24/09/2025
DƯỠNG ÂM, NHUẬN PHẾ - GIÚP BẠN AN NHIÊN QUA MÙA THU NHIỀU BIẾN ĐỘNG.
Mùa thu dưỡng sinh, trọng yếu ở dưỡng Phế
✅ Từ đặc điểm khí hậu mà xét, mùa thu là giai đoạn từ nóng chuyển sang lạnh, tức là thời kỳ “dương tiêu âm trưởng”. Sinh lý hoạt động của con người cũng biến đổi theo quy luật tự “hạ trưởng” sang “thu thâu”. Do đó, nguyên tắc dưỡng sinh mùa thu không thể rời khỏi “thâu - dưỡng”, tức là phải lấy dưỡng âm, giữ âm làm trọng.
✅ Như 《Hoàng Đế Nội Kinh》 có nói: “Thu đông dưỡng âm”. Ý của “thu đông dưỡng âm” chính là dưỡng thâu khí, dưỡng tàng khí, thuận ứng với quy luật thiên nhiên khi âm khí dần sinh và thịnh, từ đó làm căn bản cho sự sinh phát của dương khí vào năm sau. Bởi vậy, không nên phóng hao tinh khí mà tổn thương âm khí.
🔔Nói gọn lại: Mùa thu dưỡng phế, trọng ở dưỡng âm.
📍Dưỡng phế cần giữ tâm trí an tĩnh, thần chí thư thái, tránh sầu bi thương cảm.
Dù gặp chuyện thương tâm, cũng nên tự điều giải, tránh để bị khí “sát túc” của thu xâm nhiễm.
Đồng thời nên giữ tâm khí thu liễm, thuận ứng với tính “dung bình” của tiết thu.
Nói nôm na: tâm bình khí hòa chính là phương pháp dưỡng phế tốt nhất.
📍 Trong sinh hoạt hằng ngày, cũng cần điều chỉnh theo mùa:
Sau tiết Lập thu, tiết khí đã “thiên cao khí sảng”, nên “tảo ngọa, tảo khởi, dữ kê câu hưng”: tức là đi ngủ sớm, dậy sớm, thuận ứng với “thu thâu”.
📍 Thời tiết lúc này vẫn còn nóng, lại xen gió mát, biến hóa thất thường, thậm chí trong cùng một vùng cũng có thể “nhất nhật tứ thời, thập lý bất đồng thiên”. Vì thế chớ mặc quá nhiều, tránh cản trở sự thích ứng với khí lạnh dần xuống, dễ cảm hàn.
Khi ngủ, nên giữ ấm vùng ngực, lưng, bởi lưng là nơi hội tụ của ngũ tạng du huyệt, tà phong xâm nhập dễ gây trúng phong.
📍 Đầu thu nhiều nơi còn ẩm nhiệt, khiến Tỳ Vị suy yếu, chính khí giảm. Lúc này có thể ăn tính ôn như gạo tẻ, gạo nếp đều có công hiệu kiện Tỳ Vị, bổ Trung khí.
☄️ Dưỡng sinh chống thu táo, trước hết cần nhuận Phế:
Mùa thu, khí hậu đặc trưng là khô táo. Theo Đông y: Phế chủ hô hấp, khai khiếu ra bì mao, biểu lý với Đại trường. Khi không khí khô, Phế, bì mao, Đại trường dễ bị tổn thương, phát sinh: da niêm khô, b**g tróc, nứt nẻ, tóc khô xơ, gàu nhiều, môi khô nứt, họng nóng rát, đại tiện táo kết…
☄️ Vì vậy, ẩm thực nên dưỡng âm, nhuận táo, điều dưỡng theo các phương diện:
💧 Uống nhiều nước và dịch lỏng như nước sôi, trà nhạt, nước trái cây, sữa đậu nành, sữa bò… để dưỡng âm, bù tân dịch.
💧 Ăn nhiều rau quả tươi: đa phần tính hàn lương, có công năng sinh tân nhuận táo, thanh nhiệt thông tiện. Đặc biệt: lê, củ cải là thực phẩm bảo kiện mùa thu. Ngoài ra: mật ong, bách hợp, liên tử, vừng, mộc nhĩ, ngân nhĩ,… đều là thanh bổ nhuận táo.
❌ Hạn chế cay nóng chiên rán như hẹ, tỏi, hành, gừng, hồi, ớt, gà rán…
💧 Thường xuyên ăn cháo: bổ Tỳ vị, nhuận dưỡng Phế táo. Thêm các vị như lê, cà rốt, vừng, bách hợp vào cháo sẽ tăng tác dụng ích Phế, nhuận táo.
💧 Dùng dược thiện: như cháo có mạch môn, thiên môn, sa sâm… giúp tư âm nhuận táo, sinh tân, phòng khô khát, ho khan.
🥣 Các loại cháo thích hợp mùa thu:
Cháo hạt sen: dưỡng thần cố tinh
Cháo bạch biển đậu: hòa trung bổ tạng
Cháo thêm vài lát gừng: ôn trung chỉ ẩu
Cháo hạt óc chó: nhuận cơ phòng táo
Cháo mè: nhuận Phế dưỡng Can
Cháo yến sào: dưỡng Phế chỉ khái
Sơn dược cháo: cố trường sáp tinh
Cháo lê: nhuận Phế sinh tân
📍Phòng hàn, chống táo: nhiều phép dưỡng sinh khả hành
📍Ấn huyệt Thừa tương (dưới môi): kích thích tân dịch tiết ra, giải khát, nhuận táo, còn có tác dụng chống lão hóa.
📍Thích nghi “thu đông”: nên để cơ thể thích ứng lạnh một chút, giúp tăng sức chịu rét, phòng bệnh mùa đông.
📍Vận động thích hợp: leo núi, đi bộ, tập thể dục, bóng, chạy… đều tăng công năng Phế, tăng sức đề kháng chống táo.
Thực phẩm màu trắng là “hiệp sĩ” dưỡng Phế
Theo học thuyết Ngũ hành, Phế thuộc Kim, ứng với sắc trắng. Vì vậy, ăn thực phẩm màu trắng vào mùa thu có công hiệu dưỡng Phế, nhuận táo.
🥣 Thực phẩm nên chọn: củ cải trắng, cải thảo, đông qua, bách hợp, ngân nhĩ, liên ngẫu, liên tử….
Củ cải trắng, cải thảo: rẻ, dưỡng sinh hữu hiệu, ngừa da khô táo, giúp nhuận trường phòng tiện bí.
Người béo phì nên ăn thêm các loại trắng sữa, trắng nhạt như cá, đậu hũ,… vừa giảm cảm giác thèm ăn, vừa giúp thanh lọc.
⁉️ Tuy nhiên, người Tỳ Vị hàn nên hạn chế các loại này, và người có cơ địa dị ứng thì nên chọn loại trắng có tính ôn bổ khí nguyên, như cải thảo, bách hợp.
Mẹo dùng rau quả nhuận Phế
Mùa thu, các loại thực phẩm như bí đỏ, củ ấu, khoai tây, khoai môn, hành tây, nấm… đều có tác dụng dưỡng Phế.
Khi thu táo gây nội nhiệt, dễ phát tim hồi hộp, miệng khô, mất ngủ, mọc mụn, đau họng… thì nên dùng rau mát như dưa chuột, bí đao, cần tây… để “thanh hỏa”, giải nhiệt.
Phòng chống “thu phiền”: mệt mỏi mùa thu
“Xuân khốn, thu phiền, hạ miên miên”: là phản ứng sinh lý của cơ thể theo mùa. Sau mùa hè hao tổn, đến mùa thu cơ thể dễ sinh mệt mỏi.
Cách khắc phục:
Vận động vừa sức: đi bộ, leo núi ngoài trời. Tránh vận động quá sức gây thêm mệt.
Ngủ đủ: điều hòa sinh học, dưỡng chính khí.
Điều chỉnh ăn uống: thanh đạm, ít dầu mỡ; tăng rau quả giàu vitamin; bổ sung thực phẩm giàu kali (hạt, đậu, hải sản…); dùng vừa phải trà, cà phê, socola để hưng phấn nhẹ.
