30/11/2025
SUY TUYẾN THƯỢNG THẬN NGUYÊN PHÁT LÀ GÌ?
Suy tuyến thượng thận nguyên phát (chính là bệnh Addison).
Addison không phải bệnh hiếm.
Cái hiếm là người nhận ra nó… trước khi quá muộn.
Tháng trước,
tôi gặp một bệnh nhân nữ 35 tuổi,
đến khám vì tụt huyết áp.
Em nghĩ do say nắng.
Nhưng sau khi xét nghiệm
được chẩn đoán suy tuyến thượng thận nguyên phát.
Và điều đáng sợ là: đây không phải ca đầu tiên.
Mỗi năm, tôi gặp khá nhiều bệnh nhân tương tự.
Và gần như tất cả đều phát hiện ở giai đoạn muộn.
Không phải vì máy móc khó.
Không phải vì xét nghiệm phức tạp.
Không phải vì bệnh quá hiếm.
Mà vì một thứ vô hình hơn: triệu chứng quá mơ hồ.
VÀ ĐÂY LÀ LÝ DO KHIẾN TÔI QUYẾT ĐỊNH PHẢI VIẾT BÀI NÀY
Trên thế giới,
hơn 60% bệnh nhân Addison được chẩn đoán khi đã có suy thượng thận nặng.
Ít ai biết rằng…
chính sự nhạt nhòa của triệu chứng mới là thứ giết người.
Triệu chứng nhẹ
kéo dài
không ai để ý.
Khi phân tích lại hồ sơ bệnh nhân,
tôi thấy 4 điểm lặp lại ở hầu hết các ca:
1. Triệu chứng mơ hồ đến mức…
ai cũng bỏ qua
– Mệt kéo dài
– Sụt cân nhẹ
– Đứng dậy choáng
– Buồn nôn lặt vặt
Nghĩ là thiếu ngủ,
thiếu vitamin,
stress.
Nhưng thật ra đó là cortisol đang sụt giảm trong âm thầm.
2. 70–80% ca Addison có da tăng sắc tố ( sạm da)
nhưng bệnh nhân không nhận ra
Nghĩ là chắc do:
Do đi nắng nhiều.
Do cơ địa.
Do đen sẵn.
Không.
Đó là dấu ấn đặc trưng của Addison rất hiếm bệnh nào gây ra.
3. Hạ natri - tăng kali - huyết áp thấp
Nhưng nhiều nơi không nghĩ đến Addison
Điện giải rối loạn: nghĩ đến tiêu chảy, mất nước,
dùng thuốc.
Addison rất ít khi được nghĩ đến ở tuyến đầu.
Một lỗ hổng chẩn đoán tồn tại nhiều năm.
4. Khám rất nhiều nơi,
nhưng không ai đo cortisol + ACTH
Mệt : nghĩ do hệ tiêu hoá kém
Sụt cân : nghĩ do thiếu dinh dưỡng
Da sạm : nghĩ do bệnh da liễu
Huyết áp thấp : nghĩ do tim mạch
Chỉ thiếu đúng 1 xét nghiệm cốt lõi:
Cortisol sáng + ACTH.
Và đó là lý do hơn 60% phát hiện quá muộn.
GIẢI MÃ CON SỐ 60%
Nó đại diện cho:
- Một bệnh tự miễn âm thầm kéo dài nhiều tháng
- Một tuyến thượng thận bị phá huỷ từ từ
- Một chuỗi triệu chứng lành tính nhưng phá cơ thể không kèn không trống.
Khủng khiếp nhất:
Addison tiến triển chậm.
VÌ SAO MỌI NGƯỜI NHÌN SAI BẢN CHẤT?
1. Vì chúng ta chỉ sợ những bệnh ồn ào.
Đau tim : đau ngực.
Tiểu đường : khát nước.
Cường giáp : run tay.
Addison thì sao?
- Mệt.
- Chán ăn.
- Sạm da.
- Tụt huyết áp nhẹ.
Một kẻ giết người… không gây tiếng động.
2. Triệu chứng rải rác
mỗi chuyên khoa thấy một mảnh
Không ai ráp thành bức tranh chung.
3. Vì Addison hiếm
nên dễ bị bỏ qua.
Một bác sĩ có thể gặp 1000 ca tăng huyết áp
nhưng chỉ 10 ca Addison trong đời.
Bệnh hiếm thường bị đẩy xuống cuối danh sách nghi ngờ.
TIẾP CẬN THÔNG MINH HƠN BẰNG 3 ĐIỀU GIẢN ĐƠN
1. Bất kỳ ai có ≥2 dấu hiệu sau
nên đo cortisol sáng:
- Mệt kéo dài
- Sụt cân
- Da sạm
- Huyết áp thấp
- Thèm muối
- Buồn nôn dai dẳng
Chỉ 1 xét nghiệm có thể thay đổi cả cuộc đời.
2. Nếu cortisol thấp
làm ngay ACTH + điện giải + renin/aldosterone.
Combo vàng để phân biệt nguyên phát hay thứ phát.
3. Hỏi lại mình mỗi khi bế tắc:
Có phải tôi đang bỏ sót Addison không?
Một câu hỏi đơn giản,
nhưng cứu sống nhiều người hơn bạn nghĩ.
Con số 60% không phải số liệu.
Nó là hồi chuông cảnh báo.
Nguy hiểm nhất không phải Addison.
Mà là việc cơ thể đã gửi tín hiệu cầu cứu trong nhiều tháng,
nhưng bệnh nhân
và đôi khi cả bác sĩ
không nhìn thấy mẫu số chung.
Nếu bạn (hoặc người thân) có những dấu hiệu giống bài tôi phân tích:
👉 Hãy comment triệu chứng
tôi sẽ đọc và trả lời từng trường hợp.
Một xét nghiệm đúng lúc
có thể ngăn ngừa tiếp sự tiến triển của bệnh .
Đôi khi, chỉ một comment cũng cứu được một mạng người.
