15/10/2020
NHỮNG NGUYÊN TẮC TRONG ĂN DẶM.
Ăn dặm là một quá trình kéo dài nhiều tháng tới nhiều năm, là huấn luyện một thói quen, đó là thói quen ăn uống của con. Quá trình này có thể được thay đổi để phù hợp với hoàn cảnh gia đình, văn hóa, chủng tộc nên bài viết chỉ nêu lên những nguyên tắc chính trong ăn dặm.
KHỞI ĐẦU VIỆC ĂN DẶM
Thông thường việc ăn dặm được khởi đầu bằng cách giới thiệu thức ăn dạng bột, cereal cho con. Bạn nên tìm dạng cereal nào được bổ sung sắt và kẽm là hai vi chất quan trọng trong thời điểm ăn dặm, nhất là những trẻ bú mẹ hoàn toàn, vì sao thì vào đọc bài kẽm và sắt. FDA không khuyến cáo cho trẻ ăn duy nhất một loại bột hay cereal làm từ gạo vì nguy cơ nhiễm độc arsenic, nên thay đổi nhiều loại khác nhau.
Bạn nên nhớ đây là một điều mới mẻ đối với con, có đứa sẽ háo hức chấp nhận, có đứa sẽ không thích và từ chối. Bạn phải chuẩn bị cho điều này.
Bạn nên bắt đầu 1 cữ một ngày, khuyến cáo là chờ khi bé đói bụng thì bắt đầu cho ăn, nên sử dụng phương pháp ăn mầm đá của Trạng Quỳnh nhiều cha mẹ cho bú một bình xong rồi cho ăn, rồi than với bs con em không thích ăn, no rồi ăn chi nữa.
Lượng bột không cần nhiều vì đây chủ yếu là giới thiệu, nửa muỗng canh là được, bé ăn bao nhiêu cũng được, hết thì tốt, không hết cũng không sao, khi nào bé từ chối thì ngừng. Thường phân nửa thức ăn sẽ lên trên mặt thay vì được ăn, đó là bình thường.
Nên pha bột với sữa mẹ hay sữa ct để khẩu vị không quá thay đổi.
Nếu bé từ chối vì không thích ăn, mê sữa, hoặc bạn có thể cho bú chút sữa, rồi cho ăn một chút, sau đó cho bú tiếp.
Lượng thức ăn không quan trọng, đút một lần một lượng nhỏ, chờ cho bé tập nuốt rồi mới đút tiếp, đừng gấp gáp mà làm một họng toàn bột, coi chừng nghẹn ,sặc, thậm chí tử vong. Vừa cho con ăn vừa nói chuyện, vì đây là một chuyện mới mẻ thú vị, không phải là chuyện bắt buộc phải làm.
Khi bé đã bắt đầu quen với ăn đặc, thì tăng cử lên 2-3 cử một ngày, tăng lượng thức ăn dần dần theo nhu cầu.
Có những bé chưa sẵn sàng hay chống đối quyết liệt, ĐỪNG ÉP, ĐỪNG GIẬN, ĐỪNG MẮNG, đừng làm con cảm thấy chuyện ăn là chuyện tồi tệ, không vui, dẹp thức ăn đi, chờ một tuần rồi thử lại.
Bột nên pha lỏng lỏng trước, khi con ăn giỏi thì tăng độ đặc dần dần, sau đó cho ăn thức ăn được bầm, xắt nhỏ (pureed) rồi tới thức ăn mảnh nhỏ (finger foods), quá trình này kéo dài vài tháng, thông thường tới 8-10 tháng tuổi là đã có thể ăn finger foods.
KHÔNG cho bột vào bình và cho con bú, điều này dễ gây nghẹn sặc do trẻ không kiểm soát được lượng thức ăn trong miệng.
Ăn đặc hay lỏng là do khả năng thích ứng nhai nuốt của trẻ, không liên quan gì tới dạ dày. Không có chuyện ăn cơm sớm sẽ làm yếu dạ dày đâu nhé, con nít bên Tây 7-8 tháng tụi nó ăn đủ thứ trên đời mà có đau dạ dày đâu, đây chỉ là truyền thuyết thôi.
CHO CON ĂN GÌ TRƯỚC?
Thông thường chúng ta hay nghe nói cho ăn rau củ trước, thịt cá sau. Thực sự không có một khuyến cáo nào bắt buộc điều này, trẻ con sau 6 tháng có thể ăn hầu hết mọi loại thức ăn, ăn gì trước không quan trọng, quan trọng là ăn như thế nào. So sánh hai nhóm ăn rau củ trước và nhóm ăn đủ thứ thì không thấy lợi ích gì hơn từ việc cho ăn rau củ trước, thậm chí ăn không cân bằng còn có thể đưa tới vấn đề sức khỏe khác, nhất là trẻ bú mẹ hoàn toàn.
Đối với những thức ăn hay gây dị ứng, không cần phải trì hoãn, việc trì hoãn không phòng ngừa viêm da cơ địa, hen suyễn, dị ứng thức ăn. Ngược lại việc ăn sớm các loại thức ăn này có thể còn làm giảm nguy cơ dị ứng thức ăn sau này.
Nếu gia đình có tiền sử dị ứng với loại thức ăn nào đó, bạn có thể cho bé ăn một lượng rất nhỏ loại thức ăn đó ở nhà để dễ quan sát, có thuốc kháng histamine chống dị ứng sẵn. Nếu không có triệu chứng dị ứng thì có thể tăng dần dần.
Không nên cho bé uống nước trái cây (juice) cho tới khi 1 tuổi. Nước trái cây có giá trị dinh dưỡng thấp, lượng đường cao, dễ gây nguy cơ béo phì và làm giảm cảm giác đói, giảm ăn các thức ăn có giá trị dinh dưỡng cao. Từ 1-3 tuổi thì có thể uống không quá 120 ml một ngày (4oz).
Khi trẻ bắt đầu ăn có thể cho uống chút ít nước sau khi ăn, ngày nóng có thể cho uống thêm. Sau một tuổi thì uống theo nhu cầu.
CHUẨN BỊ THỨC ĂN
Việc chuẩn bị thức ăn tùy thuộc vào kỹ năng nhai nuốt của trẻ và làm giảm nguy cơ nghẹn, sặc thức ăn. Cho nên không có một công thức nào là mấy tháng thì ăn loại thức ăn nào, tuy nhiên có vài điều cần chú ý.
- Khi bắt đầu, pha bột với sữa, nước, tăng dần độ đặc cho trẻ học nhai nuốt.
- Rau củ, trái cây phải được xắt rất nhỏ (puree) hay tán nhuyễn.
- Trái cây và rau củ loại cứng như carrot phải được nấu chín cho tới khi mềm và dễ tán nhuyễn hay xắt nhỏ.
- Món ăn nên được nấu chín tới khi mềm đễ dể tán nhuyễn.
- Bỏ da, mỡ, xương trước khi nấu các loại thịt, cá.
- Trái cây nên bỏ hột và xắt nhỏ
- Thức ăn loại mềm, dẻo như chuối nên được xắt nhỏ hay cắt lát nhỏ, ăn lượng ít từ từ nhằm tránh nghẹn.
- Trái cây dạng tròn như nho nên được cắt nhỏ.
- Thức ăn dạng xúc xích nên được cắt thành mảnh nhỏ chứ không nên cắt dạng lát tròn mỏng
Nên cho con ăn lượng nhỏ từ từ, nuốt xong rồi hãy ăn tiếp.
KHÔNG cho ăn dạng thập cẩm như cháo bột xay ngày này qua ngày khác, bạn ăn một món duy nhất không được thì đừng ép con ăn kiểu này.
Khi chuẩn bị thức ăn không cần cho thêm muối hay đường, khẩu vị là do chúng ta áp đặt, chứ trẻ không bao giờ cho rằng phải mặn hay ngọt mới ngon.
Chỉ nên thử một lần một món mới, chờ 3-5 ngày để theo dõi phản ứng dị ứng, sau đó thì có thể thử món khác.
FINGER FOODS
Khi con bạn ngồi vững, có thể bốc thức ăn cho vào miệng thì có thể cho ăn fingers food. Trẻ có thể nuốt nhưng nhai còn kém ví chưa có răng nhai, nên finger foods phải là mảnh nhỏ, mềm, dễ nuốt, hoặc tan trong miệng như các loại bánh.
Cho ăn finger good giúp trẻ tập tự ăn, thích thú ăn hơn là bị ép ăn.
Không nên cho ăn thức ăn đã qua chế biến sẵn (processed food) dành cho trẻ lớn hay người lớn, các loại thức ăn này thường có nhiều muối và chất bảo quản.
THÓI QUEN ĂN UỐNG.
Ăn uống là một thói quen, là một trong tứ sướng của đời người, nên có một số việc cần chú ý để tạo cho con một chế độ ăn tốt
- Trẻ nên có chỗ ngồi ăn, tốt nhất là với gia đình, ăn bằng muỗng, nghỉ ngơi giữa các lần ăn để nhai nuốt cẩn thận, no thì ngừng, không ép.
- Ăn với gia đình, các nghiên cứu cho thấy trẻ ăn các bữa cơm gia đình thì phát triển tốt hơn về thể chất và tâm thần.
- Đừng cho trẻ ăn lê la trên nền nhà, lang thang trong xóm, nên ngồi ăn một chỗ ổn định.
- Để trẻ khám phá, ăn là một quá trình tìm tòi của trẻ, nên để trẻ tự ăn, trẻ sẽ gây đổ tháo, phải dọn dẹp, nhưng đây là một quá trình phát triển lành mạnh. Người Việt chỉ muốn con ăn sạch, ăn đẹp, ăn nhiều, nên cuối cùng con không thèm ăn.
- Tập ăn bằng muỗng, khi đút con ăn thì cho con cầm muỗng chơi, khi con ăn giỏi hơn thì khuyến khích con tự múc ăn, đây là một kỹ năng, nên sẽ có đổ tháo, nhưng phải để con học. Học sớm ngày nào thì mẹ và con sung sướng sớm ngày đó. Bạn muốn khổ trước sướng sau hay khổ trước rồi khổ dài dài?
- Cai bình sữa sớm, sau một tuổi thì cho uống sippy cup, sau đó uống ly, đừng cho con bú đêm hàm răng sẽ đi chơi.
- Cho con ăn từng phần, khi con ăn, nước bọt sẽ nhễu nhão khắp nơi, thức ăn sẽ mau hư, ăn phần nào múc phần đó.
- KHÔNG ÉP ĂN, nếu trẻ quay mặt từ chối, kệ nó đi. Con ăn ít lần này sẽ ăn nhiều lần khác, nó no thì ngưng. Ép ăn tưởng là tốt cho con, nhưng lâu ngày con sẽ chán ăn, ghét ăn, thù ăn, phản kháng. Đây là một cơn ác mộng của dân Việt, cái cảnh đứa nhỏ ngậm một muỗng thức ăn mà không thèm nuốt là đặc sản của dân ta. Khi nào rảnh sẽ viết về chuyện này.
- Biết khi nào thì ngưng, con no, con từ chối ăn là nó đã thấy đủ, đừng ép thêm một muỗng. Đừng ép con bú thêm mấy bình ban đêm rồi than sao ban ngày con không ăn. Ăn là một thú vui theo nhu cầu, đừng biến nó thành một cơn ác mộng, một cực hình cho trẻ và cả gia đình.
Bài viết tiếp theo: KHI NÀO CHO TRẺ ĂN DẶM
