07/10/2025
ỨNG DỤNG CỦA TẾ BÀO GỐC TRONG ĐIỀU TRỊ CÁC BỆNH THẬN GIAI ĐOẠN CUỐI.
Bệnh thận giai đoạn cuối là tình trạng thận không còn đủ khả năng để hoạt động tốt, đáp ứng yêu cầu về đào thải các chất cặn bã từ máu vào nước tiểu. Bệnh tiến triển sẽ dẫn tới một loạt các biến chứng ở hầu hết các cơ quan khác trong cơ thể như suy gan, tăng huyết áp, dễ gãy xương, suy tim, tai biến mạch máu não, thiếu máu …
Điều này khiến người bệnh có chất lượng cuộc sống rất tồi tệ trong những năm cuối của cuộc đời. Các biện pháp điều trị bệnh thận giai đoạn cuối chủ yếu bao gồm song song việc điều trị thay thế thận (thận nhân tạo, lọc màng bụng) và điều trị nội khoa các biến chứng của bệnh thận. Tuy nhiên các biện pháp này chỉ có thể trì hoãn sự tiến triển của bệnh, chứ không có loại thuốc hoặc phương pháp nào đảo ngược được sự tiến triển của bệnh thận giai cuối trừ khi người bệnh được ghép thận khoẻ mạnh từ người hiến tặng. Tuy nhiên tiếp cận được với nguồn thận hiến tặng phù hợp là cực kỳ khó khăn do nhu cầu được ghép thận luôn vượt xa nguồn thận hiến tặng ít ỏi. Bên cạnh đó, người bệnh nhận thận ghép còn phải đối diện với nguy cơ thải ghép và một số tác dụng phụ của thuốc chống thải ghép gây ra. Do đó, điều quan trọng là cần tìm ra các phương pháp điều trị mới để cải thiện chất lượng cuộc sống, đảo ngược tình trạng bệnh, giảm bớt các biến chứng, và có thể chữa khỏi bệnh.
Tế bào gốc từ các nguồn gốc khác nhau trong cơ thể người được xem như một liệu pháp y học tái tạo tiềm năng đầy hứa hẹn cho nhiều bệnh nan y, trong đó có bệnh thận giai đoạn cuối bởi khả năng tái tạo không giới hạn và khả năng biệt hoá thành các tế bào thận trong phòng thí nghiệm. Các nguồn tế bào gốc được sử dụng cho các nghiên cứu bao gồm tế bào gốc phôi (Embryonic stem cells – ESCs), tế bào gốc đa năng cảm ứng (induced plural stem cells – iSPCs), tế bào tiền thân nội mô (endothelial progenitor cells – EPCs), tế bào gốc trung mô (mesenchymal stem cells – MSCs). Trong lĩnh vực bệnh thận, MSCs là một trong những loại quần thể tế bào gốc hiệu quả nhất để kích hoạt tái tạo ở mô thận bị tổn thương. Trong đó MSCs có nguồn gốc từ dây rốn đã trở thành nguồn được sử dụng phổ biến hơn cả do những ưu điểm về kỹ thuật thu thập không xâm lấn, mức độ phơi nhiễm với tác nhân gây bệnh thấp, tiềm năng tăng sinh, biệt hoá mạnh mẽ.
Các bằng chứng về tiềm năng tái tạo thận từ nguồn tế bào gốc đã được chứng minh trong các mô hình phòng thí nghiệm cũng mô hình động vật thực nghiệm. Cụ thể, các nhà khoa học từ nhiều nhóm nghiên cứu đã đã tạo ra thành công organoids thận (thận có cấu trúc 3D được biệt hóa từ tế bào gốc trong phòng thí nghiệm). Các organoids bao gồm các cấu trúc nephron (đơn vị cầu thận) các ống lượn gần, các quai Henle và các ống lượn xa, ống góp. Trong khi đó, trong một phân tích tổng hợp liên quan đến các mô hình động vật bị bệnh thận mãn tính, tế bào gốc trung mô được đưa vào cơ thể động vật thực nghiệm qua các con đường khác nhau như truyền tĩnh mạch, động mạch thận hay tiêm trực tiếp vào thận thì kết quả đều cho thấy cho thấy tác dụng có lợi của MSCs trong việc ngăn chặn quá trình chuyển đổi sang tình trạng suy thận mạn, ngăn chặn việc xuất hiện các biến chứng của bệnh, tăng bảo vệ và tái tạo thận nhờ đặc tính chống viêm, chống xơ hoá.
Các thành công trên mô hình phòng thí nghiệm và động vật thực nghiệm là bằng chứng để tiến hành các thử nghiệm lâm sàng sử dụng tế bào gốc cho điều trị các bệnh thận giai đoạn cuối trên người. Tính đến tháng 4 năm 2022, hơn 100 các thử nghiệm lâm sàng đang diễn ra hoặc đã hoàn thành liên quan đến việc sử dụng liệu pháp tế bào gốc trong điều trị các bệnh thận giai đoạn cuối được đăng ký tại thư viện y khoa quốc gia Hoa Kỳ (ClinicalTrial.gov). Các thử nghiệm sử dụng các nguồn tế bào gốc từ các nguồn mô khác nhau như dây rốn, mô mỡ, tuỷ xương … Kết quả ban đầu của hầu hết các thử nghiệm lâm sàng trên toàn thế giới đều cho thấy tính dung nạp tốt, tính an toàn cao và tính khả thi của tế bào gốc, bên cạnh đó chưa có bất cứ tác dụng phụ đáng nghi ngai nào được ghi nhận. Về hiệu quả của tế bào gốc trong cải thiện tình trạng bệnh thận mạn tính, có khá nhiều kết quả được đưa ra. Barbado và cộng sự đã báo cáo sự cải thiện đáng kể mức protein niệu trong tháng đầu tiên sau điều trị cấy ghép MSCs. Sự cải thiện này được duy trì trong suốt thời gian theo dõi chín tháng sau đó. Nhưng trong 1 báo cáo khác của tác giả Yang CC cho biết chưa quan sát thấy hiệu quả cải thiện tình trạng bệnh khi điều trị EPC cho bệnh nhân bệnh thận mạn tính trong thời gian theo dõi 12 tháng. Rõ ràng cần thêm nhiều nghiên cứu hơn nữa để chuyển các phương pháp điều trị với kết quả đầy hứa hẹn trong các nghiên cứu trên mô hình động vật thành các ứng dụng lâm sàng có hiệu quả rõ rệt hơn. Hiện tại, nhiều thử nghiệm lâm sàng vẫn đang được tiến hành và sẽ cung cấp thêm thông tin chi tiết và có thể hỗ trợ thêm cho những thành tựu này với liệu pháp tế bào gốc cho các bệnh thận mạn tính.
Mặc dù vẫn cần thêm thời gian cho các nghiên cứu thử nghiệm cũng như việc theo dõi đánh giá các kết quả ở thời gian dài hơn, nhưng các bằng chứng rõ rang hiện tại đã chứng minh liệu pháp tế bào gốc là phương pháp điều trị đầy tiềm năng trong lĩnh vực điều trị tái tạo thận. Thành công bước đầu của liệu pháp tế bào gốc hiện tại được đánh giá sẽ thay đổi quan điểm điều trị bệnh trong tương lai của nền y học tái tạo.
TS. BS Tưởng Thị Vân Thùy
Ref.
1. Current advances of stem cell-based therapy for kidney diseases. World J Stem Cells. 2021 Jul 26; 13(7): 914–933. doi: 10.4252/wjsc.v13.i7.914
2. Yang CC, Sung PH, Cheng BC, Li YC, Chen YL, Lee MS, Yip HK. Safety and efficacy of intrarenal arterial autologous CD34+ cell transfusion in patients with chronic kidney disease: A randomized, open-label, controlled phase II clinical trial. Stem Cells Transl Med. 2020;9:827–838
3. Barbado J, Tabera S, Sánchez A, García-Sancho J. Therapeutic potential of allogeneic mesenchymal stromal cells transplantation for lupus nephritis. Lupus. 2018;27:2161–2165
----------------------------------------------------------------------------------------
-------------------------------------------------------------------------------------------
Trung tâm tế bào gốc – Bệnh viện Phụ Sản Hà Nội
☎ Hotline : 0347151515
✉️ tebaogocpshn@gmail.com
📍 Địa chỉ : Tầng 7 nhà B – Bệnh viện Phụ Sản Hà Nội, 929 Đê La Thành, Ngọc Khánh, Ba Đình, Hà Nội
Stem Cell Center - Phu San Hanoi Hospital
☎ Hotline : 0347151515
✉️ tebaogocpshn@gmail.com
📍 Address: 7th floor Building B, Phu San Hanoi Hospital, No. 929 La Thanh Street, Ngoc Khanh Ward, Ba Dinh District, Hanoi
-----------------------------------------------------
Trung tâm tế bào gốc – Bệnh viện Phụ Sản Hà Nội
☎ Hotline : 0347151515
✉️ tebaogocpshn@gmail.com
📍 Địa chỉ : Tầng 7 nhà B – Bệnh viện Phụ Sản Hà Nội, 929 Đê La Thành, Ngọc Khánh, Ba Đình, Hà Nội
Stem Cell Center - Phu San Hanoi Hospital
☎ Hotline : 0347151515
✉️ tebaogocpshn@gmail.com
📍 Address: 7th floor Building B, Phu San Hanoi Hospital, No. 929 La Thanh Street, Ngoc Khanh Ward, Ba Dinh District, Hanoi