18/10/2025
Tổng quan theo hướng dẫn ISUOG về khoang vách trong suốt (cavum septi pellucidi, CSP) trong siêu âm thai nhi — cách nhìn nhận, ý nghĩa và lưu ý:
1. Vai trò & vị trí giải phẫu trong siêu âm CNS thai nhi
CSP là khoang chứa dịch (âm) giữa hai lá của màng vách trong suốt (septum pellucidum), nằm ở đường giữa não, giữa sừng trước (frontal horns) của não thất bên, phía dưới thể chai (corpus callosum).
Trong siêu âm khảo sát não thai (giai đoạn cơ bản của CNS), CSP là một cấu trúc mốc quan trọng để xác định mặt cắt chuẩn và đánh giá trục giữa não.
Trong hướng dẫn “Practice Guidelines: sonographic examination of the fetal CNS – Part 1”, ISUOG nhấn mạnh rằng người siêu âm cần quen thuộc với hình ảnh bình thường của hệ thần kinh trung ương ở các tuổi thai khác nhau để tránh nhầm lẫn chẩn đoán.
2. Thời điểm xuất hiện, giới hạn & khả năng nhìn thấy
CSP bắt đầu hình thành khoảng 14 tuần, và thường có thể nhìn thấy rõ hơn từ khoảng 17 tuần trở đi đến gần cuối thai kỳ.
Theo ISUOG, khi sử dụng siêu âm qua bụng, CSP nên luôn được thấy trong giai đoạn từ 17–20 đến 37 tuần, hoặc khi đường kính lưỡng đỉnh (BPD) từ 44 đến 88 mm.
Sau khoảng 37 tuần, do xương hộp sọ dày lên hoặc lá vách nhập lại, CSP có thể khó nhìn thấy hơn — việc không thấy CSP sau 37 tuần đôi khi được xem là bình thường.
Việc không thấy CSP trước 16 tuần hoặc sau 37 tuần đôi khi là bình thường, nhưng nếu không thấy trong khoảng thời gian 17–37 tuần là dấu cảnh báo.
3. Ý nghĩa của việc không thấy hoặc bất thường CSP
Không thấy CSP trong khoảng 17–37 tuần có thể gợi ý dị tật đường giữa (midline brain malformations), đặc biệt thiếu hoặc bất sản thể chai (agenesis of corpus callosum).
Các dị tật nghiêm trọng như holoprosencephaly, dị dạng não thất lớn, dị dạng thể chai và hội chứng septo-optic dysplasia cũng có thể liên quan đến việc không thấy CSP.
Có một thực thể gọi là obliterated CSP (oCSP), tức CSP vẫn có cấu trúc vách màng vách nhưng không có dịch (khoang bị “đóng lại” hoặc không nhìn thấy dịch). Trong các nghiên cứu, oCSP ban đầu được phát hiện, nhưng theo dõi cho thấy nhiều trường hợp sau đó xuất hiện dịch hoặc trở nên bình thường.
Trong nghiên cứu về oCSP, khoảng 70% trường hợp có thể thấy dịch trở lại sau theo dõi; trong các trường hợp dường như “cô lập” khi phát hiện, đa phần có kết quả sau sinh bình thường.
Tuy nhiên, khoảng 11% trường hợp có bất thường não kèm theo khi siêu âm và ~7,5% khi bổ sung MRI.
4. Đánh giá & kỹ thuật siêu âm
CSP nên được nhìn trong mặt cắt ngang (axial) chuẩn — trong các mặt cắt như transventricular, transthalamic, transcerebellar — để xác định vị trí đường giữa và các cấu trúc não xung quanh.
Trong hướng dẫn ISUOG, mặt cắt não chuẩn sẽ hiển thị CSP cùng với các cấu trúc khác (ví dụ sừng não thất, thể chai).
Khảo sát kỹ khi nghi ngờ bất thường đường giữa hoặc khi CSP không nhìn thấy: có thể cần thực hiện neurosonography chuyên sâu (Part 2 của hướng dẫn ISUOG) hoặc MRI thai nhi để đánh giá rõ hơn.
5. Giới hạn & lưu ý
Kích thước (width) của CSP tăng dần từ 19 đến ~27 tuần, sau đó ổn định đến khi sinh.
Hiện tại, các hướng dẫn ISUOG không đưa ra tiêu chuẩn cụ thể về hình dạng hay kích thước của CSP (ví dụ chiều dài, tỉ lệ chiều dài/chiều rộng) để kết luận bất thường — quyết định thường dựa vào kinh nghiệm người siêu âm và các dấu hiệu kèm theo.
Dấu hiệu bất thường của CSP (ví dụ giãn CSP, hình dạng bất thường) có thể hỗ trợ phát hiện dị tật não, nhưng không đủ để khẳng định nếu không có thêm dấu hiệu khác.
Khi CSP không thấy hoặc có hình bất thường, cần thận trọng trước khi báo cáo chẩn đoán — theo dõi, đánh giá thêm hoặc chuyển đến trung tâm có chuyên môn cao hơn.
