũng có thể tham khảo ý kiến về chuyên khoa để có phác đồ điều trị phù hợp.
Biên soạn theo tài liệu BYT
CN Hương- Lệ

01/02/2023

https://youtu.be/mj8HPkqVunw

09/01/2023

KỸ NĂNG SỐNG LIÊN QUAN ĐẾN SỨC KHOẺ SINH SẢN, SỨC KHOẺ TÌNH DỤC CỦA VỊ THÀNH NIÊN VÀ THANH NIÊN (VTN-TN)
Kỹ năng là khả năng ứng xử của mỗi cá nhân trong tình huống nhất định, đó là khả năng mà mỗi cá nhân có được trong việc giải quyết các vấn đề gặp phải và ứng phó một cách tích cực đối với những thử thách của cuộc sống…
Với trẻ vị thành niên, thanh niên những vấn đề liên quan đến sức khoẻ sinh sản là vấn đề khó khăn vì các trẻ vị thành niên, thanh niên thường có tình trạng xấu hổ, e ngại, các em không đến cơ sở y tế mà tự tìm hiểu qua mạng, sách báo, bạn bè... điều này dẫn đến các kết quả không mong muốn và ảnh hưởng đến sức khoẻ và tâm sinh lý..., dưới đây là một số kỹ năng mà dành cho VTN-TN
* NHỮNG KỸ NĂNG SỐNG CẦN CHO SỰ PHÁT TRIỂN VỀ SỨC KHOẺ CỦA VỊ THÀNH NIÊN – THANH NIÊN
1. Kỹ năng xác định giá trị: Là kỹ năng xác định những đức tính niềm tin, thái độ chứng kiến nào đó mà mình cho là quan trọng và giúp mình hành động theo phương hướng đó. Đây là vấn đề khó khăn nhất đối với tuổi vị thành niên, thanh niên, vì đây là giai đoạn tuổi dậy thì và tâm sinh lý thay đổi rất nhiều, các em rất dễ bị tác động của môi trường, bạn bè và hoàn cảnh gia đình...
2. Kỹ năng ra quyết định: Là khả năng mỗi cá nhân đưa ra quyết định cho mình dựa trên cơ sở đầy đủ thông tin và ý thức được hậu quả và kết quả từ quyết định của mình.
Trong hoàn cảnh xã hội hiện nay và đặc biệt trong lĩnh vực sức khoẻ sinh sản rất phức tạp đối với các vị thành niên, thanh niên các bạn trẻ có xu hướng quan hệ tình dục sớm hơn do môi trường sống và nhu cầu sinh lý phát triển sớm. Nhưng một phần không ít các trường hợp quan hệ tình dục không được bảo vệ do kỹ năng sống, thiếu kiến thức dẫn đến có thai ngoài ý muốn và mắc các bệnh lây truyền qua đường tình dục, viêm nhiễm...
3. Kỹ năng kiên định: Là khả năng tự nhận biết được những gì bản thân mình muốn hoặc không mong muốn phù hợp với những điều kiện hoàn cảnh cụ thể đồng thời giữ vững được khả năng nhận định đó có những điều kiện khác tác động.
Đây là một điều rất khó khăn với vị thành niên, thanh niên do chưa nhận thức được đầy đủ các vấn đề trong cuộc sống và kinh nghiệm sống chưa có. Vị thành niên, thanh niên ngày nay được sống trong sự bao bọc của gia đình nên khi gặp các tình huống phức tạp trong cuộc sống hàng ngày không biết cách xử lý, tâm lý lo sợ, đồng thời lại muốn khám phá và tìm hiểu khẳng định bản thân khi có các vấn đề ngoài ý muốn thì vị thành niên, thanh niên tự tìm cách giải quyết, điều này dẫn đến các hậu qủa nghiêm trọng để lại các di chứng ảnh hưởng đến sức khoẻ và thể chất, tâm sinh lý của vị thành niên, thanh niên.
4. Kỹ năng mục tiêu: Là kỹ năng tự xác định là những gì mỗi cá nhân mong muốn thực hiện đạt được, mục tiêu đặt ra cần phải được thể hiện bằng những từ ngữ cụ thể.
Để đạt được mục tiêu vị thành niên, thanh niên cần rất nhiều sự hỗ trợ từ gia đình, nhà trường, bạn bè, đoàn thể trong xã hội…
5. Kỹ năng giao tiếp: Là khả năng mà vị thành niên, thanh niên có thể sử dụng trong giao tiếp hàng ngày để có được kĩ năng giao tiếp tốt ở tuổi vị thành niên, thanh niên, đặc biệt trong lĩnh vực sức khoẻ sinh sản vị thành niên, thanh niên cần được học kiến thức về sức khoẻ sinh sản việc này có thể thực hiện được trong nhà trường các buổi sinh hoạt ngoại khoá, truyền thông tuyên truyền qua mạng internet và gia đình...
Kỹ năng giao tiếp, kỹ năng thương thuyết rất quan trọng trong lĩnh vực sức khoẻ sinh sản/sức khoẻ tình dục của vị thành niên, thanh niên kỹ năng xác định giá trị, kỹ năng ra quyết định có thể giúp vị thành niên, thanh niên biết lựa chọn quyết định đúng đắn nhất có lợi cho mình về sức khoẻ sinh sản/sức khoẻ tình dục. Tuy nhiên cần có kỹ năng giao tiếp, kỹ năng thương thuyết tốt thì vị thành niên, thanh niên mới có thể thực hiện được các quyết định của mình một cách trọn vẹn và an toàn, nói cách khác kỹ năng giao tiếp là chìa khoá giúp cho vị thành niên, thanh niên thành công trong quá trình xem xét và giải quyết vấn đề lựa chọn giải pháp, kỹ năng từ chối giúp cho vị thành niên, thanh niên biết cách nói không một cách phù hợp và hiệu quả đạt được điều mà mình xác định là có giá trị.
Vì vậy tuổi vị thành niên, thanh niên cần rất nhiều sự quan tâm và trợ giúp tư vấn từ gia đình, nhà trường các đoàn thể đặc biệt là phòng tư vấn sức khoẻ sinh sản.

Tài liệu tham khảo hướng dẫn quốc gia chăm sóc SKSS / VTN-TN Bộ y tế
Mười - Thuận

26/12/2022

KINH NGUYỆT TUỔI VỊ THÀNH NIÊN
Tuổi Vị thành niên là thời kỳ phát triển đặc biệt, đó là thời kỳ trẻ em lớn lên và trưởng thành để trở thành người lớn. Đây là thời kỳ xảy ra đồng thời những biến đổi nhanh chóng gồm nhứng biến đổi về cơ thể, những biến đổi tâm lý và các mối quan hệ xã hội. Kinh nguyệt là một trong những biến đổi của cơ thể, đánh dấu bước ngoặc của sự phát triển từ trẻ em sang người lớn.
1. Kinh nguyệt ở vị thành niên nữ:
Kinh nguyệt là hiện tượng bình thường, biểu hiện là chảy máu từ tử cung ra ngoài âm đạo do b**g niêm mạc tử cung. Kinh nguyệt có tính chất chu kỳ hàng tháng, là kết quả của sự thay đổi nội tiết buồng trứng( estrogen và progesteron) trong cơ thể.
Ở tuổi vị thành niên, kinh nguyệt có thể không đều trong khoảng hai năm đầu do hoạt động của trục dưới đồi- tuyến yên- buồng trứng- tử cung chưa hoàn chỉnh .
1.1 Kinh nguyệt bình thường
- Tuổi bắt đầu có kinh từ 11-18 tuổi
- Vòng kinh từ 22- 35 ngày, trung bình là 28-30 ngày.
- Thời gian hành kinh từ 3-7 ngày, đôi khi kéo dài hơn 1-2 ngày
- Lượng máu kinh thay 3-5 lần băng vệ sinh mỗi ngày
- Máu kinh màu đỏ sâm, không đông, có mùi hơi nồng, không tanh.
1.2. Rối loạn kinh nguyệt ở Vị thành niên
Rối loạn kinh nguyệt ở Vị thành niên, nếu không phát hiện được các dấu hiệu bất thường khác hoặc các dấu hiệu liên quan đến thai nghén thường do nguyên nhân hoạt động hệ thống trục dưới đồi- tuyến yên – buồng trứng. Rối loạn kinh nguyệt ở tuổi Vị thành niên do hệ thống này chưa hoàn chỉnh thường chỉ xảy ra trong hai năm đầu tiên có kinh. Đa số các trường hợp rối loạn kinh nguyệt này không cần phải điều trị thuốc mà chỉ sử dụng liệu pháp tâm lý.
Xử trí rối loạn kinh nguyệt gồm điều trị tâm lý, điều trị triệu chứng và điều trị nguyên nhân.
Điều trị triệu chứng cần thiết khi các rối loạn kinh nguyệt có ảnh hưởng đến sức khoẻ của Vị thành niên như ra máu nhiều, ra huyết kèm theo đau bụng nhiều.
1.3. Rong kinh rong huyết
Rong kinh là hiện tượng huyết ra từ tử cung theo chu kỳ nhưng dài hơn 7 ngày. Nguyên nhân rong kinh ở Vị thành niên: Thường do hoạt động của hệ thống trục dưới đồi tuyến yên - buồng trứng chưa hoàn chỉnh. Nếu rong kinh kéo dài trên hai năm cần khám và đánh giá xa hơn để tìm nguyên nhân thực thể. Rong huyết là tình trạng ra huyết ngoài kỳ kinh.
- Nguyên nhân rong huyết ở Vị thành niên có thể.
+ Đa số là do rối loạn nội tiết. Trong vòng hai năm đầu tiên sau khi bắt đầu có kinh, vòng kinh không đều vì không phóng noãn do hệ thống trục dưới đồi- tuyến yên - buồng trứng chưa hoàn chỉnh.
+ Do thai kỳ: Doạ sẩy thai, sẩy thai tự nhiên, thai ngoài tử cung, thai trứng.
+ Do bệnh lý về máu hay rối loạn đông máu.
+ Do dùng nội tiết ngoại sinh.
+ Do nguyên nhân thực thể: Nhiễm khuẩn, u xơ tử cung dưới niêm mạc, polype nội mạc tử cung.
1.4 Vô kinh
- Vô kinh là tình trạng không có hành kinh tự nhiên trong tuổi sinh sản. Có các loại vô kinh sau:
+ Vô kinh nguyên phát là tình trạng quá 18 tuổi vẫn không hành kinh. Vô kinh nguyên phát có thể do hệ thống trục dưới đồi- tuyến yên - buồng trứng đáp ứng với các tình trạng rối loạn ăn uống, căn thẳng tâm lý, bệnh lý tuyến yên, bệnh lý buồng trứng như hội chứng buồng trứng đa nang.
+ Vô kinh thứ phát: là tình trạng quá 3 tháng chưa hành kinh nếu trước đó kinh rất đều và quá 6 tháng chưa hành kinh nếu trước đo kinh không đều. Vô kinh thứ phát có thể do hệ thống trục dưới đồi - tuyến yên - buồng trứng đáp ứng với rối loạn ăn uống, căng thẳng tâm lý.
+ Vô kinh giả (còn gọi là bế kinh) là hiện tượng có kinh nhưng máu không thoát ra được do màng trinh bít kín, tử cung hoặc cổ tử cung bị dính, không có âm đạo.
1.5. Thống kinh
- Thống kinh là đau bụng trong khi hoặc ngay trước khi hành kinh. Thống kinh có thể chia thành hai nhóm: Thống kinh nguyên phát và thống kinh thứ phát
+ Thống kinh nguyên phát là tình trạng đau xảy ra khi hành kinh mà không có bệnh lý vùng chậu có thể xác định được.
- Nguyên nhân thống kinh nguyên phát do sự phóng thích chất prostaglandin từ nội mạc tử cung khi có kinh làm tử cung co thắt, giảm lưu lượng máu tử cung dẫn đến thiếu oxy ở tử cung gây đau.
- Các triệu chứng thống kinh nguyên phát điển hình thường xuất hiện từ 6 tháng đến 3 năm sau khi bắt đầu có kinh và thường xảy ra ở những chu kỳ có rụng trứng.
- Đặc điểm đau bụng của thống kinh nguyên phát: Đau bụng kiểu co thắt, dao động, đau khu trú ở vùng bụng dưới và trên xương mu, có thể lan ra sau lưng và mặt trong đùi. Đau thường bắt đầu vài giờ trước hoặc cùng lúc bắt đầu có kinh, kéo dài từ 1-3 ngày. Các triệu chứng thường tương tự trong các chu kỳ kinh.
- Hút thuốc lá làm nặng thêm tình trạng thống kinh nguyên phát.
1.6. Băng kinh
- Băng kinh là hiện tượng máu kinh ra rất nhiều, số lượng nhiều hơn 150 ml khoản 5 băng vệ sinh dày (băng vệ sinh dùng ban đêm) mỗi ngày, trong thời gian một vài ngày. Băng kinh gây choáng váng, mệt mỏi, đôi khi có thể ngất xỉu.
1.7. Kinh nhiều
- Lượng máu kinh nhiều hơn bình thường, trên 60ml trong cả kỳ kinh.
- Kinh nhiều không ảnh hưởng đến sức khoẻ của Vị thành niên. Khuyến khích xử dụng viên sắt- acid folic trong thời kỳ Vị thành niên.
- Trường hợp ra kinh nhiều ảnh hưởng đến sức khoẻ nên đến khám tại các cơ sở Y tế.
1.8. Ít kinh, kinh thưa và kinh mau
- Kinh ít: Lượng máu kinh ra ít, đôi khi không cần thay băng vệ sinh.
- Kinh thưa: Vòng kinh dài trên 35 ngày.
- Kinh mau: Vòng kinh ngắn dưới 21 ngày.
Những trường hợp ít kinh, kinh thưa, kinh mau chưa ảnh hưởng đến sức khoẻ hoặc đến khả năng sinh sản. Đây là hiện tượng tự nhiên, gây ra do sự thay đổi giải phẩu và sinh lý bình thường của tuổi dậy thì không phải là bệnh lý. Khi hành kinh có thể đau bụng, đau đầu, tê các ngón tay, chân, người mệt mỏi khó chịu, cảm giác choáng váng… Vậy nên Vị thành niên chúng ta yên tâm đón nhận sự thay đổi kỳ diệu của cơ thể, vui vẻ, sẵn sàng đón nhận và chuẩn bị thật tốt để bước qua tuổi người lớn.

Dung Dung
Biên soạn theo tài liệu của Bộ Y tế