23/10/2018
CHẾ ĐỘ ĂN UỐNG CHO NGƯỜI TIỂU ĐƯỜNG THẾ NÀO LÀ HỢP LÝ?
--------------------------------
Đối với người bị bệnh tiểu đường thì tập luyện thể dục thể thao, dùng thuốc và kiểm soát chế độ ăn uống là 3 cách chủ yếu để kiếm soát bệnh tiểu đường. Trong đó chế độ ăn uống góp phần rất quan trọng trong việc kiểm soát bệnh tiểu đường.
Trong thực tế điều trị, việc thực hiện chế độ ăn uống khoa học đối với bệnh nhân tiểu đường thường vấp phải những khó khăn do những thói quen xấu tồn tại nhiều năm của người bệnh, do thiếu hiểu biết hoặc sự phức tạp hoá chế độ kiêng khem. Do vậy bệnh nhân tiểu đường cần tham vấn ý kiến của các chuyên gia để có chế độ ăn uống hợp lý.
Về nguyên tắc, không có thức ăn bị cấm đối với bệnh nhân tiểu đường. Một chế độ ăn đa dạng và đầy đủ chất dinh dưỡng sẽ cung cấp đầy đủ dưỡng chất để cơ thể hoạt động như bình thường. Việc cung cấp dưỡng chất đầy đủ đặc biệt quan trọng hơn đối với các bệnh nhân tiểu đường là trẻ em. Các chất bột là nguồn năng lượng chính của cơ thể, chất đạm cung cấp nguyên liệu để hình thành tế bào, chất béo giúp tăng nguồn năng lượng và tăng khả năng hấp thu các vitamin, trái cây giúp tăng cường vitamin và muối khoáng.
Vậy chế độ ăn cho người tiểu đường như thế nào là hợp lý?
--------------------------------
1. Chế độ ăn cho người tiểu đường nên ăn đều và chia nhiều bữa
- Người bị bệnh tiểu đường nên ăn nhiều chất xơ, vừa chất béo, ăn ít đường, đủ vitamin và khoáng chất, hạn chế tối đa rượu bia.
- Do tâm lý kiêng khem tương đối phổ biến đối với bệnh nhân tiểu đường nên chế độ ăn của người tiểu đường hay bị thiếu vitamin. Chẳng hạn kiêng mỡ sẽ hạn chế hấp thu các loại vitamin A, D, K…Việc sử dụng thuốc Tây dài ngày làm thiếu vitamin B12, B9 do gây ức chế hấp thu ở dạ dày. Còn khi ăn quá nhiều chất xơ lại dễ bị thiếu canxi, sắt…Chính vì vậy, bệnh nhân tiểu đường cần ăn uống đầy đủ, và biết lựa chọn các thức ăn có chứa nhiều vitamin và các chất khoáng quan trọng.
- Số lượng và thời gian các bữa ăn nên ổn định trong khoảng thời gian dài điều trị để tránh tình trạng đường huyết tăng quá cao sau bữa ăn cũng như đường huyết hạ quá thấp lúc đói, nhất là đối với những bệnh nhân phải tiêm insulin hoặc dùng thuốc uống hạ đường máu.
- Các bệnh nhân bị tiểu đường nên ăn ít nhất 3 bữa/ngày. Đối với bệnh nhân bị gầy ốm hoặc bệnh nhân hay bị hạ đường huyết khi đói thì ăn thêm 2-3 bữa phụ.
------------------------------------------
2. Bữa ăn có đủ số calo theo mức cân nặng và mức độ hoạt động của người bệnh:
- Nhu cầu năng lượng cho một người bình thường đối với nam khoảng 35calo/kg, nữ là 30calo/kg. Nhu cầu này thay đổi theo mức độ hoạt động thể lực, tuổi, giới tính và cân nặng của mỗi người.
- Trường hợp bạn bị mập (BMI > 25) thì cần thực hiện chế độ ăn giảm cân. Không nên ăn quá no hoặc cố gắng ăn, nên ăn chậm và nhai kỹ, không nên lạm dụng các thức ăn nhanh, nên chọn các thức ăn có nhiều chất xơ, nhất là rau xanh.
- Ngược lại nếu bạn quá gầy (BMI < 18,5) thì nên ăn nhiều chất hơn để làm tăng cân, ví dụ ăn thêm 2-3 bữa phụ/ngày, chọn thức ăn có nhiều chất đạm, chất béo, ăn thêm cơm hoặc thức ăn. Tuy nhiên, cần tránh ăn vô tội vạ dẫn đến tăng cân quá nhanh hoặc quá mức cân nặng tiêu chuẩn. Và dù mập hay gầy hay bình thường thì bạn cần ưu tiên ăn những thức ăn chứa nhiều vitamin và khoáng chất.
----------------------------------------
3. Đối với chất đạm: Pate không tốt cho bệnh nhân tiểu đường, hận chế tối đa thịt hộp, patê, xúc xích (đồ công nghiệp đóng hộp)... thay vào đó hãy ăn nhiều cá, trứng, sữa ít béo, các sản phẩm chế biến từ sữa, đậu... vào chế độ ăn cho người tiểu đường, ưu tiên cá mòi và cá trích vì trong hai loại cá này có chứa chất béo có lợi cho việc chống lại bệnh tim mạch và ung thư.
Người tiểu đường có thể ăn các loại thịt heo, bò đã lấy sạch mỡ. Tránh tuyệt đối da gà, da vịt vì nó có chứa rất nhiều cholesterol. Cũng như thức ăn chứa tinh bột, nên chọn cách chế biến là luộc, kho hơn là nướng và chiên.
----------------------------------
4. Đối với chất béo: luôn cố gắng hạn chế ăn mỡ (không kiêng hoàn toàn), các chuyên gia khuyến cáo lượng cholesteron đưa vào cơ thể phải dưới 300mg mỗi ngày và lượng mỡ động vật phải thay bằng các loại dầu thực vật như dầu đậu nành, dầu olive, dầu mè…
-------------------------------------
5. Đối với chất ngọt: Chất ngọt là nguyên nhân trực tiếp gây bệnh tiểu đường, nó làm tăng thêm quá trình bệnh lý, tăng thêm các biến chứng nặng nề của bệnh. Lời khuyên chuyên gia là tránh xa tuyệt đối các loại bánh kẹo, nước ngọt có ga, rượu... Bệnh nhân tiểu đường nên sử dụng các chất ngọt nhân tạo dành cho người tiểu đường để hạn chế lượng đường trong máu mà vẫn đảm bảo được sự ngon miệng.
-------------------------------------
6. Hạn chế ăn tinh bột, tăng rau quả: Theo các chuyên gia thì người bị tiểu đường muốn tránh các biến chứng về thận nên hạn chế tinh bột nhưng không có nghĩa là kiêng khem 1 cách khắt khe.
-------------------------------------
7. Những loại thực phẩm tốt cho người bị bệnh tiểu đường:
- Các loại thực phẩm nên bổ sung như cá biển, miến, thịt bò, rau xanh, đậu, yến mạch (làm giảm nguy cơ bệnh tiểu đường từ 35 – 42%, giúp trái tim khỏe mạnh, chứa chất xơ hòa tan làm chậm sự hấp thu glucose từ thức ăn trong dạ dày và giữ lượng đường trong máu được kiểm soát tốt), sữa chua ít béo, hạnh nhân, cá (nguồn cung cấp protein tuyệt vời), lòng trắng trứng,… là những thực phẩm rất an toàn và nên bổ sung vào chế độ ăn cho người tiểu đường hàng ngày.
- Các loại trái cây như: dưa hấu, dâu tây, dưa lưới, bơ, lê, đào, cherry, bưởi, cam, đu đủ,quýt, quả cóc… đều là những loại quả an toàn và cung cấp lượng cacbohydrat vừa đủ cho cơ thể, ngoài ra còn cung cấp vitamin C, rất cần thiết cho bệnh nhân tiểu đường.
- Uống trà xanh vào mỗi buổi sáng vừa giúp tinh thần sảng khoái và cũng có lợi cho người bị tiểu đường.
- Ngoài ra bệnh nhân cũng cần chú ý uống nhiều nước, tập thể dục thường xuyên và theo dõi chế độ dinh dưỡng qua khẩu phần ăn để kiểm soát tình trạng bệnh tốt nhất cho bệnh nhân bệnh tiểu đường.
---------------------------------------
8. Những thực phẩm bệnh nhân tiểu đường cần kiêng ăn :
Cần tránh những thực phẩm có nhiều cacbohydrate như:
- Rượu: là thứ đồ uống mà các bệnh nhân tiểu đường cần tránh, vì rượu kết hợp cùng các loại thức ăn có đường sẽ khiến lượng đường huyết tăng nhanh không kiểm soát được.
- Trái cây khô: tuy chứa chất xơ và dinh dưỡng nhưng trái cây khô lại có lượng đường tự nhiên khá nhiều, cần tránh.
- Thức ăn nhanh: Làm tăng lượng cholesterol tác động xấu đến cơ thể, làm tình trạng bệnh ngày càng xấu hơn
- Gạo trắng: Dù đây là thực phẩm thiết yếu không thể thiếu trong các bữa ăn nhưng những bệnh nhân mắc bệnh tiểu đường luôn được khuyến cáo không nên ăn quá nhiều cơm trong mỗi bữa ăn. Thay vào đó có thể ăn gạo lứt hoặc các ngũ cốc có lợi cho bệnh tiểu đường khác.
- Sữa: đa phần các loại sữa có chứa nhiều chất béo mà những thành phần này làm giảm đề kháng isulin, không tốt cho bệnh nhân tiểu đường. Có thể thay thế bằng sữa ít béo, sữa không đường
- Ngoài ra cần tránh các loại thức uống ngọt như nước giải khát, nước trái cây, thịt mỡ,…
Chế độ ăn kiêng cho người tiểu đường như thế nào?
- Các loại thực phẩm cấm: Đường, mía, tất cả các loại sữa chế biến, cà phê, kẹo, đá chanh, trái cây đóng hộp, nước quả ép, kẹo, mứt, chè, mỡ….
- Các loại thực phẩm hạn chế: Cơm, mì xào, hủ tiếu, bánh canh, bánh mì, các loại khoai ( khoai lang, khoai mì...), bánh bích qui, trái cây ngọt.
- Các loại thực phẩm không hạn chế: Thịt, tôm, cá, cua, mắm, rau và tất cả các loại đậu.
Các thực phẩm như trái cây (nhất là lê, táo), rau, đậu, ngũ cốc cung cấp cho cơ thể một lượng đường chậm (tức đường phải qua quá trình tiêu hóa mới trở thành đường hấp thu vào cơ thể) điều đó sẽ giúp cho lượng đường trong máu không quá cao hoặc quá thấp đồng thời cung cấp chất xơ có ích và chất khoáng chứa kiểm soát lượng đường huyết hiệu quả.
Đối với bệnh nhân tiểu đường, đường huyết thường tăng cao sau bữa ăn. Vì thế nên cho bệnh nhân ăn nhiều lần và phân bố lượng calo mỗi bữa ăn cho thích hợp.
Trường hợp đang dùng thuốc hạ đường huyết thì nên ăn trước khi đi ngủ hay thêm bữa vào những bữa ăn chính.
Các thực phẩm giàu chất xơ sẽ làm giảm việc tăng đường huyết nhanh sau khi ăn và có thể kéo dài sự hấp thu của chất đường. Chất xơ cũng còn có tác dụng giữ nước, hấp thu axit mật, thường có trong cám ngũ cốc, khoai tây, rau xanh, trái cây nhất là các cây họ đậu.
Trên đây là một số kiến thức tổng quát về chế độ ăn cho người tiểu đường. Để tìm hiểu kỹ hơn về từng loại thực phẩm đối với bệnh tiểu đường, bạn có thể tìm đọc các bài viết trên website này trong chuyên mục “dinh dưỡng cho người bệnh”.
BS_ Phan Quốc sự